Աքբարի Սարայ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Աքբարի Սարայ
ուրդու՝ اکبری سرائے‎
Քարտեզ
Քարտեզ

Աքբարի Սարայ (ուրդու՝ اکبری سرائے), մեծ քարավանատուն («սարայ»), տեղակայված Լահորի Շահդար Բաղում (Փենջաբ, Պակիստան)։ Կառուցվելով 1637 թվականին՝ այն ի սկզբանե նախատեսված էր ճանապարհորդողների, ինչպես նաև Ջահանգիրի դամբարանի խնամակալների համար[1]։ Քարավանատունը առավել նշանավոր է Պակիստանում[2] այս տիպի կառույցի ամենալավ պահպանված նմուշ լինելու համար, ինչպես նաև հայտնի է իր մեծ դարպասներով՝ առատորեն զարդարված ֆլորենտյան խճանկարներով, որոնք ելք են ծառայում դեպի Ջահանգիրի դամբարան։

Ստուգաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շենքի անվանումը կարելի է թարգմանել որպես «Աքբարի պալատ»։ Աբդուլ Համիդ Լահորին՝ պադիշահ Շահ Ջահանի պալատական պատմաբանն ու փադշահնամայի հեղինակը, նրան անվանում է Ջիլու Խան ի Ռաուզա, ինչը նշանակում է «գերեզմանին կցված բակ»[1]։

Տեղադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աքբարի Սարայ քառակողմ տարածքը գտնվում է դրա արևելքում ընկած Ջահանգիր դամբարանի և Ասաֆ խանի դամբարանի արևմուտքում։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած իր անվանը՝ Աքբարի Սարայը կառուցվել է Իսլամ Շահի օրոք 1550-ականների կեսերին, և ոչ թե Աքբար Ա Մեծ փադիշահի ժամանակաշրջանում[3]։ Քարավանատան մզկիթը սկիզբ է առնում Սուրիդի ժամանակաշրջանից, չնայած հյուրերի սենյակները շարված էին համալիրի երկայնքով[2], և նրա դարպասները թվագրվում էին Շահ Ջահանի կառավարման 1600-ականների կեսերին[3]։

Աքբարի Սարայը ծառայում էր ինչպես ապաստարան ճանապարհորդների համար, այնպես էլ որպես փոստային կայան, որը հայտնի էր որպես դակ չովկի[2]։ Այն վարում էր մի պաշտոնյա, որը հայտնի էր որպես շահանա, մի քանի դիտորդ օգնականներով[2]։ Կենդանիների սնունդը, տաք և սառը ջուրը, անկողնային պարագաները հյուրերին տրամադրվում էին անվճար։ Քարավանատանը կար բժիշկ, ինչպես նաև տեղական հացթուխ[2]։ Ջրով ջրհորը գտնվում էր նրա պատերից դուրս։ Ինչպես շատ քարավանատներում, նրա դարպասների մոտ մի փոքրիկ բազար (շուկա) կարող էր տեղակայվել[2]։

Մահարաջ Ռանջիթ Սինգհը Աքբարի Սարայը վերածեց գավառի իր օտարազգի հրամանատարներից մեկի՝ Մուսա Ֆարանգիի համար, որը այնտեղ հաստատվեց իր ջոկատի հետ։ Քարավանատունը մեծապես վնասվել է բրիտանական իշխանության դարաշրջանում, երբ այն օգտագործվել է որպես երկաթուղային պահեստ մոտակա երկաթուղային գծի հայտնվելուց հետո[4]։

Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ակբարի Սարայի կարմիր ավազաքարային շինությունը առատորեն զարդարված է ֆլորենտական խճանկարներով:
Աքբարա Սարայի գլխավոր մուտքը զարդարված է խորիսխի կամարով

Աքբարի Սարայը տեղակայված է 12 հեկտար ընդհանուր մակերեսով երկարավուն քառանկյուն հողամասի վրա[5]։ Քարավանատան շենքն ինքնին ունի 20,2-ը 15,5 մետրի վրա չափսեր[2]։ Աքբարի Սարայի բակը բոլոր կողմերից շրջապատված է բարձրացված տեռասով, որտեղ տեղակայված են 180 հյուրասենյակների շարքեր, որոնք հայտնի են որպես խանահա, ծածկապատշգամբով և ընդհանուր բաց միջանցքով։

Աքբարի Սարայ անկյուններով շարված են աշտարակներ։ Աշտարակային բնակարանները քարավանատան ամենաբարդ բնակելի թաղամասերն են. առանձնանում է էլիպսաձև դահլիճով, որի առջևում կա ծածկապատշգամբ, իսկ հետևում՝ ութանկյուն սենյակ[3]։

Աքբարի Սարայը ունի երկու մեծ մուտքեր կառուցված մողոլական ոճով, որոնք տեղակայված են համալիրի հյուսիսային և հարավային կողմերում։ Դրանք կանգնեցվել էին այնպես, որ հեռվից տեսանելի լինեն[2]։ Դարպասները ունեն երկու մակարդակ[2]։ Հիմնական կամարը, որը ծառայում է որպես ելք դեպի Ջահանգիրի դամբարան, ունի երկու մակարդակի մեծ ավան, որը շրջապատված է չորս այլ փոքր կամարակապ խորշերով։ Կենտրոնական այվանը զարդարում է խորիսխի կամարը, իսկ դարպասի ճակատը առատորեն զարդարված է ֆլորենտական խճանկարներով։ Դեկորատիվ տարրերը, շենքի ոճը և աղյուսների չափը ցույց են տալիս, որ գերեզման տանող պալատն ու դարպասը միգուցե կառուցվել են միաժամանակ։

Աքբարի Սարայից դեպի արևմուտք, սենյակների շարքերի մեջտեղում, կա երեք գմբեթավոր մզկիթ։ Այն կառուցված է զարդարանքներով կարմիր ավազաքարով։ Մզկիթի ներսը, հավանաբար, ժամանակին զարդարված էր ֆրեսկոներով։

Պաշտպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աքբարի Սարայը, Ջահանգիրի և Ասաֆ խանի գերեզմանների հետ միասին, 1993 թվականին ներառվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕհամաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ժամանակավոր ցուցակում[6]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 Khan, Mohammad Waliullah (1973). Lahore and Its Important Monuments. Department of Archaeology and Museums, Ministry of Education, Government of Pakistan.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 2,8 Saifur Rahman Dar (1988). «Caravanserais along the Grand Trunk Road in Pakistan — A Central Asian legacy». In Vadime Elisseeff (ed.). The Silk Roads: Highways of Culture and Commerce (PDF). Berghahn Books. ISBN 9781571812223.
  3. 3,0 3,1 3,2 Elisseeff, Vadime (1998). The Silk Roads: Highways of Culture and Commerce. Berghahn Books. ISBN 9781571812216.
  4. Rogers Kolachi Khan & Associates Pvt. Ltd. (февраль 2011). «Site Conservation Assessment Report: Jahangir's Tomb Complex, Lahore, Pakistan» (PDF). Global Heritage Fund. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
  5. Ahmad, Zulfiqar (1988). Notes on Punjab and Mughal India: Selections from Journal of the Punjab Historical Society. Sang-e-Meel Publications. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
  6. «Tombs of Jahangir, Asif Khan and Akbari Sarai, Lahore». ЮНЕСКО World Heritage Centre. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]