Jump to content

Բաժակ (պաղպաղակ)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Վաֆլե կոն
մատներով ուտվող կերակուր Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիաթխվածք Խմբագրել Wikidata
Կիրառությունըպաղպաղակ, աղցան Խմբագրել Wikidata
Կոչվել է ի պատիվնավակ Խմբագրել Wikidata
Նախորդողըpenny lick Խմբագրել Wikidata
Ծագման երկիրԻտալիա Խմբագրել Wikidata
Նյութwafer cookie, խմոր Խմբագրել Wikidata
Հայտնաբերող կամ հնարողunknown value Խմբագրել Wikidata
Հայտնաբերման ամսաթիվ1724 Խմբագրել Wikidata
ՁևըԿոն Խմբագրել Wikidata
Կազմված էալյուր Խմբագրել Wikidata

Բաժակով պաղպաղակը (Անգլիա) կամ փոքը (Իռլանդիա) փխրուն, կոնաձև թխվածք է, սովորաբար պատրաստված վաֆլիի նման հյուսվածք ունեցող վաֆլիից, որը հնարավորություն է տալիս պաղպաղակը բռնել և ուտել առանց ափսեի կամ գդալի։ Պատրաստվում են կոների բազմաթիվ տեսակներ, ներառյալ բրեցելի կոները, շաքարապատ և շոկոլադապատ կոները (ներսից պատված)։ Բաժակով պաղպաղակ տերմինը ոչ պաշտոնապես կարող է նաև վերաբերել կոնին՝ վրան մեկ կամ մի քանի գնդիկ պաղպաղակով։

Կոներ պատրաստելու երկու տեխնիկա կա. մեկը դրանք հարթ թխելն է և հետո արագ գլորելը ձևի մեջ (մինչև կարծրանալը), մյուսը՝ կոնաձև կաղապարի մեջ թխելն է[1]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

19-րդ դար

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոները՝ գլորված և կարծր թխված վաֆլիների տեսքով, սկիզբ են առնում Հին Հռոմից և Հունաստանից։ Թե երբ ճշգրիտ դրանք սկսեցին օգտագործվել աղանդերների, և հատկապես պաղպաղակի համար, պարզ չէ։ Որոշ պատմաբաններ մատնանշում են 19-րդ դարի սկզբի Ֆրանսիան՝ որպես բաժակով պաղպաղակի ծննդավայր. 1807 թվականի պատկերազարդումը, որտեղ փարիզուհին վայելում է հյուրասիրությունը, հնարավոր է պատկերում է պաղպաղակի կոն[2], իսկ ուտելի կոները հիշատակվել են ֆրանսիական խոհարարական գրքերում դեռևս 1825 թվականին, երբ Ժյուլիեն Արշամբոն նկարագրել է, թե ինչպես կարելի է կոն գլորել «փոքր վաֆլիներից»[3]։1846 թվականին իտալացի/բրիտանացի խոհարար Չարլզ Էլմե Ֆրանկատելլիի «Ժամանակակից խոհարար» գրքում նկարագրվում էր բաժակով պաղպաղակի օգտագործումը որպես ավելի մեծ աղանդերային ուտեստի մաս[4]։

Բաժակով պաղպաղակի մասին առաջին հաստատուն վկայությունները գալիս են անգլիացի խոհարար Ագնես Բ. Մարշալի «Տիկին Ա. Բ. Մարշալի խոհարարական գիրք» (1888) գրքից[2]։ Նրա «Կրեմով կորնետ» բաղադրատոմսում ասվում էր, որ «կորնետները պատրաստվում էին նուշով և թխվում վառարանում, ոչ թե սեղմվում երկաթների միջև»[5][6]։ Հետևաբար, Մարշալը հաճախ համարվում է ժամանակակից բաժակով պաղպաղակի հեղինակ[2][7][8][9]։

«Սառեցված պուդինգ ա լյա Չեսթերֆիլդ»՝ Չարլզ Էլմե Ֆրանկատելլիի «Ժամանակակից խոհարար» գրքից, որը առաջին անգամ հրատարակվել է 1846 թվականին։ Պատկերազարդումը առաջիններից մեկն է, որը ցույց է տալիս պաղպաղակի կոներին նման մի բան՝ դասավորված սառեցված աղանդերի հիմքի շուրջը։ Ֆրանկատելլին կոները նկարագրել է որպես «գոֆրեր՝ լցված պաղպաղակով»։

20-րդ դար

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ice Cream Sandwich կամ Ice Cream Cornucopia ապրանքանիշը գրանցվել է Միսսուրիում և ներկայացվել է Սենթ Լուիսի համաշխարհային ցուցահանդեսում 1904 թվականին:[10]։

Միացյալ Նահանգներում բաժակով պաղպաղակները տարածում գտան 1900-ականների սկզբին։ Պաղպաղակի բաժակների ուտելու կաղապարները հայտնվեցին 1902 և 1903 թվականներին՝ երկու իտալացի գյուտարարների և պաղպաղակ վաճառողների շնորհիվ։ Մանչեստրից Անտոնիո Վալվոնան արտոնագրեց բաժակաձև վաֆլու երկաթի նման նոր սարք, որը նախատեսված էր գազօջախի վրա «պաղպաղակի համար թխվածքաբլիթե բաժակներ թխելու» համար[11]։ Հաջորդ տարի Նյու Յորք քաղաքից Իտալո Մարկիոնին արտոնագրեց կատարելագործված դիզայն՝ առանձնացվող հատակով, որպեսզի հնարավոր լիներ ստեղծել ավելի անսովոր բաժակաձևեր նուրբ վաֆլու խմորից[12]։

1904 թվականի Սենտ Լուիսի համաշխարհային տոնավաճառում, երբ պաղպաղակ վաճառողին վերջացան թղթե բաժակները, սիրիացի կոնցեսիոներ Էռնեստ Ա. Համուին առաջարկեց լուծում՝ վաֆլե թխվածքաբլիթը ոլորելով որպես պաղպաղակի տարա։ Որոշ մարդիկ կարծում են (թեև կան բազմաթիվ վեճեր), որ հենց այդ պահից պաղպաղակի կոները դարձան հանրամատչելի։ Մի քանի տարի անց Համուին հիմնեց իր սեփական կոն արտադրող ընկերությունը[13][14]։

Վիրջինիայի Նորֆոլկից Էյբ Դումարը և Դումարների ընտանիքը նույնպես հավակնում են պաղպաղակի կոնի հեղինակությանը[15]։ 16 տարեկանում Դումարը սկսեց վաճառել թղթի ծանրոցներ և այլ իրեր։ Մի երեկո նա վաֆլի գնեց մեկ այլ վաճառողից՝ Լեոնիդաս Կեստեկիդեսից, ով Բելգիայի Գենտից տեղափոխվել էր Նորֆոլք։ Դումարը ոլորեց վաֆլին և վրան դրեց պաղպաղակի գնդիկ։ Նա սկսեց վաճառել կոները Սենտ Լուիսի ցուցահանդեսում։ «Կոների» հաջողությունից հետո Դումարը նախագծեց և պատվիրեց արտադրել չորս երկաթանի թխման մեքենա։ 1907 թվականի Ջեյմսթաունի ցուցահանդեսում նա և իր եղբայրները վաճառեցին մոտ քսաներեք հազար կոն։ Դրանից հետո Էյբը գնեց կիսաավտոմատ 36 երկաթանի մեքենա, որն արտադրում էր 20 կոն րոպեում և բացեց «Դումարի կոներ և բարբեքյու»-ն Նորֆոլքում, որը դեռ գործում է նույն վայրում[16][17]։

2008 թվականին պաղպաղակի կոնը դարձավ Միսսուրի նահանգի պաշտոնական աղանդերը[10][18]։

Առևտուր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1912 թվականին Օրեգոնի Պորտլենդից Ֆրեդերիկ Բրուկման անունով գյուտարարը կատարելագործեց բարդ մեքենա՝ պաղպաղակի կոներ ձևավորելու, թխելու և հարդարելու համար անհավանական արագությամբ[19][20][21]։ Նման գյուտերը ճանապարհ հարթեցին պաղպաղակի կոների մեծածախ վաճառքի համար։ 1928 թվականին նա վաճառեց իր ընկերությունը Nabisco-ին, որը շարունակում է արտադրել պաղպաղակի կոներ մինչև 2017 թվականը։ Այլ պաղպաղակ արտադրողներ, ինչպիսին է Ben & Jerry's-ը, արտադրում են իրենց սեփական կոները։

  • 1917 թվականի սեպտեմբերյան Western Confectioner ամսագրի առաջին էջը, որտեղ նկարագրվում է Ֆրեդերիկ Բրուքմանի «իսկական պաղպաղակի կոնային մեքենան»:
    1917 թվականի սեպտեմբերյան Western Confectioner ամսագրի առաջին էջը, որտեղ նկարագրվում է Ֆրեդերիկ Բրուքմանի «իսկական պաղպաղակի կոնային մեքենան»:
  • Էջ 2 նույն հոդվածից
    Էջ 2 նույն հոդվածից

Նախնական լցոնում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1928 թվականին Տեխասի Ֆորթ Ուորթից Ջ. Թ. «Սթաբի» Փարքերը ստեղծեց պաղպաղակի կոն, որը կարելի էր պահել մթերային խանութի սառնարանում, որտեղ կոնն ու պաղպաղակը սառեցված էին միասին՝ որպես մեկ ամբողջություն[22]։ 1931 թվականին նա հիմնեց The Drumstick Company-ն՝ արտադրանքը շուկայահանելու համար, իսկ 1991 թվականին ընկերությունը գնեց Նեստլեն։

1959 թվականին Նեապոլում գտնվող Spica իտալական պաղպաղակի արտադրողը հայտնագործեց մի գործընթաց, որի շնորհիվ վաֆլե կոնի ներսի մասը մեկուսացվում էր պաղպաղակից յուղի, շաքարի և շոկոլադի շերտով։ Spica-ն 1960 թվականին գրանցեց Cornetto անվանումը։ Սկզբնական վաճառքները ցածր էին, սակայն 1976 թվականին Unilever-ը գնեց Spica-ն և սկսեց զանգվածային շուկայավարման արշավ ամբողջ Եվրոպայում։ Այդ ժամանակից ի վեր Cornetto-ն դարձել է աշխարհում ամենահայտնի պաղպաղակներից մեկը[23] Լ

1979 թվականին Դեյվիդ Վայնշթայնի նոր փաթեթավորման դիզայնի արտոնագիրը հեշտացրեց առևտրային պաղպաղակի կոների տեղափոխումը։ Վայնշթայնի դիզայնը հնարավորություն տվեց պաղպաղակի կոնը փաթեթավորել մոմած թղթով։ Սա կոները դարձրեց ավելի հիգիենիկ՝ միաժամանակ կանխելով թղթե փաթեթավորման պոկվելը տեղափոխման ընթացքում կամ կոնին կպչելը[24]։

Պատկերասրահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ice cream cones
  • Բալի համով պաղպաղակի կոն
    Բալի համով պաղպաղակի կոն
  • Շաքարե կոներ
    Շաքարե կոներ
  • Նախապես լցված կոն առանց փաթեթավորման
    Նախապես լցված կոն առանց փաթեթավորման
  • Փափուկ պաղպաղակ վաֆլե կոնի մեջ
    Փափուկ պաղպաղակ վաֆլե կոնի մեջ
  • 99 հացահատիկային պաղպաղակի կոն
    99 հացահատիկային պաղպաղակի կոն
  • Գունավոր փշրանքի մեջ թաթախված շաքարի կոն
    Գունավոր փշրանքի մեջ թաթախված շաքարի կոն
  • Վաֆլե կոներ
    Վաֆլե կոներ
  • Կանաչ թեյից պաղպաղակի կոն
    Կանաչ թեյից պաղպաղակի կոն
  • Dairy Queen-ի շոկոլադե փափուկ պաղպաղակ գունավոր փշրանքներով վաֆլե կոնի մեջ
    Dairy Queen-ի շոկոլադե փափուկ պաղպաղակ գունավոր փշրանքներով վաֆլե կոնի մեջ

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «The History of the Ice Cream Cone». International Dairy Foods Association.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Weiss, Laura B. (2012). Ice Cream: A Global History (անգլերեն). London: Reaktion Books. էջեր 74–75. ISBN 978-1-86189-992-7.
  3. ↑ Archambault, Julien (1825). Le Cuisinier économe ou Élémens nouveaux de cuisine, de pâtisserie et d'office (ֆրանսերեն). Paris: Librairie du commerce. էջ 346.
  4. ↑ Day, Ivan. «Wafer Making». Historic Food. Արխիվացված է օրիգինալից 23 July 2021-ին. Վերցված է 18 January 2016-ին.
  5. ↑ Stradley, Linda. «History of Ice Cream Cone». What's Cooking America. Վերցված է 2008-05-13-ին.
  6. ↑ Weir, Robert. «An 1807 Ice Cream Cone: Discovery and Evidence». Historic Food. Վերցված է 2008-05-13-ին.
  7. ↑ Montague, Charlotte (2018). Women of Invention: Life-Changing Ideas by Remarkable Women (անգլերեն). New York: Chartwell Books. էջ 137. ISBN 978-0-7858-3500-4.
  8. ↑ Kurlansky, Mark (2018). Milk!: A 10,000-Year Food Fracas (անգլերեն). New York: Bloomsbury Publishing. էջեր 133–135. ISBN 978-1-63286-384-3.
  9. ↑ Paterson, Michael (2013). «Chapter 3: What They Ate». A Brief History of Life in Victorian Britain (անգլերեն). Philadelphia: Running Press. ISBN 978-1-4721-0767-1.
  10. ↑ 10,0 10,1 Archives, Missouri State (1905-06-17), Historic Trademarks - Ice Cream Sandwich, Վերցված է 2021-08-04-ին
  11. ↑ US patent 701776, Antonio Valona, "Apparatus for baking biscuit-cups for ice-cream", issued 1902-06-03  Արխիվացված 2021-04-26 Wayback Machine
  12. ↑ US patent 746971, Italo Marchiony, "Mold", issued 1903-12-15  Արխիվացված 2021-04-26 Wayback Machine
  13. ↑ Kennedy, Pagan (31 May 2013). «Who Made That Ice-Cream Cone?». The New York Times. Վերցված է 24 July 2018-ին.
  14. ↑ «The History of the Ice Cream Cone».
  15. ↑ Marlowe, Jack. «Zalabia and the First Ice-Cream Cone». www.aramcoworld.com (Issue July/August 2003). Aramco Services Company. Վերցված է 2016-02-16-ին.
  16. ↑ The Ocean View Nickel Tour - Part VII Արխիվացված 2015-02-17 Wayback Machine. Rkpuma.com. Retrieved on 2015-11-20.
  17. ↑ History | Doumar's. Doumars.com (2013-06-16). Retrieved on 2015-11-20.
  18. ↑ IT, Missouri Secretary of State -. «The State Dessert - Missouri Secretary of State». sos.mo.gov (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018-01-27-ին.
  19. ↑ US patent 1071027, F. A. Bruckman, "Automatic Pastry Making Machine", issued 1913-08-26  Արխիվացված 2021-04-28 Wayback Machine
  20. ↑ US patent 1138450, F. A. Bruckman, "Ice Cream Cone Machine", issued 1915-05-04 (չաշխատող հղում)
  21. ↑ US patent 1091729, F. A. Bruckman, "Oven For Ice Cream Cone Molding Devices", issued 1914-03-31  Արխիվացված 2021-04-25 Wayback Machine
  22. ↑ Funderburg, Anne Cooper (1995). Chocolate, Strawberry, and Vanilla: A History Of American Ice Cream. Popular Press. ISBN 9780879726928. Վերցված է June 10, 2012-ին.
  23. ↑ «Cone History – Comaco Alimentare» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020-10-19-ին.
  24. ↑ «The United States Patent and Trademark Office». Արխիվացված է օրիգինալից 8 March 2020-ին. Վերցված է 11 October 2012-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բաժակ_(պաղպաղակ)&oldid=10242006» էջից