Աֆարի շրջան
| Աֆարի շրջան | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | Եթովպիայի շրջաններ |
| Երկիր |  Եթովպիա |
| Վարչատարածք | Եթովպիա |
| Մակերես | 72 053 կմ² |
 | |
 | |
 | |
Աֆարի շրջան (ամհարերեն՝ ዓፋር ክልል), նախկինում հայտնի որպես Տարածաշրջան 2, տարածաշրջանային նահանգ է հյուսիսարևելյան Եթովպիայի շրջաններում և Աֆար ժողովրդի հայրենիքն է։ Նրա մայրաքաղաքը Սեմերան է, որը գտնվում է Ավաշ-Ասսաբ մայրուղու վրա։ Այն սահմանակից է Էրիթրեայի հյուսիսում և Ջիբութիի հյուսիս-արևելքում․ այն նաև տարածաշրջանային սահմաններ ունի Տիգրայի, Ամհարայի, Օրոմոյի և Սոմալիի շրջանների հետ։
Աֆարի եռանկյունին, որի հյուսիսային մասը Դանակիլ իջվածքն է, Եթովպիայի Մեծ Ռիֆտ հովտի մի մասն է և գտնվում է տարածաշրջանի հյուսիսում։ Այն ունի ամենացածր կետը Եթովպիայում և ամենացածրերից մեկը Աֆրիկայում։ Տարածաշրջանի հարավային մասը բաղկացած է Ավաշ գետի հովտից, որը թափվում է Ջիբութի-Եթովպիա սահմանի երկայնքով լճերի մեջ։ Այլ նշանավոր տեսարժան վայրերից են Ավաշ ազգային պարկը։
Ժողովրդագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Եթովպիայի կենտրոնական վիճակագրական գործակալության 2017 թվականի կանխատեսումների հիման վրա Աֆար տարածաշրջանային նահանգն ունի 1,812,002 բնակչություն, որը բաղկացած է 991,000 տղամարդկանցից և 821,002 կանանցից։ Քաղաքի բնակիչները կազմում են բնակչության 346,000-ը, ևս 1,466,000-ը հովիվներ էին։
Եթովպիայի կենտրոնական վիճակագրական գործակալության անցկացրած 2007 թվականի մարդահամարի հիման վրա Աֆար տարածաշրջանային նահանգն ունի 1,390,273 բնակչություն[1], որը բաղկացած է 775,117 տղամարդկանցից և 615,156 կանանցից; Քաղաքի բնակիչները կազմում են 185,135 կամ բնակչության 13,32%-ը, ևս 409,123-ը կամ 29,43%-ը եղել են հովիվներ։ Գնահատված 96707 քառակուսի կիլոմետր տարածքով այս տարածաշրջանն ունի 14,38 մարդ մեկ քառակուսի կիլոմետրի վրա։ Ամբողջ տարածաշրջանի համար հաշվառվել է 247255 տնային տնտեսություն, ինչը հանգեցնում է մարզում միջինը 5.6 հոգի մեկ տնային տնտեսությունում, որտեղ քաղաքային տնային տնտեսություններն ունեն միջինը 4, իսկ գյուղական տնային տնտեսությունները՝ 6 հոգի։
| Էթնիկ խումբ | 2007 մարդահամար[2] | 1994 մարդահամար[3] |
|---|---|---|
| Աֆար | 90.03% | 91.8% |
| Սոմալներ | 5.22% | 4.5% |
| Արգոբա | 1.55% | 0.9% |
| Տիգրայ | 1.15% | 0.8% |
| Ամհարա | 0.61% | 0.8% |
| Ուելայտա | 0.59% | 0.5% |
| Հադիյա | 0.18% | 0.2% |
| Կրոն | 2007 մարդահամար[2] | 1994 մարդահամար[3] |
|---|---|---|
| Մահմեդականություն | 96% | 95.6% |
| Քրիստոնեություն | 4.7% | 4.4% |
| Ուղղափառ | 3.86% | 3.9% |
| Փենթայ | 0.43% | 0.4% |
| Կաթոլիկ | 0.09% | 0.1% |
Կրոնը Աֆար շրջանում (2007)[4] Մահմեդականություն (95.2%) Ուղղափառ (3.9%) Փենթայ (0.6%) Ավանդական հավատքներ (0.1%) Կաթոլիկ (0.1%) Ուրիշ (0.1%)
Նախորդ մարդահամարի ժամանակ, որն անցկացվել է 1994 թվականին, շրջանի բնակչությունը կազմել է 1,106,383, որից 626,839-ը՝ տղամարդիկ, 479,544-ը՝ կանայք։ Քաղաքի բնակիչները կազմում էին 85879-ը կամ բնակչության 7,76%-ը։
Աֆար լեզուն հիմնականում (89,96%) խոսվում է տարածաշրջանում և հանդիսանում է պետության աշխատանքային լեզուն։ Նահանգում զգալի թվով խոսողներ ունեցող լեզուներից են ամհարերենը (6,83%), տիգրինյան (1,06%), արգոբբան (0,79%), վոլեյտա (0,43%) և օրոմիֆերեն (0,4%)։
Համաձայն Եթովպիայի կենտրոնական վիճակագրական գործակալության, 2004 թվականի դրությամբ, ընդհանուր բնակչության 48,57%-ն ուներ անվտանգ խմելու ջուր, որից 26,89%-ը գյուղաբնակներ են, իսկ 78,11%-ը՝ քաղաքի բնակիչներ[5]։ 2005 թվականի դրությամբ Աֆար տարածաշրջանային նահանգի կենսամակարդակի այլ ընդհանուր ցուցանիշների արժեքները ներառում են հետևյալը. մեծահասակների գրագիտությունը տղամարդկանց համար կազմում է 27%, իսկ կանանց համար՝ 15,6%, իսկ տարածաշրջանային մանկական մահացության մակարդակը կազմում է 61 մանկական մահ 1000 ծնվածի հաշվով, ինչը ավելի քիչ է, քան հանրապետական միջինը՝ 77։ Այս մահերի առնվազն կեսը տեղի է ունեցել նորածինների կյանքի առաջին ամսում[6]։ 2007 թվականի ապրիլի 20-ին մարզային կառավարությունը հայտարարեց, որ այն ավելացրել է առողջապահական ծածկույթը 34%-ից մինչև 40%, ինչը 64 նոր առողջապահական կլինիկաների կառուցման արդյունքն է, ընդհանուր թիվը շրջանի համար հասցնելով 111-ի[7]։
Հողի առանձնահատկությունները
[խմբագրել | խմբագրել կոդը].jpg)
Աֆարի իջվածքը, Էրտա Ալե ակտիվ հրաբուխը, Ավաշ ազգային պարկը, Յանգուդի Ռասսա ազգային պարկը, Հադար և Արամիս տարածքները տարածաշրջանի հիմնական զբոսաշրջային գրավչությունն են։ Տաք աղբյուրները, Աֆարի մշակույթը և մշակութային խաղերը գրավիչ այլ վայրեր են։
2005 թվականին ընդամենը մի քանի օրում գոյացավ հսկա ճեղքվածք[8][9]։ Ճեղքը բացվել է, երբ ժայթքել է Դաբահու հրաբուխը, որը գտնվում է տարածաշրջանի հյուսիսում։ Ենթադրվում է, որ ճեղքի ձևավորումն այն գործընթացի մի մասն է, որի ընթացքում Արաբական ափսեն և երկու աֆրիկյան սալերը՝ Նուբիական և Սոմալիի սալերը, հեռանում են իրարից։ Այս նոր ճեղքը՝ 500 մետր երկարությամբ և 60 մետր խորությամբ, բացվել է, երբ ժայթքող հրաբխի լավան հոսել է գետնի տակ և սառչել՝ ձևավորելով 60 կիլոմետր երկարություն, 8 մետր լայնություն։
Շրջակա միջավայր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Աֆարի իջվածքը՝ սալային տեկտոնական եռակի հանգույց, գտնվում է Աֆար տարածաշրջանային նահանգում։ Այս երկրաբանական առանձնահատկությունը Երկրի մեծ ակտիվ հրաբխային տարածքներից մեկն է։ Այս հրաբխային ակտիվության շնորհիվ իջվածքի հատակը կազմված է լավայից, հիմնականում բազալտից։
.jpg)
Հրաբխի շարունակական գործընթացը հանգեցնում է հիմնական հանքանյութերի առաջացմանը, ներառյալ պոտաշը, ծծումբը, աղը, բենտոնիտը և գիպսը։ Բացի այդ օգտակար հանածոներից, տարածաշրջանի տարբեր տարածքներում կան նաև հեռանկարային Երկրաջերմային էներգիա և Հիդրոթերմալ հանքավայրեր։ Տարածաշրջանի հանքային ներուժի մեծ մասը գտնվում է Դալոլում, Բերհալում և Աֆդերայում, որոնք գտնվում են Երկրորդ գոտում։ Էլիդարը, Դուբտին և Միլին առաջին գոտում և Գևանեն երրորդ գոտում ունեն նաև որոշ հանքային հնարավորություններ։
Աֆարը յուրօրինակ բնություն ունի, որտեղ բնակվում են աֆրիկյան վայրի էշը, Գրևի զեբրը, վայրի աղվեսը, վայրի կատուն, վագրակատուն և ջայլամը։ Այս վայրի կենդանիները հանդիպում են տարածաշրջանի ազգային պարկերում։ Քանի որ տարածաշրջանի զբոսաշրջության զարգացումը դեռևս վատ վիճակում է, Ավաշ ազգային պարկում կա ընդամենը դիտարկման երկու տնակ։
Գյուղատնտեսություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Եթովպիայի կենտրոնական վիճակագրական գործակալությունը 2005 թվականին գնահատել է, որ Աֆար տարածաշրջանային նահանգի ֆերմերներն ունեին ընդհանուր առմամբ 327,370 խոշոր եղջերավոր անասուն (կազմում է Եթովպիայի ընդհանուր խոշոր եղջերավոր անասունների 0,84%-ը), 196,390 ոչխար (1,13%), 483,780 այծ (3,73%), 200 ջորի (0,14%), 12,270 էշ (0.49%), 99830 ուղտ (21.85%), 38,320 թռչուն բոլոր տեսակներից (0.12%) և 810 մեղվափեթակ (0.1%-ից պակաս)։ Եթովպիայի կենտրոնական վիճակագրական գործակալությունը 2003 թվականի դեկտեմբերին կատարված հարցման հիման արդյունքում գնահատել է, որ քոչվոր բնակիչներն ունեին 1,990,850 խոշոր եղջերավոր անասուն (այդ տարի այդ կենդանիների 83,8%-ը տարածաշրջանում), 2,303,250 ոչխար (90,6%), 3,960,510 այծ (90,7%), 759,750 ուղտ (85,9%), 175,180 էշ (92,5%), 2960 ջորի (88,6%) և 900 ձի (100%)[10]։
Տարածաշրջանային անկայունություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2012 թվականի դրությամբ տարածքը գնալով ավելի անկայուն էր, քանի որ Եթովպիայի և Էրիթրեայի միջև լարվածությունը մնում է բարձր 1998-2000 թվականների Էրիթրեա-Եթովպական պատերազմից հետո։ 2012 թվականի հունվարի 18-ին հինգ օտարերկրյա զբոսաշրջիկներ սպանվեցին տարածաշրջանում արձակուրդի ժամանակ[11]։ Եթովպիայի կառավարությունը մեղադրել է Էրիթրեացի զինյալներին հարձակման համար պատասխանատու լինելու մեջ։ Աշխարհի շատ կառավարություններ խորհուրդ են տալիս չմեկնել Աֆար շրջան՝ պատճառաբանելով անվտանգության հետ կապված մտահոգությունները։
Բրածո գտածոներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հադարը՝ համայնք Աֆարում, եղել է Քլիվլենդի բնական պատմության թանգարանից Դոնալդ Յոհանսոնի կողմից 1973-1974 թվականներին «Լյուսի»՝ ավստրալոպիթեկուս աֆարենսիս կմախքի մնացորդների հայտնաբերման վայրը։ 2005 թվականի մարտի 5-ին տարածաշրջանում հայտնաբերվել է ևս մեկ կմախք, որը գնահատվում է 3,8 միլիոն տարեկան և համարվում է աշխարհի ամենահին երկոտանի հոմինիդների կմախքը։ Յոհաննես Հեյլե-Սելասին ամեն տարի 2004-2007 թվականներին ղեկավարել է հնագիտական արշավախմբերը։
2006 թվականի մարտի 24-ին զեկուցվել է, որ Գոնայի շրջանի Գավիսում «զգալիորեն ամբողջական» գանգուղեղ է հայտնաբերվել։ Գանգուղեղը հայտնվում է որպես միջանկյալ ձև հոմո էրեկտուսի և բանական մարդկանց միջև։
2009 թվականի հոկտեմբերի 1-ին գիտնականները հայտնեցին, որ գտել են կմախք, որը թվագրվել է մոտ 4,4 միլիոն տարի առաջ։ Արդի անունով՝ այն «արդիպիտեկուս ռամիդուս» տեսակին է։ Նմուշը «Ավստրալոպիթեկուս աֆարենսիս»-ի՝ Լյուսիի տեսակի հեռավոր զարմիկն է։
2010 թվականի հունիսին քարե գործիքների արտադրության ամենահին ապացույցը հայտնաբերվել է Աֆար շրջանում և վերագրվել է «Ավստրալոպիթեկուս աֆարենսիս»-ին[12][13]։
2013 թվականին Արիզոնայի պետական համալսարանի ասպիրանտներից մեկը Աֆար նահանգի Լեդի-Գերարու շրջանում հայտնաբերել է հոմինիդների ծնոտ։ Գիտնականները հաշվարկել են, որ բրածոը թվագրվում է մոտ 2,8 միլիոն տարի առաջ, ինչը 400,000 տարի առաջ է հաջորդ ամենահին հոմինիդների մնացորդներից[14][15]։
2015 թվականին Աֆար շրջանում հայտնաբերվել է հոմինինի ծնոտ և ատամներ։ Գիտնականները կարծում են, որ ոսկորները պատկանել են նախկինում չբացահայտված նախնիին։ Նոր տեսակը ստացել է «Ավստրալոպիտեկուս դեյիրեմեդա» անունը, որը աֆար լեզվով նշանակում է «մոտ ազգական»։ Տեսակն ապրել է մոտ 3,5–3,3 միլիոն տարի առաջ, մոտավորապես նույն ժամանակահատվածում, ինչ այլ հոմինիններ, ինչպիսիք են «Ավստրալոպիթեկուս աֆարենսիս»-ը։
Աֆարի շրջանի վարչական ղեկավարի ցուցակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հաբիբ Ալիմիրահ (1991 - 1995)
- Հանֆաչ Ալիմիրահ (սեպտեմբեր, 1995 - մարտ, 1996)
- Իսմաիլ Քալի Սիրո (մարտ, 1996–սեպտեմբեր, 2015)
- Աուոլ Արբա Ունդե (սեպտեմբեր, 2015 - նոյեմբեր, 2015)
- Սեյոում Աուոլ (նոյեմբեր, 2015 - դեկտեմբերի 16, 2018)
- Աուոլ Արբա Ունդե (դեկտեմբերի 17, 2018 – ներկա)
Վարչական գոտիներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ինչպես Եթովպիայի մյուս շրջանները, Աֆար շրջանը բաժանված է վեց վարչական գոտիների (և մեկ հատուկ Վեդա, վարչական ստորաբաժանում, որն ինքնավար տարածք է և գոտու մաս չէ)։
- Ավսի Ռասու (Awsi Rasu)
- Կիլբատի Ռասու (Kilbati Rasu)
- Գաբի Ռասու (Gabi Rasu)
- Ֆանտի Ռասու (Fanti Rasu)
- Հարի Ռասու (Hari Rasu)
- Մահի Ռասու (Mahi Rasu)
- Արգոբա (Argobba)
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Eight rural kebeles in Elidar Wereda bordering Eritrea were omitted by the census.
- ↑ 2,0 2,1 " Census 2007 Tables: Afar Region" Արխիվացված Նոյեմբեր 13, 2012 Wayback Machine, Tables 2.1, 2.5, 3.1, 3.2, 3.4
- ↑ 3,0 3,1 1994 Population and Housing Census of Ethiopia Results for Affar Region: Vol. 2 Analytical Report Արխիվացված Հունվար 5, 2009 Wayback Machine Tables 2.13, 2.18 (accessed 29 December 2008) The 1994 national census was collected in the Afar Region on 22 July 1996.
- ↑ «Afar region catalog». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 29-ին.
- ↑ "Households by sources of drinking water, safe water sources" Արխիվացված Մարտ 5, 2009 Wayback Machine CSA Selected Basic Welfare Indicators (accessed 21 January 2009)
- ↑ Macro International Inc. "2008. Ethiopia Atlas of Key Demographic and Health Indicators, 2005." (Calverton: Macro International, 2008), pp. 2, 3, 10 (accessed 28 January 2009)
- ↑ "Health coverage reaches 40 percent in Afar State" (Walta Information Center)
- ↑ Giant Crack In Africa, New Scientist, November 4, 2009
- ↑ «Newscientist.com». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 24-ին.
- ↑ 2003 is the latest year available for statistics on nomadic inhabitants. "CSA 2005 National Statistics" Արխիվացված Նոյեմբեր 18, 2008 Wayback Machine, Tables D.4 - D.7.
- ↑ «Tourists die in Ethiopia attack». BBC News. 2012 թ․ հունվարի 18.
- ↑ McPherron, Shannon P.; Alemseged, Zeresenay; Marean, Curtis W.; Wynn, Jonathan G.; Reed, Denné; Geraads, Denis; Bobe, René; Béarat, Hamdallah A. (2010). «Evidence for stone-tool-assisted consumption of animal tissues before 3.39 million years ago at Dikika, Ethiopia». Nature. 466 (7308): 857–860. Bibcode:2010Natur.466..857M. doi:10.1038/nature09248. PMID 20703305. S2CID 4356816.
- ↑ Der Tagesspiegel 11.08.2010 - Urmenschen: Die ersten Schlachter
- ↑ «Student finds 2.8 million-year-old human genus jawbone in Ethiopia». New York Daily News.
- ↑ Morelle, Rebecca (2015 թ․ մայիսի 28). «'New species' of ancient human found». BBC News.
