Աֆրիկա դե լաս Էրաս Գավիլան
Աֆրիկա դե լաս Էրաս Գավիլան | |
---|---|
![]() | |
Ծնվել է | ապրիլի 27, 1909[1] |
Ծննդավայր | Սեուտա, Իսպանիա |
Մահացել է | մարտի 8, 1988[1] (78 տարեկան) |
Մահվան վայր | Մոսկվա, ԽՍՀՄ |
Գերեզման | Խովանսկոե գերեզմանատուն |
Քաղաքացիություն | ![]() ![]() |
Մասնագիտություն | հետախույզ |
Ամուսին | Giovanni Antonio Bertoni? և Felisberto Hernández? |
Պարգևներ և մրցանակներ | |
![]() |
Աֆրիկա դե լաս Էրաս Գավիլան ( իսպ.՝ África de las Heras Gavilán, ապրիլի 27, 1909[1], Սեուտա, Իսպանիա - մարտի 8, 1988[1], Մոսկվա, ԽՍՀՄ), խորհրդային հետախույզ, գնդապետ։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Աֆրիկա դե լաս Էրաս Գավիլանը ծնվել է 1909 թվականի ապրիլի 26-ին իսպանական Մարոկկոյի Սեուտա քաղաքում։ Հայրը՝ Զոյլո դե լաս Էրաս Խիմենեզ, ռազմական արխիվագետ, մայրը՝ Վիրտուդես Գավիլան դե Պրոն, տնային տնտեսուհի էր:
Մինչև 1923 թվականը նա սովորել է Մադրիդում՝ Հիսուսի սուրբ սրտի քոլեջում (իսպ.՝ Colegio Sagrado Corazón de Jesús), ապա ուսումը շարունակել է Մելիլյա քաղաքի միաբանության դպրոցում։
1933 թվականին, հոր անսպասելի մահից հետո, Աֆրիկան սկսեց անկախ կյանք։ Նա վերջապես տեղափոխվեց Իսպանիա, սկսեց աշխատել Մադրիդի տեքստիլ գործարանում, միացավ Կոմունիստական կուսակցության շարքերը և շուտով մասնակցեց Աստուրիայի հանքագործների զինված ապստամբության նախապատրաստմանը։ Ապստամբությունը ճնշելուց հետո Աֆրիկան ավելի քան մեկ տարի մնաց ընդհատակում։
Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1936 թվականին, Իսպանիայի քաղաքացիական պատերազմի բռնկմամբ, Աֆրիկա դե լաս Էրասը մեկնել է ռազմաճակատ և կռվել հանրապետականների կողքին։ Եղել է Կոմունիստական կուսակցության պատվիրակ Ժողովրդական ճակատի կառավարությունում։
1937 թվականին նա սկսեց համագործակցել խորհրդային արտաքին հետախուզության հետ՝ միանալով նրա Մադրիդի կայանին։ Նա հատուկ հանձնարարություններ է կատարել տարբեր երկրներում։ Բնակիչ Ալեքսանդր Օռլովի փախուստի պատճառով ՆԿՎԴ-ն ստիպված եղավ Մեքսիկայից հետ կանչել իր գործակալ Աֆրիկան դե լաս Էրասին, որը Տրոցկու քարտուղարություն էր ներառվել Նորվեգիայում՝ նրա լուծարումը կազմակերպելու համար: Նա լավ էր ճանաչում Օրլովինլ: 1938 թվականի վերջին Աֆրիկային ապօրինի տեղափոխեցին Խորհրդային Միություն, որտեղ նա ստացավ խորհրդային քաղաքացիություն և սկսեց աշխատել տեքստիլ արդյունաբերության մեջ։
Հայրենական մեծ պատերազմ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Հայրենական մեծ պատերազմի սկզբին Աֆրիկան մեկնեց ռազմաճակատ։ Սկզբում նա հայտնվել է ՆԿՎԴ Առանձին մոտոհրաձգային բրիգադի հատուկ նշանակության բժշկական ստորաբաժանումում: Այնուհետև նա անցել է ռադիոօպերատորների արագացված դասընթաց (ավարտել է 1942 թվականի մայիսին) և ուղարկվել ստեղծվող «Հաղթողներ» հետախուզադիվերսիոն ջոկատ՝ Խորհրդային Միության ապագա հերոս Դմիտրի Նիկոլաևիչ Մեդվեդևի հրամանատարությամբ, ով պետք է գործեր գերմանական օկուպացված տարածքներում։ 1942 թվականի հունիսի 16-ի գիշերը խումբը, որում ներառված էր Աֆրիկան, անկարգելով իջավ Արևմտյան Ուկրաինայի Տոլստի Լես կայարանի մոտ, և թշնամու գծերի հետևում սկսվեցին մարտական աշխատանքները:
1944 թվականի վերջին Աֆրիկան կրկին հայտնվեց Մոսկվայում, որտեղ նրան առաջարկեցին աշխատանքի գնալ ապօրինի արտասահմանյան հետախուզության ստորաբաժանումում: Այդ ժամանակվանից սկսվեց հատուկ ուսուցումը և ապօրինի դիրքերից հետախուզություն իրականացնելու համար անհրաժեշտ հմտությունների ձեռքբերումը։ Եվ կրկին, հիմա խաղաղ ժամանակներում Աֆրիկան ներգրավվեց հետախուզական աշխատանքներում:
Պատերազմից հետո
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]![]() | |
---|---|
![]() |
Աֆրիկա դե լաս Էրաս Գավիլանը և Վալենտինո Մարկետտին |
1946 թվականի հունվարին մեքենայով Բեռլինից տեղափոխվեց Փարիզ, որտեղ շուտով նրան հաջողվեց ապահով կերպով բնակություն հաստատել՝ ներկայանալով որպես փախստական, ով իբր հատել է իսպանա-ֆրանսիական սահմանը 1945 թվականի վերջին։ 1947 թվականին Կենտրոնը որոշեց Աֆրիկային ուղարկել Ուրուգվայ՝ հետախուզական աշխատանքների համար։ 1948 թվականի դեկտեմբերին նա ավարտեց իր գործը Ֆրանսիայում և մեկնեց նպատակակետ երկիր, որտեղ նրան վիճակված էր աշխատել քսան տարի։ Նա հաստատվել է Մոնտեվիդեոյում, որտեղ դարձել է ֆրանսիական նորաձեւության սրահի սեփականատեր։ Այնտեղ հավաքվել էին գլխավոր շտաբի սպաների, դիվանագետների և գործարարների կանայք, որոնցից հետախույզն ընտրում էր համալրման համար թեկնածուներ[2]։
1956 թվականի մայիսին Կենտրոնից ռադիոգրաֆիա է ստանում, որ իր մոտ որպես ռեզիդենտ են ուղարկում «իտալացի ընկերոջ»: Հետախույզը գնացել է հարեւան պետության մայրաքաղաք, որտեղ շուտով տեղի է ունեցել անօրինական հետախույզների հանդիպումը։ Մոսկվայում մշակված օպերատիվ լեգենդ-կենսագրության համաձայն՝ նրանք պետք է ամուսին ու կին դառնան։ Նա առանց վարանելու համաձայնեց ղեկավարությունից ստացված առաջարկին և ամուսնության մեջ մտավ նախկինում անծանոթ մարդու՝ Վալենտինո Մարկետիի հետ (իսկական անունը՝ Ջովանի Անտոնիո Բերտոնի, գործառնական կեղծանունը՝ Մարկո)[3]։ Աֆրիկան և ամուսինը ձեռք բերեցին հնաոճ իրերի առևտրի արտոնագիր և տուն գնեցին Մոնտեվիդեոյում, որի առաջին հարկը վերածվեց խանութի, իսկ երկրորդ հարկում նրանք սարքեցին մութ սենյակ և ռադիոստուդիա՝ դառնալով Արևմտյան կիսագնդում խորհրդային անօրինական ներգաղթյալներից առաջինը, ովքեր երկկողմանի կայուն ռադիոկապ հաստատեցին Կենտրոնի հետ։ Նրանք հնաոճ իրերի առևտուր էին անում Հարավային Ամերիկայի տարբեր երկրներում և այնտեղ օգտակար կապեր ձեռք բերում։ Կենտրոնի ցուցումով նրանք գաղտնի հանդիպումներ ունեցան Սալվադոր Ալյենդեի հետ, որն այն ժամանակ Չիլիի սենատոր էր, և Էռնեստո Չե Գևարայի հետ՝ Granma զբոսանավով նրա մեկնելու նախօրեին, որպես Ֆիդել Կաստրոյի ջոկատի մաս՝ Կուբայում իշխանությունը զավթելու համար[2]։
Թեև Պատրիան և Մարկոն ստեղծեցին ամուսնական զույգ Մոսկվայի թելադրանքով, որպեսզի դյուրացնեն իրենց հանձնարարված կարևոր հետախուզական առաջադրանքների իրականացումը, նրանց ամուսնությունը երջանիկ դարձավ: Նրանք միասին ապրել են ութ տարի։ 1964 թվականի սեպտեմբերի 1-ին Մարկոն հանկարծամահ է լինում։ Ամուսնու մահից հետո Աֆրիկան շարունակեց ակտիվորեն աշխատել ևս երեք տարի։
1967 թվականի աշնանը Աֆրիկա դե լաս Էրասը թողեց Լատինական Ամերիկան և վերադարձավ Մոսկվա։ Սակայն ևս երեք անգամ նա ստիպված է եղել գործուղումների մեկնել արտերկիր՝ կարևոր հանձնարարություններ կատարելու։
1971 թվականից Աֆրիկան ակտիվորեն մասնակցել է անօրինական հետախույզների երիտասարդ սերնդի կրթությանը՝ նրանց փոխանցելով իր փորձը։ Նրա ուսանողների թվում էին Վիտալի Վյաչեսլավովիչ Նետիկսան և նրա կինը՝ Թամարա Իվանովնան, որոնք հետագայում հաջողությամբ աշխատել են որպես անօրինական հետախույզներ Լատինական Ամերիկայում, պարգևատրվել են շքանշաններով և մեդալներով, իսկ Վիտալի Նետիկսան արժանացել է Ռուսաստանի Դաշնության հերոսի կոչմանը[4]։
Աֆրիկան թոշակի է անցել 1985 թվականին։ Սակայն նա մինչև վերջին օրը չի խզել կապը հետախուզության հետ։
Աֆրիկա դե լաս Էրասը մահացել է 1988 թվականի մարտի 8-ին՝ 79 տարեկան հասակում, Մոսկվայում։ Թաղված է Խովանսկոե գերեզմանատանը։
Պարգևներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Ռազմական գործողություններին և պարտիզանական շարժմանը ակտիվ մասնակցելու համար պարգևատրվել է Կարմիր աստղի շքանշանով, ինչպես նաև «Արիության համար» և «Հայրենական պատերազմի կուսակցական» 1-ին աստիճանի մեդալներով։
- Անօրինական աշխատանքում ձեռք բերված արդյունքների և ցուցաբերած նախաձեռնության ու հաստատակամության համար պարգևատրվել է Կարմիր աստղի երկրորդ շքանշանով և «Արիության համար» երկրորդ մեդալով։
- 1976 թվականի մարտին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի նախագահության հրամանագրով պարգևատրվել է Լենինի շքանշանով՝ հատուկ ծառայությունների համար, իսկ 1985 թվականի մայիսին՝ Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշանով։
Հիշատակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Արվեստի մի շարք գործեր նվիրված են Աֆրիկա դե լաս Էրասին.
- «Կինը «Գաղտնի» կնիք-մակագրով» ֆիլմը (ООО «Студия АРТЕЛЬ», 2010, պատվիրված՝ Առաջին ալիքի կողմից) գլխավոր դերում՝ Էստրելլա Սապատերո[5]:
- Դմիտրի Մեդվեդևի «Դա եղել է Ռովնոյի մոտ» գիրքը[6]
- 2019 թվականի մարտի 12-ին Արտաքին հետախուզության ծառայության 100-ամյակի կապակցությամբ շրջանառության մեջ դրվեց նամականիշ՝ նվիրված Աֆրիկա դե Լաս Էրասին։
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Юрий Данилин Русская «Африка» // Разведчик : журнал. — 2024. — № 2 (7). — С. 64—69. — ISBN 978-5-7164-1244-6.
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Diccionario biográfico español (իսպ.) — Real Academia de la Historia, 2011.
- ↑ 2,0 2,1 «Подвиг разведчицы: Африка - «Patria» нашей Родины». Արխիվացված է օրիգինալից 2022-12-17-ին. Վերցված է 2022-12-17-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ Rodrigo Fernández. Una española, espía en el KGB Արխիվացված 2023-09-25 Wayback Machine(իսպ.)
- ↑ Николай Долгополов (2020-01-28). «Семеро вышли из тени». https://rg.ru/ (ռուսերեն). Российская газета - Столичный выпуск № 17(8071). Արխիվացված է օրիգինալից 2020-03-21-ին. Վերցված է 2020-03-21-ին.
{{cite web}}
: Cite has empty unknown parameter:|coauthors=
(օգնություն); External link in
(օգնություն); Unknown parameter|website=
|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն); Unknown parameter|subtitle=
ignored (օգնություն) - ↑ «Женщина под грифом «СЕКРЕТНО»». Արխիվացված է օրիգինալից 2013-01-23-ին. Վերցված է 2013-03-04-ին.
{{cite web}}
: Unknown parameter|deadurl=
ignored (|url-status=
suggested) (օգնություն) - ↑ Полковник Африка де Лас Эрас (русский) // Солдаты Великой Отечественной войны : журнал. — 2015. — Т. 65. — С. 11—12.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Страница на сайте СВР
- Полковник Африка
- ИСПАНКА ИЗ ВНЕШНЕЙ РАЗВЕДКИ
- Jesús Centeno. Española con ficha en el KGB(իսպ.)
- Африка де лас Эрас похоронена в Москве на Хованском кладбище
- Илона Егиазарова (2020-09-18). «К 100-летию СВР. Полковник Африка» (ռուսերեն). Московская правда. Վերցված է 2023-11-12-ին.
![]() | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աֆրիկա դե լաս Էրաս Գավիլան» հոդվածին։ |
|
- Ապրիլի 27 ծնունդներ
- 1909 ծնունդներ
- Իսպանիայում ծնվածներ
- Մարտի 8 մահեր
- 1988 մահեր
- Մոսկվա քաղաքում մահացածներ
- Խովանսկոե գերեզմանատանը թաղվածներ
- Լենինի շքանշանի ասպետներ
- Հայրենական պատերազմի 2-րդ աստիճանի շքանշանակիրներ
- Կարմիր աստղի շքանշանի ասպետներ
- «Խիզախության համար» մեդալով պարգևատրվածներ (ԽՍՀՄ)
- «1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի դեմ տարած հաղթանակի համար» մեդալակիրներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Խորհրդային հետախույզներ
- Կին հետախույզներ