Արթուր արքայի ընտանիք

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Արթուրը Ուիլյամ Հենրի Մարգեթսոնի «Արթուր արքան ու իր ասպետները» գրքի պատկերազարդումներում (1914)

Արթուր արքայի ընտանիք, առաջացել է դարերի ընթացքում՝ Արթուր արքայի լեգենդին զուգահեռ։ Այս առասպելական թագավորի ընտանիքի մի քանի լեգենդար անդամներ դարձել են առասպելական պատմությունների գլխավոր հերոսներ։

Միջնադարյան ուելսական գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յութեր Պենդրագոն, հեղինակ՝ Ու․ Հ․ Մարգեթսոն (1914)

Արթուրի մասին ուելսական գրականության մեջ նա ունեցել է բազմաթիվ հարազատներ ու ընտանիքի անդամներ։ Վաղ ուելսական մի քանի աղբյուրներ վկայում են, որ Յութեր Պենդրագոնը նրա հայրն էր, որ Արթուրն ուներ Մադոգ անունով եղբայր ու Էլիվլոդ անունով զարմիկ՝ վերջինիս որդին[1]։ Արթուրն ունեցել է նաև Գվայար անունով քույր, որի որդին էր Գվալչմեյը[2]։ Արթուրի մոր անունը Իգրեյն էր[3]։

Բացի ընտանիքից Արթուրն ունեցել է նաև բազմաթիվ հեռավոր ազգականներ, այդ թվում՝ մորաքույրեր, մորեղբայրներ, զարմիկներ ու Ամլաուդ Վլեդիգ անունով մորական պապ։

13-րդ դարի տոհմաբանությունից ելնելով՝ Արթուրը որդին էր Յութերի, որը որդին էր Կուստենինի, որը որդին էր Սինֆավրի, որը որդին էր Թուդվալի, որը որդին էր Մորֆվրի, որը որդին էր Էուդաֆի, որը որդին էր Քադվրի, որը որդին էր Սինանի, որը որդին էր Կարադոքի, որը որդին էր Բրանի, որը որդին էր Լիրի։

Ինչ վերաբերում է Արթուրի սեփական ընտանիքին, ապա նրա կինը Լեոդեգրանս թագավորի դուստր Գվինևրան էր, թեև Արթուրը որոշակի հարաբերություններ է ունեցել նաև Իաենի դուստր Էլեյրխի հետ, որը նրանից Քիդուան անունով որդի է լույս աշխարհ բերել[4]։ Վերջինս Արթուրի միակ երեխան չի եղել, ունեցել է նաև Ամր (Ամհար)[5], Գվիդրե[6], Լաչեու[7] և Դուրան[8] անունով որդիներ։

Այլ միջնադարյան գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գվինևրան ըստ Ու․ Հ․ Մարգեթսոնի (1914)

Ուելսական աղբյուրներից Արթուրի ընտանիքի քիչ անդամներ են տեղափոխվել Ջեոֆրի Մոնմաուտցու աշխատությունների ու ասպետական վեպերի մեջ։ Նրա մորական պապը, մորեղբայրները, մորաքույրներն ու զարմիկներն այդտեղ չկան, չկան նաև նրա որդիներն ու հայրական կողմի բարեկամները։ Տեղափոխվել են միայն կինը՝ Գվինևրան, հայրը՝ Յութերը, մայրը՝ Իգրեյնը և քրոջ որդի Գվալչմեյը։ Վերջինիս մայրը փոխարինվել է Աննայով, իսկ Մորդրեդը դարձել է Արթուրի երկրորդ քրոջ որդին (կարգավիճակ, որը ուելսական աղբյուրներում նա չունի)[9]։

Մորգանա փերին ըստ Ու․ Հ․ Մարգեթսոնի (1914)

Սրանից բացի Արթուրի ընտանիքում ավելացել են նոր անդամներ։ Յութերն ունի նոր ընտանիք, որտեղ բացի հորից կան նաև երկու եղբայր[10], Արթուրը ձեռք է բերել նոր խորթ քույր՝ Մորգանա փերիին, և Լոհոլթ անունով նոր որդի[11]։ Նոր անդամներից հատկապես կարևորվում է Արթուրի խորթ քույր Օրկադեսը (Մորգեյզ), որն Արթուրի մոր և նրա առաջին ամուսնու՝ Գոլորիսի դուստրն է ու Գավեյնի մայրը։ Ավելացվել է նաև երրորդ խորթ քույրը՝ Էլայնը։ Այս քույրերի շնորհիվ Արթուրն ունեցել է ավելի շատ զարմիկներ (Մորգեյզից՝ Ագրավեյնին, Գահերիսին ու Գարեթին, Էլայնից՝ Գեյլսչինին, իսկ Մորգանայից՝ Իվեյնին), որոնք բոլորը դարձել են Կլոր սեղանի ասպետներ։ Որոշ գործերում հիշատակվում են նաև նրա քույրերի դուստրերը։

Կան ավելի հեռավոր ազգականներ, ինչպես օրինակ հռոմեա-բրիտանացի առաջնորդ Ամբրոցիուս Աուրելիանուսը, որը դարձել է Արթուրի հորեղբայրը (Յութերի եղբայրը), այսպիսով շեղելով Արթուրի ծագումնաբանությունը ինքնակոչ արևմտահռոմեացի կայսր Կոնստանտին II Բրիտանացուց, որը լեգենդի այս տարբերակում ներկայացված է որպես Արթուրի պապ։

Զավակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թեև արթուրյան լեգենդներում Արթուրը որդիներ ունի, նրա հետագա ժառանգների մասին հազվադեպ է հիշատակվում։ Սա մասամբ բացատրվում է նրա որդիների վաղաժամ մահերով։

Արթուրյան գրականության մեջ նրա որդի Ամրը առաջինն է նշվում 9-րդ դարի «Բրիտների պատմություն» աշխատության մեջ․ «Էնկրիգ կոչվող շրջանում մի ուրիշ հրաշալիք էլ կա։ Մի գերեզման է գտնվում Լիկատ Ամր կոչվող աղբյուրի մոտ։ Այդտեղ թաղված տղանարդու անունը եղել է Ամր։ Նա Արթուրի որդին է եղել, որն իր ձեռքով սպանել է իր որդուն ու թաղել այդ գերեզմանում։ Մարդիկ են գալիս գերեզմանը չափելու և տեսնում են, որ այն մե՛կ վեց ֆուտ երկարություն ունի, մե՛կ ինը, մե՛կ տասներկու, մե՛կ տասնհինգ։ Մեկ անգամ չափելուց հետո երկրորդ անգամ չափելիս դու նույն թիվը չես ստանում․ ես դրանում ինքս եմ համոզվել»[12]։ Թե ինչու է Արթուրը որոշել սպանել իր որդուն, այդպես էլ անհայտ է մնացել։

Գվիդրեն նույն կերպ դժբախտ է․ նրան Արթուրի երկու մորեղբոր հետ սպանում է հսկա Թուրխ Թրուիթ վարազը[13]։ Մյուս որդին՝ հայտնի հիմնականում 15-րդ դարի ուելսական աղբյուրներից, զոհվել է Քեմլանի ճակատամարտում։

Ավելի շատ բան հայտնի է Արթուրի որդի Լաչեուի մասին։ Իր հայրիկի պես ուելսական պոեզիայում և տեղական տեղագրական բանահյուսության մեջ համարվում է հերոսի կերպար[14]։ Վաղ արթուրյան ցիկլում Լաչեուն եղել է կարևոր նշանակություն ունեցող գործիչ[15], որը նույնպես մահացել է[16]։

Ասպետական վեպի Լոհոլթը Գվինևրայի որդին էր, իսկ Վուլգեյթյան ցիկլում՝ Լիոնորսից ծնված Արթուրի ապօրինի որդին[11][17][18]։ Նրան դավաճանորեն սպանում է ասպետ Քեյը, որպեսզի հսկա Լոգրինին հաղթելու փառքին ինքն արժանանա[19]։

Արթուրի որդիների անզավակ մահերից բացառություն է կազմում Մորդրեդի մահը, որն Ամրի նման, սպանվում է Արթուրի կողմից, սակայն դրանից առաջ ունենում է երկու որդի։ Վերջիններս սաքսոնների օգնությամբ դեմ են դուրս գալիս Արթուրի հաջորդ ու զարմիկ Կոնստանտին ապ Կոնոմորին։ Սակայն Ջեոֆրիի Historia -ում Մորդրեդն Արթուրի որդին չէ[20]։ Նա Արթուրի ու իր քրոջ միջև տեղի ունեցած ակամա ինցեստի (արյունապղծություն) արդյունքն է[21]։ Հետագա ժամանակների վեպերում այս պատմությունը պահպանվել է այն դրդապատճառով, որ Արթուրն, իմանալով որ Մորդրեդը մեծանալով սպանելու է իրեն, պլան է մշակում սպանել այն բոլոր երեխաներին, որոնք ծնվել էին Մորդրեդի հետ նույն օրը, որով փորձում է ինքն իրեն փրկել դժբախտությունից (որը սակայն չի հաջողվում)[22]։

Հետագա գրականությունը ևս ընդլայնել է Արթուրի ընտանիքը։ 16-րդ դարի հեղինակ Ռիչարդ Ջոնսոնի Tom a Lincoln վեպում Արթուրին է վերագրվում ևս մեկ ապօրինի որդի՝ Թոմը։ Թոմի միջոցով Արթուրն ունենում է երկու թոռ՝ Սև ասպետին ու Ֆաերի ասպետին։ Այլ աշխատանքներ, ինչպիսիք են՝ Հենրի Ֆիլդինգի Tom Thumb-ը և Վալտեր Սքոթի The Bridal of Triermain -ն ու արթուրյան լեգենդի ժամանակակից մեկնաբանությունները, երբեմն Արթուրին դուստրեր են վերագրում։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. T. Green, Concepts of Arthur (Stroud: Tempus, 2007), pp.145–51; P. Sims-Williams, "The Early Welsh Arthurian Poems" in R. Bromwich, A.O.H. Jarman and B.F. Roberts (edd.) The Arthur of the Welsh (Cardiff: University of Wales Press, 1991), pp.33–71 at pp.53-4.
  2. R. Bromwich, Trioedd Ynys Prydein: the Welsh Triads (Cardiff: University of Wales, 1978), pp.372–3.
  3. R. Bromwich and D. Simon Evans, Culhwch and Olwen. An Edition and Study of the Oldest Arthurian Tale (Cardiff: University of Wales Press, 1992), pp.44-5.
  4. See T. Green, Concepts of Arthur (Stroud: Tempus, 2007), pp.151–5; R. Bromwich and D. Simon Evans, Culhwch and Olwen. An Edition and Study of the Oldest Arthurian Tale (Cardiff: University of Wales Press, 1992), pp.76–7, 107-08 -- the latter note that the sons of Iaen appear to have been kinsmen of Arthur on their father's side, not Arthur's father's side, i.e. they were Arthur's in-laws via their sister.
  5. Historia Brittonum, 73 and also the romance Geraint and Enid, which mentions an "Amhar son of Arthur".
  6. R. Bromwich and D. Simon Evans, Culhwch and Olwen. An Edition and Study of the Oldest Arthurian Tale (Cardiff: University of Wales Press, 1992), lines 1116-7.
  7. R. Bromwich, Trioedd Ynys Prydein: the Welsh Triads (Cardiff: University of Wales, 1978), pp.416–8.
  8. J. Rowland, Early Welsh Saga Poetry: a Study and Edition of the Englynion (Cambridge, 1990), pp.250–1.
  9. B. F. Roberts, "Geoffrey of Monmouth, Historia Regum Britanniae and Brut Y Brenhinedd" in R. Bromwich, A. O. H. Jarman and B. F. Roberts (edd.) The Arthur of the Welsh (Cardiff: University of Wales Press, 1991), pp.98–116 at pp.112–3.
  10. Geoffrey of Monmouth, Historia Regum Britanniae Book 8.1.
  11. 11,0 11,1 Lancelot of the Lake (անգլերեն). Oxford University Press. 2000. ISBN 9780192837936.
  12. Historia Brittonum, 73.
  13. R. Bromwich and D. Simon Evans, Culhwch and Olwen. An Edition and Study of the Oldest Arthurian Tale (Cardiff: University of Wales Press, 1992), lines 1116–7 and note on Gwydre; T. Jones and G. Jones, The Mabinogion (London: Dent, 1949), pp.132, 134.
  14. O. J. Padel, Arthur in Medieval Welsh Literature (Cardiff: University of Wales Press, 2000), pp.55–6, 99; P. Sims-Williams, "The Early Welsh Arthurian Poems" in R. Bromwich, A.O.H. Jarman and B.F. Roberts (edd.) The Arthur of the Welsh (Cardiff: University of Wales Press, 1991), pp.33–71 at p.4.4.
  15. T. Green, Concepts of Arthur (Stroud: Tempus, 2007), pp.168-9.
  16. J.B. Coe and S. Young, The Celtic Sources for the Arthurian Legend (Llanerch, 1995), p.125
  17. Arthurian Romances trans. W. Kibler and C. W. Carroll (Harmondsworth, Penguin, 1991); The High Book of the Grail: A translation of the thirteenth century romance of Perlesvaus trans. N. Bryant (Brewer, 1996); Lancelot-Grail: The Old French Arthurian Vulgate and Post-Vulgate in Translation trans. N. J. Lacy (New York: Garland, 1992-6), 5 vols.
  18. Guerin, M. Victoria (1995). The Fall of Kings and Princes: Structure and Destruction in Arthurian Tragedy (անգլերեն). Stanford University Press. ISBN 9780804722902.
  19. The High Book of the Grail: A translation of the 13th-century romance of Perlesvaus trans. N. Bryant (Brewer, 1996).
  20. Geoffrey of Monmouth, Historia Regum Britanniae Book 11.2-4.
  21. Lancelot-Grail: The Old French Arthurian Vulgate and Post-Vulgate in Translation trans. N. J. Lacy (New York: Garland, 1992-6), 5 vols.
  22. See A. Varin, "Mordred, King Arthur's Son" in Folklore 90 (1979), pp.167–77 on Mordred's birth, its origins and Arthur's reaction to his dream.

Օգտագործված գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Bromwich, R. Trioedd Ynys Prydein: the Welsh Triads (Cardiff։ University of Wales, 1978).
  • Bromwich, R. and Simon Evans, D. Culhwch and Olwen. An Edition and Study of the Oldest Arthurian Tale (Cardiff։ University of Wales Press, 1992).
  • Bryant, N. The High Book of the Grail: A translation of the 13th century romance of Perlesvaus (Brewer, 1996).
  • Coe, J. B. and Young, S. The Celtic Sources for the Arthurian Legend (Llanerch, 1995).
  • Green, T. "The Historicity and Historicisation of Arthur", Arthurian Resources.
  • Green, T. "Tom Thumb and Jack the Giant Killer: Two Arthurian Fairytales?" in Folklore 118.2 (August, 2007), pp. 123–40.
  • Green, T. Concepts of Arthur (Stroud։ Tempus, 2007) 978-0-7524-4461-1.
  • Higham, N. J. King Arthur, Myth-Making and History (London։ Routledge, 2002).
  • Jones, T. and Jones, G. The Mabinogion (London։ Dent, 1949).
  • Lacy, N. J. Lancelot-Grail: The Old French Arthurian Vulgate and Post-Vulgate in Translation (New York։ Garland, 1992–96), 5 volumes.
  • Padel, O. J. Arthur in Medieval Welsh Literature (Cardiff։ University of Wales Press, 2000) 978-0-7524-4461-1.
  • Roberts, B. F. "Geoffrey of Monmouth, Historia Regum Britanniae and Brut Y Brenhinedd" in R. Bromwich, A.O.H. Jarman and B.F. Roberts (edd.) The Arthur of the Welsh (Cardiff։ University of Wales Press, 1991), pp. 98–116.
  • Rowland, J. Early Welsh Saga Poetry: a Study and Edition of the Englynion (Cambridge, 1990).
  • Sims-Williams, P. "The Early Welsh Arthurian Poems" in R. Bromwich, A.O.H. Jarman and B.F. Roberts (edd.) The Arthur of the Welsh (Cardiff։ University of Wales Press, 1991), pp. 33–71.