Արութիններ

Արութիններ
Տեսակ	ազնվական տոհմ
Երկիր	Բավարիա
Ծագում	հայկական
Տիտղոսներ	Բարոններ
Ազգային պատկանելիություն	Հայ

Արութիններ (գերմ.՝ Aretin), հայկական ծագումով Բավարիական բարոնների ազնվական տոհմ, որի ներկայացուցիչները իրենց արժանիքներով բազմիցս հանդես են եկել պետական ծառայության և գրականության ոլորտներում։ Արութինների տոհմի հիմնադիրն է Հովհաննես Բապտիստ Քրիտափոր Հարություն Կազիադուրը։

Արութինների դղյակը՝ Հայդենբուրգը Ալդերսբախ կոմունայում

Հայտնի Արութինները

• Հովհաննես Բապտիստ Քրիտափոր Հարություն Կազիադուր (գերմ.՝ Johann Baptist Kristof von Aretin), տոհմի հիմնադիրը ծնվել է 1706 թվականի հունիսի 24-ին Կոստանդնուպոլսում, աղքատ ընտանիքում։ 12 տարեկան հասակում փոքրիկ տղան ժամանել է Վենետիկ, որտեղից էլ տեղափոխվել է Բավարիայի կուրֆյուրստություն, Մյունխեն քաղաք։ Այստեղ նա մեծացել է պալատական ամրոցում և ավելի ուշ զբաղեցրել պետական գանձապետարանի խորհրդականի պաշտոնը։ 1769 թվականի ապրիլի 11-ին նա ստացել է բարոնի տիտղոս, ով իրավունք ուներ փոխանցել այն ժառանգաբար։ 1769 թվականի հոկտեմբերի 11-ին, բարոնական տոհմի հիմնադիրը Հովհաննես Բապտիստ Քրիտափոր Հարություն Կազիադուրը կնքել է իր մահկանացուն։
• Ադամ ֆոն Արութին, ծնվել է 1769 թվականի օգոստոսի 24-ին Ինգոլշտադտ քաղաքում։ Զբաղեցրել է Բավարիայի արտաքին գործերի նախարարության դիվանագիտական բաժնի պետի պաշտոնը, Կոմս Մոնժելայի ղեկավարության ներքո։ 1817 թվականին Մայնի Ֆրանկֆուրտի սեյմում եղել է Բավարիայի պատվիրակը դաշնակից երկրների մեջ, որտեղ նա հաստատակամորեն պաշտպանելով նոր բավարիական հաստատությունները, ձեռք է բերել համընդհանուր հարգանք իր ազնվության համար։ Շտեյնի հետ եղել է «Հինգերմանական պատմության ուսումնասիրման ընկերության» հիմնադիրը։ Նրան էր պատկանում էստամպների հսկայական հավաքածու և բազմաթիվ նկարներ, որոնք նրա մահից հետո վաճառվեցին աճուրդով։ Ադամ ֆոն Արութինը մահացել է 1822 թվականի օգոստոսի 16-ին։

Ադամ ֆոն Արութին (1769-1822)

• Պետրոս Կառլ ֆոն Արութին (Peter Karl von Aretin) — ծնվել է 1814 թվականի մայիսի 3-ին, բարոն Ադամ ֆոն Արութինի ազնվական ընտանիքում։ 1871 թվականից եղել է Ինգոլշտադտի ընտրատարածքի պատգամավորը գերմանական ռայխստագում։
• Լյուդվիգ ֆոն Արութին (Ludwig von Aretin) — բարոն Պետրոս Կառլ ֆոն Արութինի որդին է, ծնվել է 1845 թվականի մարտի 19-ին։ 1874-1878 թվականներին եղել է Իլերթիսենի ընտրատարածքի պատգամավորը գերմանական ռայխստագում։ 1872 թվականին ամուսնացել է ազնվատոհմիկ Մերի Լուիզա Հովարդի հետ, իսկ 1875 թվականին ծնվել է նրանց որդին՝ Հենրիխ ֆոն Արութինը։ Մահացել է 1884 թվականի փետրվարի 5-ին։
• Գեորգ ֆոն Արութին (Johann Georg von Aretin) - Ադամ ֆոն Արութինի և Քրիստափոր ֆոն Արութինի եղբայրն է։ Ծնվել է 1771 թվականի մարտի 29-ին Ինգոլշտադտ քաղաքում։ 1793 թվականին եղել է Բավարիայի շրջանի ղեկավարը և Դանուբի ջրատարածքների ջրահեռացման համար ծավալուն աշխատանքներ է տարել։ 1796 թվականին եղել է պետական գանձապետարանի խորհրդական, իսկ 1806 թվականին Տիրոլի ուղերձների ցամաքային և ջրային ուղիների տեսուչ։ Տիրոլի ապստամբության ժամանակ, 1809 թվականին, որպես գլխավոր հանձնակատար, նա գերի վերցվել ավստրիացիների կողմից ու տեղափոխվել է Հունգարիա։ Ազատվելով գերությունից, 1810 թվականին Բավարիայի թագավոր` Մաքսիմիլիան Ա-ից ստացել է կալվածք և մեծ կենսաթոշակ, որից հետո նա իրեն նվիրել է միայն գիտությանը, արվեստին և գյուղատնտեսությանը։ Նրա ստեղծագործություններից ուշադրության են արժանի. «Versuch eines Defensionssystems von Bayern» (Ռեգենսբերգ, 1820) և «Zeitbedürfnisse mit besonderer Rücksicht auf Bayern» (Զալցբուրգ և Ռեգենսբուրգ, 1818-19)։ Մահացել է 1844 թվականի փետրվարի 22-ին։

Գեորգ ֆոն Արութին (1771-1844)

• Քրիստափոր ֆոն Արութին (Johann Christoph von Aretin) — Ադամ ֆոն Արութինի և Գեորգ ֆոն Արութինի կրտսեր եղբայրն է։ Ծնվել է 1772 թվականի դեկտեմբերի 2-ին Ինգոլշտադտ քաղաքում։ 1799 թվականին եղել է հողային կառավարման խորհրդական, իսկ վանքերի լուծարման համար 1803 թվականին գործուղվել է վանքերի գրադարանները ստուգելու, որպես կառավարության հանձնակատար։ 1806 թվականին նշանակվել է Մյունխենի կենտրոնական գրադարանի գլխավոր պահապան։ Նրա «Die Pläne Napoleons und seines Gegner in Deutschlands» (1809) ստեղծագործությունը, որտեղ նա խոսում է Նապոլեոն Բոնապարտի դեմ դավադրության մասին և նրան անվանում գերմանիզմի, կամ աշխարհաքաղաքացիության ներկայացուցիչ, որն էլ հանգեցնում է Մյունխենի գիտնականների դաժան գիտական բանավեճերին, ինչի արդյունքում Քրիստափոր ֆոն Արութինը 1811 թվականին, թագավորի հրամանով թողնում է իր պաշտոնը և նշանակվում Նոյբուրգի վերաքննիչ դատարանի տնօրեն, իսկ 1819 թվականից Ամբերգի վերաքննիչ դատարանի նախագահ։ Նրա բազմաթիվ ստեղծագործությունները, իրավաբանական և քաղաքական պարունակությունը՝ գրված ազգային ոգով, մեծ մասամբ վերաբերվել են իր ժամանակների իրադարձություններին։ Նրա վերջին աշխատանքը եղել է՝ «Staatsrecht der Konstitutionellen Monarchie»-ը (նոր հրատարակություն, որտեղ շարունակությունը գրվել է Ռոտտեկի կողմից, 3 т., Լայպցիգ, 1838—40): Քրիստափոր ֆոն Արութինը մահացել է 1824 թվականի դեկտեմբերի 24-ին Մյունխեն քաղաքում։

Քրիստափոր ֆոն Արութին (1772-1824)

• Կառլ Մարիա ֆոն Արութին (Karl Maria von Aretin) — Քրիստափոր ֆոն Արութինի ավագ որդին է։ Ծնվել է 1796 թվականի հուլիսի 4-ին Վեցլար քաղաքում։ Մասնակցել է Նապոլեոնյան պատերազմներին 1813-1815 թվականներին, որից հետո մտել է դիվանագիտական դաշտ, բայց ավելի ուշ ծառայել է բավարիական գլխավոր շտաբում ու զինվորական նախարարությունում։ Թողնելով ծառայությունը, նա հեռացել է իր կալվածք, բայց արխիվային հետազոտությունների հակվածությունը հուշել է նրան վերադառնալ Մյունխեն։ 1834 թվականին նա արտաքին գործերի նախարարություն դեսպանատանը ստանում է խորհրդականի պաշտոն, իսկ անձնական թագավորական ու պետական արխիվում՝ արխիվագետի պաշտոն։ Զբաղեցնելով այդ պաշտոնը նա հրատարակել է հետևյալ աշխատությունները, գրված իր կողմից խիստ կաթոլիկական ոգով. «Bayerns auswärtige Verhältnisse seit dem Anfang des XVI Jahrh.» (Պասս., 1839); «Geschichte des Herzogs und Kurfürsten Maximilian I» (Պասս., 1842) и «Wallenstein» (Ռեգենսբուրգ, 1846)։ 1847 թվականի մարտի վերջին Կառլ Մարիա ֆոն Արութինը թողնում է արխիվագետի պաշտոնը և նշանակվում է խորհրդական բավարիական դեսպանատանը Բեռլինում։ 1854 թվականին, Բավարիայի թագավորի պնդումներով՝ Բավարական ազգային թանգարանի կառուցման նախագծի իրականացման ծրագիրը վստահվում է Կառլ Մարիա ֆոն Արութինին։ Այդ գործունեության հետ կապված հրապարակվել է բավարիական թագավորական տան հնությունները և հուշարձանները՝ «Altertümer und Denkmale des bayr. Herscherhauses» (թողարկում. 1—9, Մյունխեն, 1855—71) աշխատությունը, որը նա ղեկավարում է մինչ մահ։ 1859 թվականից Կառլ Մարիա ֆոն Արութինը եղել է պետական խորհրդի ցմահ անդամ։ Մահացել է 1868 թվականի ապրիլի 29-ին Բեռլին քաղաքում, որտեղ նա այդ ժամանակ մաքսային խորհրդարանի պատգամավոր էր:.

Կառլ Մարիա ֆոն Արութին (1796-1868)

Տոհմի այլ ներկայացուցիչներ

• Աննա ֆոն Արութին (Annette von Aretin; 1920–2006)
• Անտոն ֆոն Արութին (Anton Freiherr von Aretin; 1918–1981)
• Էրվեյն ֆոն Արութին (Erwein von Aretin; 1887–1952)
• Ֆելիստաս ֆոն Արութին (Felicitas von Aretin; род. 1962)
• Հենրիխ ֆոն Արութին (Heinrich von Aretin; 1875–1943)
• Կառլ Օտմար ֆոն Արութին (Karl Otmar von Aretin; 1923-2014) - գերմանական պատմաբան

Գրականություն

• Բրյուլլո, «Catalogue des estampes du cabinet d’Aretino» (3 հ., Մյունխեն, 1827)