Արտաբույնքի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Վայոց ձորի մարզ)

Այս հոդվածը ներկայացնում է Վայոց ձորի մարզի Արտաբույնք գյուղի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկը, որը 2002 թ․ հաստատվել է Հայաստանի կառավարության կողմից^[1]։ Ցանկում ներառված է ընդամենը 89 հուշարձան (9 միավոր)։

հուշարձան	կառուցված	վայր, հասցե	կոորդ	համարանիշ	նշան.	հավելյալ նշումներ	պատկեր
Ամրոց Սմբատաբերդ	10-14 դդ.	750 մ հվ-աե	—	11.10/1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	13-14 դդ.		—	11.10/1.1	Հ	Սմբատաբերդ տանող ճանապարհին	Լուսանկար վերբեռնել
Բնակելի տուն	19 դ. վրջ	գ. մ.	—	11.10/2	Հ	Արփենիկ Շահգալդյանի	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	9-20 դդ.	գ. մ.	—	11.10/3	Տ	թեք սարալանջին, դեպի «Չըռի ժամատուն» տանող ճանապարհին, գերեզմանոցի Խաչքարերից և տապանաքարերից օգտագործված են տարածքում 1975 թ. տեղացիների կողմից կառուցված Սբ. Աստվածածին եկեղեցու շինարարության համար	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.10/3.1	Հ	ագուցված եկեղեցու աե պատին, մուտքից ձախ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.10/3.2	Հ	ագուցված եկեղեցու աե պատին, ներքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1054 թ.		—	11.10/3.3	Հ	գլխիվայր ագուցված եկեղեռցու հս պատին, ներքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11 դ.		—	11.10/3.4	Հ	ընկած գետնին, ստորին աջ անկյունը կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.		—	11.10/3.5	Հ	ագուցված գյուղամիջյան Սբ. Աստվածածին եկեղեցու աե պատին,ներքուստ, վերնամասը չի պահպանվել, արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1289 թ.		—	11.10/3.6	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1305 թ.		—	11.10/3.7	Հ	եկեղեցուց հս-աե, ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.		—	11.10/3.8	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	17 դ.		—	11.10/3.9	Հ	եկեղեցուց ամ, ընկած գետնին, վերնամասը չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-13 դդ.	հվ-ամ մասում	—	11.10/4	Տ	գյուղի հվ-ամ եզրին, գործող գերեզմանոցի հվ մասում	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10-11 դդ.		—	11.10/4.1	Հ	կանգնեցված գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	19 դ.		—	11.10/4.2	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի	11-12 դդ.	2 կմ հս	—	11.10/5	Տ	բարձր սարահարթի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	11-13 դդ.		—	11.10/5.1	Տ	եկեղեցու շուրջը	Լուսանկար վերբեռնել
Հուշարձան Ավարայրի ճակատամարտում և Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին	1977 թ.	գ. մ.	—	11.10/6	Տ	քանդ.՝ Վ. Եղյան	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ	վրկնգ.՝ 20-րդ դ.	աե մասում	—	11.10/7	Տ	աե եզրին, ջրաղացներ տանող կամրջից 150 մ աե, այգիների մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ «Չըռի ժամատուն»	14 դ.	1 կմ ամ	—	11.10/8	Հ	«Չըռի» ձորում, սարալանջին	Լուսանկար վերբեռնել
Վանական համալիր Ցաղաց քար (Ցախաց քար, Ղոշավանք)	9-14 դդ.	6 կմ հս-աե	—	11.10/9	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին	10 դ.		—	11.10/9.1	Հ	համալիրի ամ-յան կառույցների խմբում, գմբեթավոր եկեղեցի	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Առաքելոց	13 դ. սկզբ		—	11.10/9.2	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցու աե կողմում	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Խաթու Մղլիքի	1345 թ.		—	11.10/9.2.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Նշան (տապանատուն)	1041 թ.		—	11.10/9.3	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց հս-աե, երկհարկ պատվիրատու՝ վանքի առաջնորդ Վարդիկ	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Հովհաննես	989 թ.		—	11.10/9.4	Հ	համալիրի ամ-յան կառույցների հվ-ամ մասում	Լուսանկար վերբեռնել
Գավիթ	13 դ.		—	11.10/9.4.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Սիրաշահի	1244 թ.		—	11.10/9.4.1.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Փաշաբեկի	1456 թ.		—	11.10/9.4.1.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Ծատուրի	1460 թ.		—	11.10/9.4.1.3	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Մեհրիկի	1464 թ.		—	11.10/9.4.1.4	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Վասակի	1479 թ.		—	11.10/9.4.1.5	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Թամաքհի	15 դ.		—	11.10/9.4.1.6	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Ստեփանոսի	1555 թ.		—	11.10/9.4.1.7	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Լիպարիտի	1281 թ.		—	11.10/9.4. 1.8	Հ		1.8&descriptionlang=hy&description=&lat=&lon= Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Էսուկանի	1301 թ.		—	11.10/9.4.1.9	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Բարսեղ քահանայի	1433 թ.		—	11.10/9.4.1.10	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Դետի	1446 թ.		—	11.10/9.4.1.11	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Խոշիշի	1460 թ.		—	11.10/9.4.1.12	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Գոնցայի	1467 թ.		—	11.10/9.4.1.13	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Թումայի	1473 թ.		—	11.10/9.4.1.14	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Խաչատուր քահանայի	1496 թ.		—	11.10/9.4.1.15	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Գրիգոր եպիսկոպոսի	1510 թ.		—	11.10/9.4.1.16	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Սմպատի	1219 թ.		—	11.10/9.4.2	Հ	եկեղեցու սյունասրահում	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Թանկողիլի	1499 թ.		—	11.10/9.4.3	Հ	եկեղեցու սյունասրահում	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Կարապետ	1041 թ.		—	11.10/9.5	Հ	համալիրի աե-յան կառույցների հս մասում, պատվիրատու՝ վանքի առաջնորդ Վարդիկ	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ (մատուռ-եկեղեցի)	13 դ.		—	11.10/9.6	Հ	կառուցված համալիրի դարպասի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Բնակելի և տնտեսական շինություններ	13-14 դդ.		—	11.10/9.7	Հ	համալիրի ամ կառույցների խմբում	Լուսանկար վերբեռնել
Պարիսպ	10-11 դդ.		—	11.10/9.8	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	10-14 դդ.		—	11.10/9.9	Հ	համալիրի աե մասում	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	977 թ.		—	11.10/9.9.1	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց հվ-աե եզրերը ջարդոտված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	983 թ.		—	11.10/9.9.2	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցուց 10 մ աե, ընկած գետնին, արձանագրությունն՝ եղծված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10 դ.		—	11.10/9.9.3	Հ	գմբեթավոր եկեղեցուց 50 մ հվ, ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10 դ.		—	11.10/9.9.4	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցուց 15 մ աե, ընկած գետնին, երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10-11 դդ.		—	11.10/9.9.5	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց 30 մ հվ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Սարգսի	1023 թ.		—	11.10/9.9.6	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց 50 մ հվ, ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Թեոդորոսի	1040 թ.		—	11.10/9.9.7	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցուց 10 մ հվ, ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1041 թ.		—	11.10/9.9.8	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցու ամ ճակատին, կրկնակի կամարով ձևավորված խորշի 2 կողմերում	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1041 թ.		—	11.10/9.9.9	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցու ամ ճակատին, կրկնակի կամարով ձևավորված խորշի 2 կողմերում	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11 դ.		—	11.10/9.9.10	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց 25 մ հվ, եղծված արձանագրությամբ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11 դ.		—	11.10/9.9.11	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցուց 200 մ հվ, հենած քարաբեկորներին, վերնամասը չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11 դ.		—	11.10/9.9.12	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց 10 մ հվ, պատվանդանին, զույգ խաչքարերից աջակողմյանը	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11 դ.		—	11.10/9.9.13	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց 10 մ հվ, պատվանդանին, զույգ խաչքարերից ձախակողմյանը	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.		—	11.10/9.9.14	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց հվ, ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.		—	11.10/9.9.15	Հ	ագուցված Սբ. Կարապետ եկեղեցու հս պատին, արտաքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.		—	11.10/9.9.16	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցու գավթում, ստորին մասը կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.		—	11.10/9.9.17	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց 50 մ հվ, հենած քարաբեկորներին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Գրիգոր քահանայի	1151 թ.		—	11.10/9.9.18	Հ	կանգնեցված Սբ. Հովհաննես եկեղեցու գավթի ամ պատի տակ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	11.10/9.9.19	Հ	ագուցված Սբ. Կարապետ եկեղեցու հս պատին, արտաքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	11.10/9.9.20	Հ	կանգնեցված ցածրիկ պատվանդանին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	11.10/9.9.21	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցուց 25 մ հվ, ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	11.10/9.9.22	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցուց 15 մ աե, ընկած գետնին, խիստ հողմահարված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Սարգսի	12-13 դդ.		—	11.10/9.9.23	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց հվ, ընկած գետնին, վերնամասը չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Բարդուղիմեոսի	1211 թ.		—	11.10/9.9.24	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1215 թ.		—	11.10/9.9.25	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցու գավթում, կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Վասակի	1220 թ.		—	11.10/9.9.26	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց հվ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1273 թ.		—	11.10/9.9.27	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցու ամ պատի տակ, մուտքից աջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	1274 թ.		—	11.10/9.9.28	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց 2 մ հվ, պատվանդանին, երկատված, վերին մասն ընկած պատվանդանի կողքին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Թաթեոսի	1275 թ.		—	11.10/9.9.29	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց հվ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	11.10/9.9.30	Հ	գմբեթավոր եկեղեցուց 10 մ հս-աե, ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	11.10/9.9.31	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց 2 մ հվ-ամ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	11.10/9.9.32	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցուց 15 մ աե, թեքությամբ խրված հողի մեջ, ստորին մասը կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	11.10/9.9.33	Հ	Սբ. Կարապետ եկեղեցուց հվ, ընկած իր պատվանդանի մոտ, պատվանդանն արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.		—	11.10/9.9.34	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցուց 300 մ հվ, խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14 դ.		—	11.10/9.9.35	Հ	գմբեթավոր եկեղեցուց 10 մ հվ-աե, ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Մարիամի	1464 թ.		—	11.10/9.9.36	Հ	միջանցք - դարպասի մոտ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Մանուշակի	1559 թ.		—	11.10/9.9.37	Հ	միջանցք - դարպասի մոտ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16-17 դդ.		—	11.10/9.9.38	Հ	Սբ. Հովհաննես եկեղեցուց 10 մ ամ, օժանդակ շինության ներսում	Լուսանկար վերբեռնել