Արևածագ (գյուղ)
| Գյուղ | ||
|---|---|---|
| Արևածագ | ||
 | ||
| Երկիր |  Հայաստան | |
| Մարզ | Լոռու | |
| Համայնք | Ալավերդի համայնք | |
| Առաջին հիշատակում | մ.թ.ա. 11-10-րդ դդ | |
| Մակերես | 8.6 կմ² | |
| ԲԾՄ | 1270 մ | |
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | |
| Բնակչություն | 821[1] մարդ (2011) | |
| Ազգային կազմ | Հայեր | |
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի | |
| Տեղաբնականուն | արևածագցի | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| Հեռախոսային կոդ | +347(253) | |
| Փոստային ինդեքս | 1715 | |
| Պաշտոնական կայք | lori.mtad.am/about-communities/482/ (հայ.) | |
| ||
Արևածագ, գյուղ Հայաստանի Լոռու մարզի Ալավերդի համայնքում[2]։
Տեղակայված է Լոռվա սարահարթի արևելյան հատվածում, Ձորագետի ստորին հոսանքի բարձրադիր ձախափնյակում՝ սարավանդի վրա՝ ծովի մակարդակից 1270 մ բարձրության վրա[3]։ Գյուղի տարածքը հիմնականում հարթ է։ Բարձր և ցածր կետերի տարբերությունը կազմում է մոտ 60 մ։ Ամենամոտ Ալավերդի քաղաքից գտնվում է 14 կմ հարավ, մարզկենտրոն Վանաձորից՝ 36 կմ հեռավորության վրա, իսկ մայրաքաղաք Երևանից՝ մոտ 170 կմ։ Տները հիմնականում կղմինդրածածկ կամ թիթեղապատ են, մեծ մասը՝ նորակերտ։ Խմելու ջուրը վերցվում է Ագարակ-Ալավերդի ջրատարից։ Գյուղն ունի միջնակարգ դպրոց, ակումբ, գրադարան, բուժկետ, փոստ, նախակրթարան, մարզադաշտ։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կլիման բարեխառն նախալեռնային է, մեղմ ձմեռներով։ Ցայտուն կերպով արտահայտված են տարվա բոլոր 4 եղանակները։ Ձյան շերտի բարձրությունը կարող է հասնել 50-60 սմ-ի։ Ամառները տաք են, համեմատաբար խոնավ։ Տարածքին բնորոշ են նաև գարնանային և աշնանային ցրտահարությունները։ Գարնանային հետադարձ ցրտահարություններ կարող են տեղի ունենալ մինչև մայիսի վերջերը, նույնիսկ հունիսի սկզբները։ Աշնանային հետադարձ ցրտերը կարող են տեղի ունենալ սեպտեմբերի վերջերին։ Տարեկան թափվում են 600-700 մմ մթնոլորտային տեղումներ։ Ագրոկլիմայական տեսակետից ընկած է մասնակի ոռոգման գոտում։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նախկինում ունեցել է Ղաչաղան, Ուզուն լարա օյուն, Ներքին Ուզունլար, Նոր Ուզունլար անվանումները։ 1978 թվականի հունվարի 25-ին Ղաչաղանից վերանվանվել է Արևածագի։
1923 թվականին ստեղծվել է առաջին գյուղական խորհուրդը (սովետը)։ Գյուղխորհրդի նախագահի պաշտոնը 1996 թվականից փոխարինվեց գյուղապետի պաշտոնով։
Գյուղապետեր են աշխատել՝
- Սիրակ Մելիքսեթյան (1996-2008)
- Արթուր Հովհաննիսյան (2008-2012)
- Սամվել Սարգսյան (2012- 2016)
- Արթուր Հովհաննիսյան (2016-2017)
2017 թվականին կառավարության որոշմամբ Արևածագը 7 այլ գյուղերի հետ ներառվել է Օձուն համայնքի կազմի մեջ։
Հայրենական մեծ պատերազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1941-1945 թթ. Հայրենական մեծ պատերազմին Ղաչաղան գյուղից մասնակցել են 189 մարտիկներ, նրանցից 97 հոգի վերադարձել են հայրենի գյուղ, իսկ 93-ը՝ զոհվել։ Պատերազմից վերադարձած մարտիկներից սպայական կոչումներ են ունեցել չորսը։ 1949 թ. հունիսին Հայրենական մեծ պատերազմի մի քանի մասնակիցներ, որոնք գերի էին ընկել գերմանացիներին, Խորհրդային կառավարության հրամանով ձերբակալվեցին և աքսորվեցին (թվով 6, 1-ը՝ ամբողջ ընտանիքով)։ Ստալինի մահից հետո բոլոր բռնադատվածները արդարացվեցին և վերադարձան իրենց հայրենի օջախները։
Բնակչության կազմը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ըստ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների՝ Արևածագի մշտական բնակչությունը կազմել է 821, առկա բնակչությունը՝ 755 մարդ[1], բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև[4].
| Տարի | 1873 | 1914 | 1922 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | 2001 | 2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 209 | 550 | 532 | 1029 | 1003 | 894 | 1009[5] | 960 | 821[1] |
Գյուղի բնակչությունը միատարր է, բոլորը հայ են։ Ներկայիս բնակիչների նախնիները եկել են Ղարաբաղից՝ Վարանդայի մելիքությունից, Շուշիի մոտերքից, ինչպես նաև Վանից և Շամշադինից։ Հետագայում գյուղում բնակություն են հաստատել նաև Նոյեմբերյանի և Ստեփանավանի տարածաշրջանից տեղափոխված մի քանի ընտանիքներ։
1914-1922 թթ. բնակչության թվաքանակի նվազման հիմնական պատճառն Առաջին համաշխարհային պատերազմն է եղել, ինչպես նաև 1919 թ. բռնկված խոլերայի համաճարակը, որի հետևանքով ավելի քան 40 հոգի մահացել են։
Գյուղն ամենաշատ բնակչությունն ունեցել է 1960-ական թվականների սկզբներին։
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղատնտեսական հողահանդակները գրեթե ամբողջությամբ օգտագործվում են որպես վարելահողեր՝ կազմելով 365 հա։ Պետական հողերը գլխավորապես օգտագործվում են որպես արոտավայրեր, վարելահողեր՝ կազմելով համապատասխանաբար 303 և 57 հեկտար։ Գյուղի մասնագիտացման ուղղությունը երկրագործությունն է։ Զբաղվում են դաշտավարությամբ, պտղաբուծությամբ (տանձ, խնձոր, կեռաս), գյուղում մշակվող հիմնական մշակաբույսերն են համարվում կարտոֆիլն ու աշնանացան ցորենը, իսկ վերջին տարիներին անասնագլխաքանակի ավելացմանը զուգընթաց ավելացել են նաև կերային կուլտուրաների ցանքատարածությունները՝ վարսակ, եգիպտացորն, առվույտ։ Զբաղվում են նաև խոշոր եղջերավոր անասնաբուծությամբ, մեղվաբուծությամբ։
Օգտակար հանածոներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղի տարածքում առկա է մեծ քանակությամբ բազալտի և ֆելզիտի պաշարներ։ Վարդագույն ֆելզիտի հանքավայրը ունի արդյունաբերական նշանակություն։ Օգտագործվում է հիմնականում շենքեր և տներ կառուցելու համար, աչքի է ընկնում իր բազմերանգությամբ։ Այս քարատեսակից են կառուցված Օձունի եկեղեցին, ՀՀ կառավարության շենքը, Վանաձորի կենտրոնական հրապարակի մի քանի շենքեր, հյուրանոցներ և բազմաթիվ այլ շինություններ։ Ըստ որոշ տվյալների այս քարից շենքեր կան կառուցված նաև Փարիզում։
Տրանսպորտ և կապ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղն ավտոճանապարհներով կապված է հանրապետության մայրաքաղաքի, մարզկենտրոն Վանաձորի և շրջկենտրոն Ալավերդի քաղաքների հետ։ Ճանապարհներն բարեկարգ են։ Գյուղն ապահովված է նաև ավտոմատ հեռախոսակապով, բնակարանների մեծ մասը գազաֆիկացված են։ Կենտրոնական փողոցների մեծ մասն ունի գիշերային լուսավորություն։
Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղի արևմտյան կողմում՝ Ձորագետի ձախ ափին՝ բարձր լեռան վրա պահպանվում են հին քարաշեն աշտարակի հիմքերը, որն ունեցել է պաշտպանական ամրոցի նշանակություն։ Աշտարակը պատկանում էր Աղջկա ու տղու (Քիր ու աղբոր) ամրոցին, որն ըստ ավանդության ուներ ստորգետնյա գաղտնուղի` տանող դեպի Ձորագետի մյուս ափ։ Խորհրդային տարիներին իշխանությունների կողմից քանդվել է` ամրոցի քարերով ներկայիս Արևածագ գյուղի միջնակարգ դպրոցը կառուցելու համար։ Այժմ ավերակ է, պահպանվում են միայն հիմքերը։ Բացի այդ գյուղի տարածքում հնագիտական պեղումներով հայտնաբերվել և ուսումնասիրվել է դամբարանադաշտ, որի հնությունները բնորոշ են մ.թ.ա. 11-10-րդ և 8-6-րդ դարերում։ Ժամանակին գյուղն ունեցել է փոքրիկ քարաշեն եկեղեցի[6]։
Արևածագի միջնակարգ դպրոց[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լոռվա մարզի Արևածագի (Ղաչաղան) միջնակարգ դպրոցը հիմնադրվել է 1923 թվականին։ Սկզբնական շրջանում ունեցել է երկու դասասենյակ։ Մինչև 1930 թվականը կոչվել է «տարրական», 1930-1937 թվականներին՝ «կոլերիտ» դպրոց։ 1938 թվականից դպրոցը դարձել է միջնակարգ, այնուհետև ութամյա։ 1967-1968 թվականներին կրկին միջնակարգ է դարձել և մինչև օրս էլ միջնակարգ է։
Դպրոցի առաջին ուսուցիչներ են եղել Գևորգ Օհանյանը և Սուրեն Տիտանյանը։ 1965 թվականից սկսել է նոր շենք կառուցել։ 1968 թվականին ունեցել է 350 աշակերտ, իսկ ամենաշատ աշակերտներն ունեցել է 1972-1973 ուսումնական տարում։ Դպրոցն ավարտած 200-ից ավելի շրջանավարտներ ստացել են բարձրագույն կրթություն, նրանցից շատերը ճանաչված են Հայաստանում, դարձել են լավագույն մասնագետներ և մեր երկրի հիմքն ամրացնող մարդիկ։ Դպրոց ներկայումս հաճախում է մոտ 160 աշակերտ, դասավանդում են 24 ուսուցիչ։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
- ↑ Տեղեկություններ Ալավերդի համայնքի մասին Լոռու մարզի մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 26․06․2023 թվական)։
- ↑ Ա. Ասլանյան, Հ. Գրգեարյան. «Հայկական ՍՍՀ աշխարհագրական անունների համառոտ բառարան», Երևան, 1981, էջ 30-31։
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 31» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2013 Նոյեմբերի 19-ին.
- ↑ Հակոբյան Թ. Խ., Մելիք-Բախշյան Ստ. Տ., Բարսեղյան Հ. Խ., Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 5 [-] (խմբ. Մանուկյան Լ. Գ.), Երևան, «Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն», 2001, էջ 570 — 916 էջ։
- ↑ Թ. Հակոբյան, Ստ. Մելիք-Բախշյան, Հ. Բարսեղյան. «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», 4 հատորով, հ. 1, Երևան, 1986, էջ 423։
