Ատամի կակղան
| Ատամի կակղան | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | անատոմիական կառուցվածքների դաս |
| Ենթադաս | loose connective tissue?[1] և անհատական անատոմիական կառուցվածք |
| Մասն է | Ատամ |
| Կազմված է | crown pulp?, root pulp? և Hoehl's cells? |
| MeSH | A14.549.167.900.260 |
| Foundational Model of Anatomy | 55631 |
| Terminologia Anatomica 98 | A05.1.03.051 |
| Նկարագրված է | Գրեյի անատոմիա (20-րդ հրատարակություն)[2], Նոր հանրագիտարանային բառարան, 1911-1916 և Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան |
 Pulp (tooth) Վիքիպահեստում | |
Ատամի կակղան (լատին․՝ pulpa dentis), փուխր շարակցական հյուսվածք, որը գտնվում է ատամի խոռոչում (լատին․՝ cavitas dentis), պարունակում է նյարդեր և արյունատար անոթներ[3]։
Կակղանի գագաթային հատվածում կան օդոնտոբլաստներ, որոնք իրենց պոչիկներով մտնում են դենտինային խողովակների մեջ, և ապահովում խողովակների սնուցումը։ Օդոնտոբլաստների պոչիկները պարունակում են նյարդային վերջավորություններ, որոնց շնորհիվ փոխանցում են նյարդային ազդակները դենտինից[4]։
Կակղանի անոթավորումը և նյարդավորումը կատարվում է դիմային շրջանի նյարդանոթային խրձերի միջոցով։ Դրանք թափանցում են ատամի խոռոչ արմատի գագաթային հատվածում տեղակայված ապիկալ անցքով։
Կակղանը ունի վերականգնողական (ռեգեներացիոն) հատկություններ։ Խորանիստ կարիեսի կամ այլ ռեզորբցիոն պրոցեսների ժամանակ օդոնտոբլաստների բազմացման և պրոլիֆերացիայի շնորհիվ ձևավորվում է երրորդային դենտինը։ Կակղանը նաև կատարում է պաշտպանողական ֆունկցիա՝ ապահովելով կայունությունը միկրոօրգանզիմների դեմ[5]։
Նյարդային վերջավորությունները ապահովում են մեխանիկական ճնշումներից, ջերմաստիճանից, օդից և այլ պատճառներից առաջացող ցավերի հաղորդումը։ Անոթների շնորհիվ կակղանաբորբի ժամանակ առաջանում է բորբոքային պրոցես և այտուցների առաջացում։
Կակղանի ֆունկցիաներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կակղանի մորֆոլոգիական (ձևաբանական) առանձնահատկությունները կապված են իրականացվող ֆունկցիաների հետ․
Պլաստիկ (սինթետիկ) ֆունկցիան իրականացվում է օդոնտոբլաստների միջոցով, որոնք կազմում են կակղանի ծայրամասային գագաթային հատվածը և իրականացնում են դենտինի սինթեզը։ Մինչև ատամի ծկթելը նրանք սինթեզում են առաջնային դենտինը, ծկթելուց հետո ձևավորվում է երկրորդային դենտինը։ Քայքայող պրոցեսների ժամանակ սինթեզվում է երրորդային (փոխարինող) դենտինը[6]։
Պաշտպանական ֆունկցիան իրականացվում է հետևյալ արյան բջիջների շնորհիվ․
- Մակրոֆագեր, իրականացնում են մահացած կամ կենդանի օրգանիզմների ֆագոցիտոզ, մասնակցում են իմունային ռեակցիայի ձևավորմանը, արտադրում են մի շարք խթանիչ գործոններ,
- Լեյկոցիտներ և պլազմատիկ բջիջներ, ակտիվ սինթեզում են հակամարմիններ (իմունագլոբուլիններ), որի շնորհիվ ապահովում են օրգանիզմի հումորալ իմունիտետը,
- Ֆիբրոբլաստներ, մասնակցում են շարակցական հյուսվածքի զարգացման և աճման գործընթացներին[7]։
Պաշտպանական ֆունկցիան իրականցվում է նաև երրորդային դենտինի շնորհիվ[8]։
Սնուցող ֆունկցիան իրականացվում է լավ ճյուղավորված անոթային խրձերի միջոցով, որոնք ունեն մի շարք առանձնահատկություններ․
- Անոթները ունեն շատ բարակ պատեր,
- Արյան արագությունը ավելի մեծ է, քան մնացած հյուսվածքներում,
- Ներկակղանային ճնշումը ավելի բարձր է, քան մյուս օրգաններում,
- Զարկերակ-երակային խուղակների առկայությունը ապահովում է ուղիղ անոթավորում (արյունը առանց մազանոթների միջով անցնելու շարժվում է դեպի երակներ)։
Զգայական ֆունկցիան իրականացվում է նյարդերի միջոցով, որոնք մտնում են ապիկալ անցքով և կակղանի պսակային հատվածում շատ ճյուղավորումներ են տալիս[9]։
Տես նաև
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ անատոմիայի հիմնարար մոդել
- ↑ http://www.bartleby.com/107/242.html
- ↑ Пульпа // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ Illustrated Dental Embryology, Histology, and Anatomy, Bath-Balogh and Fehrenbach, Elsevier, 2011, page 164.
- ↑ Gutmann JL, Lovdahl PE (2011). Problem Solving in the Diagnosis of Odontogenic Pain in problem solving in endodontics (Fifth ed.).
- ↑ Iqbal M, Kim S, Yoon F (May 2007). «An investigation into differential diagnosis of pulp and periapical pain: a PennEndo database study». Journal of Endodontics. 33 (5): 548–51. doi:10.1016/j.joen.2007.01.006. PMID 17437869.
- ↑ «Endodontic diagnosis» (PDF). American Association of Endodontics. 2013. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2021-01-27-ին. Վերցված է 2018-11-22-ին.
- ↑ Rôças IN, Lima KC, Assunção IV, Gomes PN, Bracks IV, Siqueira JF (September 2015). «Advanced Caries Microbiota in Teeth with Irreversible Pulpitis». Journal of Endodontics. 41 (9): 1450–5. doi:10.1016/j.joen.2015.05.013. PMID 26187422.
- ↑ Glickman G, Schweitzer J (2016). «universal classification in endodontic diagnosis». Journal of Multidisciplinary Care. Արխիվացված օրիգինալից 2019-04-16-ին. Վերցված է 2018-11-22-ին.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Быков В. Л. Гистология и эмбриология органов полости рта человека. — СПб, 1998.
- Гемонов В. В., Лаврова Э. Н., Фалин Л. И. Атлас по гистологии и эмбриологии органов ротовой полости и зубов. — Москва, 2003.
- Кузнецов С. Л., Торбек В. Э., Деревянко В. Г. Гистология органов полости рта. — Москва, 2012.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ատամի կակղան» հոդվածին։ |
| ||||||||||
