Աքքույուի միջուկային էլեկտրակայան
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | ատոմային էլեկտրակայան և building or structure under construction? |
| Երկիր |  Թուրքիա |
| Տեղագրություն | Gülnar? |
| Սպասարկող | Ռոսատոմ |
 | |
 | |
| Պաշտոնական կայք | |
Աքքույուի միջուկային էլեկտրակայան (թուրքերեն՝ Akkuyu Nükleer Güç Santrali), միջուկային էլեկտրակայան, որը գտնվում է Թուրքիայի հարավային ափին, կառուցման փուլում է։ Կառուցվում է ըստ ռուսական նախագծի, որն իր մեջ ներառում է չորս ուժային էներգաբլոկների կառուցում և շահագործում՝ ВВЭР-1200 ռեակտորներով։ Ատոմակայանի կառուցման մասին համաձայնագիրը ստորագրվել է 2010 թվականի մայիսին[1]։ 2018 թվականի ապրիլի 3-ին Անկարայում անցկացվող համատեղ արարողության ժամանակ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը և Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը տեսակապի միջոցով կայանի կառուցման մեկնարկը տվեցին։ Թուրքիայի ատոմակայանի յուրաքանչյուր էներգաբլոկի էլեկտրական հզորությունը կկազմի 1200 ՄՎՏ, ընդհանուրը՝ 4800 ՄՎՏ[2]։
Համաձայն 2010 թվականի մայիսի 10-ին Անկարայում ստորագրված ռուս-թուրքական միջկառավարական համաձայնագրի՝ առաջին էներգաբլոկի շահագործումը պետք է սկսվի կառույցի՝ լիցենզիա ստանալուց հետո յոթ տարվա ընթացքում։ Ենթադրվում է, որ ստորաբաժանումները շահագործման կհանձնվեն հաջորդիվ մեկ տարվա ընդմիջումներով՝ սկսած 2023 թվականից[3]։ Ատոմակայանների կառուցման ընդհանուր արժեքը 22 միլիարդ ԱՄՆ դոլար է[4]։
Հայտարարվում է, որ «Աքքույու» ԱԷԿ-ի նախագծային լուծումները բավարարում են համաշխարհային միջուկային համայնքի բոլոր ժամանակակից պահանջները, որոնք ամրագրված են ՄԱԳԱՏԷ-ի, Միջուկային անվտանգության միջազգային խորհրդատվական խմբի և Եվրոյի պահանջների անվտանգության [5]:
Միջկառավարական համաձայնագիրը թույլ է տալիս օտարերկրյա ներդրողներին բաժնետոմսեր ձեռք բերել ընկերության բաժնետիրական կապիտալում ոչ ավելի, քան 49%-ի չափով։ Թուրքիայում գործող «Աքքույու» ատոմակայանի կառուցման նախագիծը աշխարհում առաջին ատոմակայանի նախագիծն է, որն իրականացվում է BOO մոդելով։ Ռուս կապալառուները ատոմակայանի նախագծման, շինարարության, պահպանման, շահագործման և ապամոնտաժման պատասխանատվություն են ստանձնել։ Գլխավոր պատվիրատուն, ծրագրի ներդրողը և կայանի սեփականատերը «Ակկույու Նուկլեր Անոնիմ Շիրքի» ՓԲԸ-ն է։ ԲԲԸ կայանի գլխավոր կոնստրուկտորը «Атомэнергопроект»-ն է։ Ատոմակայանի շինարարության գլխավոր կապալառուն ЗАО-ն է՝ Atomstroyexport («Ռոսատոմի» դուստր ձեռնարկություն), տեխնիկական պատվիրատուն Концерн Росэнергоатом-ն է, լիցենզավորման խորհրդատուն «ИнтерРАО-УорлиПарсонс» ՍՊԸ-ն է։ Նախագծի գիտական ղեկավարը «Կուրչատովի ինստիտուտ» ՍՊԸ-ն է։ Ռեակտորի տեղադրման գլխավոր կոնստրուկտորը ОАО ОКБ «Гидропресс»-ն է։
Նախագծի իրականացման համար սարքավորումների և բարձր տեխնոլոգիական արտադրանքների մատակարարման մեծ մասը բաժին է ընկնում ռուսական ձեռնարկություններին։ Նախագիծը նախատեսում է թուրքական ընկերությունների (ինչպես նաև այլ երկրների ընկերությունների) առավելագույն մասնակցությունը շինարարական և տեղադրման աշխատանքներին։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համաձայն Ռուսաստանի և Թուրքիայի կառավարությունների միջև կնքված համաձայնագրի պայմանների՝ 2010 թվականի դեկտեմբերին ռուսական կողմը Թուրքիայի Հանրապետության տարածքում հիմնել է «Աքքույու միջուկային» ՓԲԸ նախագծային ընկերությունը[6]։
Նոր ընկերության առաջնահերթ խնդիրներից մեկն այն էր, որ Թուրքիայի իշխանություններին դիմումներ ներկայացներ միջուկային էլեկտրակայանների շինարարությունը սկսելու անհրաժեշտ թույլտվություններ ստանալու համար։ Այս ուղղությամբ աշխատանքների ամբողջ շրջանակն ավարտվել է ժամանակին (մինչև 2011 թվականի դեկտեմբերի 13-ը) և ամբողջությամբ։ 2011 թվականի մարտին «Ատոմէներգոնախագիծ» ԲԲԸ-ի մասնագետների երկրաբանական խումբը ժամանում է Թուրքիա՝ տարածքի տեղագրական ուսումնասիրության համար։ Հետազոտության արդյունքները օգտագործվել են լիցենզավորման և նախնական ինժեներական որոշումների համար փաստաթղթերի փաթեթ կազմելու, ինչպես նաև աղբյուրների տվյալների ուսումնասիրության հետագա փուլերի համար։ Սույն թվականի հունիսի 27-ին Անկարայում Թուրքիայում աշխատող առաջին ատոմային էլեկտրակայանում աշխատելու համար վերապատրաստման ծրագրի շրջանակներում Ազգային հետազոտական միջուկային համալսարանի ուսուցիչների մասնակցությամբ անցկացվել է թեստավորում ֆիզիկայի և մաթեմատիկայի թուրք դիմորդների համար։ Դասընթացին մասնակցելու ծրագրի համար ստացվել է ավելի քան 9 հազար դիմում, որը ներառում էր 50 ուսանող։ Թեստավորված ուսանողները 2011 թվականի հոկտեմբերին սկսել են ուսումը Մոսկվայի Օբնինսկ քաղաքի ինժեներական ֆիզիկայի ինստիտուտում։ 2014 թվականի դրությամբ Ռուսաստանի ավելի քան 250 քաղաքացի քաղաքացի է սովորել Ռուսաստանի համալսարանում։ Համալսարանը առաջին շրջանավարտները տվել է 2018 թվականին[7]։ «Ռոսատոմի» կրթական և տեխնիկական կենտրոններում դասընթացներ անցնելուց հետո շրջանավարտները ներառվում են «Ակկույու» ԱԷԿ-ի գործադիր անձնակազմի կազմում։ 2015 թվականի վերջին, ռուս-թուրքական հարաբերությունների սրման պատճառով մտավախություններ կային, որ նախագիծը հնարավոր է սառեցվի։ Ըստ Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի 2016 թվականի ապրիլի 19-ի հայտարարության ՝ Թուրքիան մտադիր չէ լքել նախագիծը, չնայած Եվրոպական միության։ 2016 թվականի օգոստոսին Ռուսաստանի և Թուրքիայի նախագահները պայմանավորվեցին վերսկսել «Աքքույու» ԱԷԿ-ի նախագիծը։ 2017 թվականի փետրվարին Թուրքիայի Ատոմային էներգիայի գործակալությունը (TAEK, Թուրքիայի Հանրապետության կարգավորող մարմին) հաստատեց «Աքքույու» ԱԷԿ-ի համար նախագծման պարամետրերը, ինչը շինարարության լիցենզիայի տրամադրման նախապայման է։ 2017 թվականի հունիսին Թուրքիայի էներգետիկ շուկայի կարգավորող մարմինը (EPDK) «Ակկույու միջուկային» ՍՊԸ-ին արտոնագիր տվեց էլեկտրաէներգիա արտադրելու համար՝ մինչև 2066 թվականի հունիսի 15-ը ընկած ժամանակահատվածում (49 տարի)։ Միևնույն ժամանակ, հիմնական պայմանների (ժամկետային թերթի) վերաբերյալ նախնական համաձայնագիր է ստորագրվել թուրքական երեք մասնավոր ձեռնարկությունների՝ Cengiz Holding-ի, Kolin Insaat-ի և Kalyon Insaat-ի հետ, որոնք հետագայում պետք է ստանային «Աքքույու միջուկ»-ի 49%-ը։ Վերջնական բաժնետերերի մասին պայմանագիրը նախատեսվում էր ստորագրել 2017 թվականի վերջին[8]։
017 թվականի հոկտեմբերին TAEK- ը թողարկել է շինարարության սահմանափակ թույլտվություն, որը թույլ էր տալիս սկսել շինարարական և տեղադրման աշխատանքներ բոլոր ատոմակայաններում, բացառությամբ «միջուկային կղզու» անվտանգության համար կարևոր նշանակություն ունեցող շենքերի և շինությունների։ Շենքի համար լիցենզիա ստանալուց հետո տեղի էր ունենալու «առաջին բետոնի» տեղադրումը, և բոլոր ԱԷԿ-երի շինարարությունը սկսվելու էր առանց սահմանափակումների։
2018 թվականի մարտին հայտնի է դառնում, որ թուրքական մասնավոր շինարարական ընկերությունները դուրս են եկել նախագծից, քանի որ նրանք չեն կարողացել համաձայնության գալ առևտրային հարցերի շուրջ։ «Ռոսատոմի» ներկայացուցիչները բանակցություններ են սկսել ԵՄ թուրքական միջազգային էներգետիկ ընկերությանը՝ EUAS ICC-ին միանալու վերաբերյալ[8]։ 2019 թվականի օգոստոսին Ռուսաստանի Սբերբանկը և «Ռոկատոմ» դուստր ձեռնարկությունը՝ «Ակկույու միջուկային» ՓԲԸ-ն, «Աքքույու» ԱԷԿ-ի կառուցման համար 400 միլիոն դոլար վարկ վարկ տրամադրելու վերաբերյալ բանկի համաձայնագիր են ստորագրել[9]։ Վարկը տրամադրվում էր յոթ տարի ժամկետով։ Սա «Ռոսատոմի» և «Սբերբանկի» համագործակցության առաջին նման փորձն էր նման խոշոր նախագծերում։ Սբերբանկը դառնում է Աքքույու ԱԷԿ-ի կառուցման նախագծի առաջին պարտատերը։ Ավելի վաղ ռուսական կողմից նախագիծն իրականացվել էր Ռուսաստանի դաշնային բյուջեի և «Ռոսատոմի» միջոցների հաշվին։
Ժամանակացույց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- 2010 թվականի հունվարի 13-ին Ռուսաստանի Դաշնության փոխվարչապետի Իգոր Սեչին և Թուրքիայի էներգետիկայի և բնական պաշարների նախարարի Թաներ Յըլդըզի համատեղ հայտարարությունը Թուրքիայում ատոմակայանների կառուցման գործում համագործակցության մասին։ Երկկողմ բանակցությունների սկիզբ։
- 2010 թվականի մայիսի 12-ին Ռուսաստանի Դաշնության կառավարության և Թուրքիայի Հանրապետության կառավարության միջև համաձայնագրի ստորագրում` Թուրքիայի Հանրապետության Աքքույու տարածքում ատոմակայանի կառուցման և շահագործման ոլորտում համագործակցության մասին։
- 2010 թվական հուլիսի 21-Թուրքիայի Հանրապետությունում IPU վավերացնող օրենքի ուժի մեջ մտնելը (2010 թ. Հուլիսի 21-ի N 27648 օրենք)։
- 2010 թվականի նոյեմբերի 12-Ռուսաստանի կառավարությունը որոշակի է դարձնում նախագծի մասնակիցներին։
- 2010 թվականի դեկտեմբերի 3-Ռուսաստանի Դաշնությունում IPU վավերացնող օրենքի ուժի մեջ մտնելը (11.29.2010 թ.):
- 13 դեկտեմբերի 2010 թ.-«Ակկույու» ԱԷԿ-ը գրանցվել է Թուրքիայի Հանրապետությունում։
- Մայիսի 26, 2011 թ.-«Աքքույու» ԱԷԿ-ի կառուցման վայրում լայնածավալ ինժեներական հետազոտությունների սկիզբ։
- 2011 թ.-«Աքքույու ԱԷԿ» ՓԲԸ-ին սեփականության իրավունքով հողի հանձնումը ատոմակայանների կառուցման և շահագործման համար։
- 2015 թվականի նոյեմբեր-ծրագրի սառեցում[10]։
- 2017 թվականի մայիս-հայտարարվում է շինարարության մեկնարկի մասին[11]։
- 2018 թվականի ապրիլի 2-ին Թուրքիայի Ատոմային էներգիայի գործակալությունը (TAEK) թույլտվություն է տվել Աքքույու ԱԷԿ-ի թիվ 1 էներգաբլոկի կառուցման համար[12]։
- 2018 թվականի ապրիլի 3-ին, Անկարայում անցկացվող համատեղ արարողության ժամանակ, Թուրքիայի նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանը և Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինը նախաձեռնել են կայանի կառուցումը տեսակապով[4]։
- 2019 թվականի հունվարի 22-ին, AEM Technologies- ի Վոլգոդոնսկի մասնաճյուղը («Rosatom Engineering Engineering Division»- Atomenergomash) կազմում է «Աքքույու» ԱԷԿ-ի (Թուրքիա) առաջին էներգաբլոկի (Թուրքիա) առաջին մասի ռեակտորային նավի հատակը[13]։
- 2019 թվականի հուլիսի 29-ին, Բույուկեջելի (Թուրքիա, Մերսինի նահանգ) էներգաբլոկի առաջին ծանր բեռը` հալեցման տեղայնացման սարք, հասել է Աքքույու ԱԷԿ-ի կառուցման վայր։ Այն նախատեսված է 3-րդ սերնդի էներգաբլոկների համար և հանդիսանում է ԱԷԿ-ի պաշտպանության համակարգի էական տարր։
- 2019 թվականի դեկտեմբերի 9-ին «Աքքույու» ԱԷԿ-ը, որը զբաղվում է Թուրքիայում առաջին ատոմակայանը կառուցելու նախագծով, և TEIAS-ը՝ Թուրքիայից էլեկտրաէներգիա փոխանցելու բաժնետիրական ընկերությունը, ստորագրում են համաձայնագիր «Աքքույու» ԱԷԿ-ը երկրի էներգետիկ համակարգին միացնելու մասին, հայտնում է Ռամբլերը[14]։
Քննադատություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Էներգետիկ հիմնախնդիրների ինստիտուտը Թուրքիայի Հանրապետությունում՝ Աքքույուի տարածքում, ատոմակայանի շահագործումը համարում է Ռուսաստանի տնտեսության համար անբարենպաստ[15]։
- Թուրքիայի կողմից ֆինանսական պարտավորություններ գոյություն չունեն (մեծ հավանականությամբ բոլոր ծախսերը վճարվելու են Ռուսաստանի բյուջեից, դրանց կեսից ավելին ստացվել են թուրք կապալառուների կողմից)։
- Թուրքական կողմում բացակայում են պարտավորությունները էլեկտրահաղորդման գծի և ենթակայանների թողարկման հնարավորությունների համար։
- Անհայտ է, թե արդյոք էլեկտրական էներգիայի պահանջարկ կլինի ատոմային էլեկտրակայաններից, քանի որ կայանը գտնվում է Անթալիայի առողջարանային գոտու հարևանությամբ, որտեղ չկան մեծ արդյունաբերական ձեռնարկություններ։
- Թուրքիայի քաղաքացիները անվճար վերապատրաստվում են ատոմակայանների շահագործման համար։
- էլեկտրաէներգիայի գինը սահմանվել է 25 տարով՝ բացառությամբ գնաճի, էլեկտրաէներգիայի համաշխարհային գների աճի և փոխարժեքի փոփոխությունների։
- Համաձայնագրում չեն նշվում ֆորս մաժորային հանգամանքները։
- Նախագծային ընկերությունը շինարարության համար ստացել է տոկոսային վարկ, որը աննախադեպ է երկարաժամկետ միջազգային ներդրումային պայմանագրերի պրակտիկայում։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Россия и Турция договорились строить АЭС и отменить визы, BBC Russian
- ↑ «Akkuyu Nuclear Power Plant, Turkey» (անգլերեն). power-technology.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 25-ին.
- ↑ АЭС «Аккую» (Турция) Արխիվացված 2011-08-24 Wayback Machine, ЗАО «Атомстройэкспорт»
- ↑ 4,0 4,1 РБК (03 апреля 2018 года). «Эрдоган и Путин запустили строительство АЭС «Аккую» в Турции». rbc.ru. РБК.
- ↑ Интервью начальника отдела по связям с государственными и общественными организациями АО по генерации электроэнергии АЭС «Аккую» Василия Корельского
- ↑ АЭС «Аккую» (Турция). Справка // РИА Новости, 10 декабря 2017
- ↑ НИЯУ МИФИ торжественно вручил дипломы первому выпуску студентов из Турции и Монголии Արխիվացված 2018-03-23 Wayback Machine // Национальный исследовательский ядерный университет «МИФИ», 12 марта 2018
- ↑ 8,0 8,1 Светлана Бурмистрова. С АЭС эвакуировались партнёры // РБК, № 21 (2745), 6 февраля 2018
- ↑ «Сбербанк выделит "дочке" Росатома кредит в $400 млн на строительство АЭС "Аккую"». ТАСС. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 23-ին.
- ↑ «Турецкий поток» подпал под действие закона о мерах против Турции
- ↑ Турецкий министр анонсировал начало строительства АЭС «Аккую» через месяц :: Экономика :: РБК
- ↑ «http://ase-ec.ru/about/projects/aes-akkuyu/» (ռուսերեն). ase-ec.ru. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 10-ին.
{{cite web}}: External link in|title= - ↑ «Строительство АЭС "Аккую" идет по графику».
- ↑ «Подписано соглашение о подключении АЭС «Аккую» к энергосистеме Турции» (ռուսերեն). Рамблер/новости. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
- ↑ «Все риски проекта АЭС Аккую. Краткая справка». proatom.ru. 02.12.2015.