Ավազան հարեմում (նկար)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Picto infobox artiste.png
Ավազան հարեմում
HaremPool.jpg
տեսակգեղանկար
նկարիչԺան Լեոն Ժերոմ
տարի1876[1]
բարձրություն73,5 սանտիմետր[2]
լայնություն62 սանտիմետր[2]
ստեղծման վայրՖրանսիա[2]
ուղղությունակադեմիզմ և օրիենտալիզմ
ժանրնյու և կենցաղային ժանր
նյություղաներկ և կտավ
գտնվում էՊետական Էրմիտաժ[2]
հավաքածուՊետական Էրմիտաժ
Ծանոթագրություններ
Commons-logo.svg Pool in a Harem Վիքիպահեստում

«Ավազան հարեմում» (ֆր.՝ Une piscine dans le harem), կամ «Թուրք կանայք բաղնիքում» (ֆր.՝ Femmes turque au bain), ֆրանսիացի գեղանկարիչ և քանդակագործ Ժան Լեոն Ժերոմի նկարներից։ Հեղինակը կտավը վրձնել է 1875 թվականին։ Յուղաներկով կտավի չափերն են՝ 73,5 × 62 սմ։

Այսօր «Ավազան հարեմում» ստեղծագործությունը պահպանվում և ցուցադրվում է Էրմիտաժում (Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան)։

Հարեմը իսլամական համայնքում տան արգելված հատվածն էր՝ նախատեսված միմիայն կանանց համար։ Ժան Լեոն Ժերոմը, գտնվելով դեպի Մերձավոր Արևելք կատարած ճանապարհորդության ազդեցության տակ, ընտրեց հարեմի հենց այն տեսարանը, երբ խափշիկ ծառան նարգիլեներ է առաջարկում թուրք սուլթանի երկու ճերմակամաշկ հարճերին համամի ավազանի մոտ։ Ժերոմը, որպես եվրոպական գեղանկարչական դպրոցի ներկայացուցիչ, մեծ ուշադրություն է դարձրել կանանց մերկությանը և մարդկային մարմնի գեղեցկությանը, ինչը հակասում է իսլամական ավանդույթներին, ընդ որում, այս տեսարանին նկարիչը ներկա չի եղել և չէր էլ կարող լինել։

1875 թվականին իշխան Ալեքսանդր Ալեքսանդրովիչի (Ռուսական կայսրության ապագա կայսր Ալեքսանդր III) պատվերով վրձնած նկարն առաջին անգամ հանրությանը ցուցադրվել է Փարիզյան սալոնում և նույնիսկ օգտագործվել է վիսկիի գովազդի համար։ Որոշ ժամանակ կտավը պահպանվել է Անիչկովների պալատում, սակայն 1918 թվականի ազգայնացման ժամանակ այն տեղափոխվեց Էրմիտաժ, որտեղ ցուցադրվում է մինչև հիմա։ 2001 թվականին անհայտ անձը նկարը հենց ենթաշրջանակից գողացավ։ Մի քանի տարի աշխատանքը համարվում էր կորած, սակայն 2006 թվականին մի անհայտ անձ Պետական դումային է փոխանցում կտավը։ Ռեստավրացիայից հետո, որը տևեց չորս տարի, 2009 թվականին նկարը վերադարձվեց Էրմիտաժին, որտեղ այն գտնվում է մշտական ցուցադրությունում, չնայած որ գողության հանգամանքը ցայժմ էլ չի բացահայտվել։

Ստեղծման նախադրյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժերոմ, ինքնադիմանկար, 1886 թվական

Ֆրանսիացի գեղանկարիչ Ժան Լեոն Ժերոմը (1824-1904) սովորել է հայտնի նկարիչներ Պոլ Դելարոշի և Շառլ Գլեյրի մոտ, որոնք սերմանել են նրան ճանապարհորդելու, զանազան ազգերի սովորույթներն ուսումնասիրելու ինչպես նաև Արևելքի նկատմամբ կիրքը։ Զանգվածային մշակույթի զարթոնքին գավառական Ժերոմն ընդառաջ գնաց բուրժուական Ֆրանսիայի նոր ձևավորվող հանրությանը՝ դառնալով հայտնի սալոնային ազնավկանության շրջանակներում։ Նրա բազմազան ժառանգության մեջ են մտնում հանդիսավոր դիմանկարները, դասական ակադեմիական անտիկ պատմության և դիցաբանության սյուժեներով կտավները, նապոլեոնյան արշավանքների պատկերները, էրոտիկ սյուժեները, էկզոտիկ կտավները և մուսուլմանական Արևելքի կյանքը[3][4][5][6]։

Ունենալով օրիենտալիստական ուղղվածության նկարչի փառք՝ Ժերոմը մեծ ճշգրտությամբ նկարել է ճարտարապետության և կահավորության առանձնահատկությունները, ճամփորդելով Եգիպտոսից, Թուրքիայից մինչև Սիրիա և Պաղեստին, վրձնել է այդ երկրների ժողովուրդների հանդերձանքը[7]։

Կոմպոզիցիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Ավազան հարեմում» ստեղծագործությունը ստեղծված է յուղաներկով՝ կտավի վրա, որի չափերն են՝ 73,5 × 62 սանտիմետր [7]։ Աջից կենտրոնում՝ մարմարի վրա հեղինակի ստորագրությունն է՝ «J. L. Gerome»[8]։

Թուրքական բաղնիքի կենտրոնում, որը լուսավորված է կամարակապ առաստաղի պատուհաններից, սևամորթ ծառան նարգիլեներ է առաջարկում երկու սպիտակամորթ կանանց։ Նրանցից մեկը կիսանստած է գորգի վրա՝ զարդասեղանի հարևանությամբ, իսկ մյուսն ուղղակի պառկած է մարմարե հատակին։ Սրահի խորքում տեսանելի են հոլանի կանանց ևս մի քանի ֆիգուրներ՝ կանգնած կամ նստած լողավազանի մոտ՝ հետին պլանում գտնվող երկու խորշի տակ։ Աջ կողմում տաղավարն է՝ զարդարված արաբական գրություններով ու ծաղիկներով հախճասալիկներով։ Հիասքանչ տարփուհիները՝ սուլթանի հարճերը, պատկերված են հեշտասիրական դիրքերով՝ գրեթե առանց հանդերձանքի՝ պարուրված բաղնիքային թեթև մշուշաքողով՝ շրջապատված ինտերիերի նրբագեղ իրերով։ Այս ամենը դիտողի մոտ ստեղծում են Արևելքի մթնոլորտի զգացում[7][9]։

Jean-Léon Gérôme - Moorish bath.jpg Jean-Léon Gérome - Le bain (1880-85).jpg Gerome baigneuses.jpg
«Մավրիտանական բաղնիք» «Բաղնիք» «Լողացողները»

Թուրքերեն «հարեմ» բառն առաջացել է արաբերեն «հարամ» բառից, որը նշանակում է «արգելք»․ այն նշանակում է տան արգելված հատվածը և նախատեսված է կանանց համար։ Հարեմը թուրք սուլթանի ամբողջական տնօրինության տակ էր և միշտ համալրվում էր նոր հարճերով, որոնց կամ գերեվարում էին ռազմական արշավանքների ժամանակ, կամ գնում ստրկական շուկաներից։

«Նարգիլեի բորբոքում»
«Մեծ ավազան Բուրսայում»

Ժերոմի կտավներում հաճախ են հանդիպում կանանց բաղնիքների մտացածին տեսարաններ, որոնցում հեղինակը միահյուսել է Արևելյան միջերկրածովային, Հյուսիսաֆրիկյան մթնոլորտը սեփական երևակայության հետ, քանի որ երբեք նա չէր կարողանա տեսնել։ Այդպիսի նկարներից են՝ «Մավրիտանական բաղնիք» (1870), որը գտնվում է Բոստոնի գեղարվեստի թանգարանում[10], «Բաղնիք» (1880, Սան Ֆրանցիսկոյի կերպարվեստի թանգարան)[11], ինչպես նաև «Լողացողները» (1889, մասնավոր հավաքածու)[12]։ Նայելով այդ կտավներին, ինչպես նաև «Նարգիլեի բորբոքում» (1895-1898, մասնավոր հավաքածու) կտավին, դիտողը տեսնում է նարգիլե ծխող կանանց, իսկ ծխող կինը Եվրոպայում, 19-րդ դարում, սեքսուալ պլանում համարվում էր ագրեսիվություն։ Միևնույն ժամանակ կտավներում պատկերված ավազանների ջուրը և կլորավուն կամարները կանացիության և հնազանդության մթնոլորտ են տարածում[13]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հեղինակը կտավը նկարել է 1875 թվականին՝ ապագա կայսր Ալեքսանդր III-ի պատվերով, որն աչքի էր ընկնում արվեստի գործեր հավաքելու մոլուցքով[6][14]։ 1876 թվականին կտավը ցուցադրվել է Փարիզյան սալոնում՝ «Թուրք կանայք հարեմում»[6][15] անվանումով։ Քննադատ Լյուսի Հուփերը նկարը բնութագրել է որպես «տափակ, առարկայազուրկ և ինչ-որ չափով անպատշաճ»։ 1885 թվականին կայսրը հենց Ժերոմի սալոնից գնում է ևս մեկ կտավ՝ «Մեծ ավազան Բուրսայում», որը 1918 թվականին փոխանցվել է Էրմիտաժին, իսկ 1930 թվականին վաճառվել ԱՄՆ-ին[16]։ Ազգայնացման ժամանակ «Ավազան հարեմում» ստեղծագործությունը տեղափոխվում է Էրմիտաժ[14]։

Հափշտակում և վերադարձ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ձմեռային պալատ

2001 թվականի մարտի 22-ին անհայտ հանցագործը բարբարոսաբար կտրեց կտավը ենթաշրջանակից և գողացավ Էրմիտաժի Ձմեռային պալատի երրորդ հարկում գտնվող Արևմտաեվրոպական գեղարվեստի 330-րդ սրահից։ Գողությունը տեղի ունեցավ ցերեկը, երբ սրահի ծեր աշխատակիցը հեռացել էր դրամարկղ գումար ստանալու և դուռը փակել էր քուղով, անջատված էին նաև ազդանշանային համակարգերը[14][17][18][19][20][21][22]։ Երբ կտավի հափշտակությունը նկատեց Էրմիտաժի աշխատակիցներից մեկը, թանգարան եկավ ոստիկանությունը ու փակեց բոլոր ելքերն ու մուտքերը[19][23]։ Ըստ ահազանգող կնոջ՝ հափշտակող անձը երեսունին մոտ նյարդային տղամարդ էր, որի ձեռքին կտավի փաթաթանն էր։ Կազմվել է հանցագործի ֆոտոռոբոտը։ Ներքին գործերի նախարության Սանկտ Պետերբուրգի և Լենինգրադի շրջանի գլխավոր վարչության հույժ կարևոր գործերով ավագ օպերլիազոր Ալեքսանդր Կորժաինկովը հայտարարեց, որ ամեն ինչ ուսումնասիրվում է, այդ թվում և Էրմիտաժի աշխատակիցների մասնակցության կանխավարկածը[24]։ Միևնույն ժամանակ թանգարանի տնօրեն Միխայիլ Պիոտրովսկին հայտարարեց. «Մենք գործ ունենք մանյակի հետ, քանի որ կտավում մերկ կանայք են պատկերված»։ Ավելացրել է նաև, որ հանցագործը չի կարողանա վաճառել նկարը, քանի որ այն շատ հայտնի ստեղծագործություն է[25]։ Կտավի փնտրտուքը շարունակվեց հինգ տարի, սակայն ապարդյուն, այդ իսկ պատճառով գործը դադարեցվեց, քանի որ չգտնվեց գողը։ Կտավի գտնվելու վայրը նույնպես անհայտ մնաց[14][23]։

Պետական դումա

2006 թվականի դեկտեմբերի 20-ին Մոսկվայի Օխոտնի ռյադ փողոցում գտնվող Պետական դումայի շենք՝ ՌԴ Կոմունիստական կուսակցության գրասենյակի նախագահ Գենադի Զյուգանովի ընդունարան զանգահարեց մի անհայտ անձ, որի խոսքով ինքը միայն կոմունիստներին է հավատում։ Նա հայտարարեց, որ Զյուգանովին է ցանկանում փոխանցել մի շատ թանկ իր, որը չի գողանա և չի վաճառի, այլ կվերադարձնի երկրին ու ժողովրդին։ Անհայտ անձը մոտեցավ շենքի մուտքի մոտ և հանդիպեց ՌԴ Կոմունիստական կուսակցության կենտրոնական կոմիտեի անդամ Ալեքսանդր Կուլիկովին և հանձնեց թղթապատ մի փաթեթ, որի մեջ փաթաթած պոլիէթիլենային տոպրակի մեջ քառածալ դրված էր մի կտավ։ Արդյունքում կուսակցության մամլո խոսնակ Եկատերինա Կիբիսը հայտարարեց, որ այդ կտավը Ժերոմի վրձնին է պատկանում, որը 2001 թվականին գողացվել է Էրմիտաժից ու գնահատվում է մոտավորապես 1 միլիոն ԱՄՆ դոլար։ Զյուգանովի կողմից Դումա հրավիրված ՌԴ մշակութային ժառանգության պահպանության վարչության փորձագետներ Վիկտոր Պետրակովը և Ալեքսանդր Պոդմազոն հաստատեցին կտավի իսկությունը և համապատասխան արձանագրություն կազմելով՝ նկարը տարան լրացուցիչ հետազոտության[26][27][28][29][30]։ Դեկտեմբերի 20-ին ՌԴ մշակութային ժառանգության պահպանության վարչության փոխտնօրեն Անատոլի Վիլկովը պաշտոնապես հայտարարեց, որ կտավը պատկանում է Ժան Լեոն Ժերոմի վրձնին[31]։ Դեկտեմբերի 27-ին նկարն ուղարկվում է Էրմիտաժ՝ ռեստավրացիայի[32]։

Ռեստավրացիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վնասված կտավը

2007 թվականի հունվարի 29-ին ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Արևելյան և Կենտրոնական Եվրոպայի միջազգային նստաշրջանի ժամանակ, որին մասնակցում էր նաև Սանկտ Պետերբուրգի նահանգապետ Վալենտինա Մատվիենկոն, ՌԴ մշակութային ժառանգության պահպանության վարչության ղեկավար Բորիս Բոյարսկովը Էրմիտաժում հանդիսավոր կերպով թանգարանի տնօրեն Միխայիլ Պիոտրովսկուն հանձնեց կտավը[33][34]։ Քառածալ վիճակում գտնվող կտավը սարսափելի վատ վիճակում էր։ Ողջ նկարը դեֆորմացված էր, կոտրատված, որոշակի հատվածներում թափվել էր յուղաներկի շերտը[35]։ 2007 թվականի փետրվարից մինչև 2009 թվականի նոյեմբերը կտավն անցավ ռեստավրացիայի բարդագույն փուլ, որը ղեկավարում էր նկարիչ-ռեստավրատոր Տատյանա Ալյոշինան և I կարգի նկարիչ-ռեստավրատոր Մարիա Շուլեպովան[6], որն ավելի վաղ վերականգնել էր Ռեմբրանդի «Դանայա» կտավը[36]։ Չորս տարի տևած աշխատանքի արդյունքում, որի ժամանակ կիրառվել է նաև մանրադիտակ, վերականգնվեց կտավն ամբողջությամբ, սական, այնուամենայնիվ, քառածալ հետքը վերացնել չհաջողվեց[17][20][35][37]։

Հետագա ճակատագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2009 թվականի դեկտեմբերի 7-ին «Ավազան հարեմում» ստեղծագործությունն առաջին անգամ ցուցադրվեց հանրությանը ռեստավրացիայից հետո։ Կտավի համար հատուկ վայր էր առանձնացվել Էրմիտաժում։ Այդ օրը Միխայիլ Պիոտրովսկին նշեց, որ «կտավը քառածալ վիճակում էր պահվել, որի պատճառով խիստ վնասվել էր, սակայն մեր ռեստավրատորները կարողացան վերականգնել այն»[38]։ Դեկտեմբերի 12-ին ՌԴ կառավարության ղեկավար Վլադիմիր Պուտինը, որը պաշտոնական այցով գտնվում էր Սանկտ Պետերբուրգում, այցելեց Էրմիտաժ և ծանոթացավ նկարին[39][40]։

2011 թվականի նոյեմբերի 1-ին Էրմիտաժի 342-րդ սրահում բացվեց «Ավազան հարեմում» և Ժան Լեոն Ժերոմի այլ ստեղծագործությունների ցուցադրությունը[6][37][41][42][43]։ Ցուցահանդեսի շրջանակներում գունավոր կատալոգ հրատարակվեց «Ավազան հարեմում» նկարի և Ժերոմի ստեղծագործությունների մասին, որի հեղինակը արվեստագիտության թեկնածու Ալեքսանդր Բաբինն է[41][44]։ Սրահում ներկայացված էին նաև Ժերոմի «Մենամարտ դիմակահանդեսից հետո», «Ստրկուհու վաճառքը» և «Գեներալ Բոնապարտն իր շտաբով Եգիպտոսում» նկարները, ինչպես նաև «Բաքոսուհի» և «Ծափահարե՛ք, քաղաքացիներ» քանդակները[20][41][42][45]։

Ներկայիս դրությամբ կտավը համարակալված է ГЭ-6221 գույքային համարով։ Մշտական ցուցադրության է ներկայացված XIX դարի ֆրանսիական գեղարվեստի բաժնում[7]։ Կտավը գտնվում է ապակուց անդին, իսկ սրահում լրացուցիչ ազդանշանային համակարգ է անցկացված[17][45]։ Կտավն Էրմիտաժի բազմաթիվ այլ ստեղծագործություններից մեկն է, որոնց հափշտակումը ցայսօր էլ մնում է չբացահայտված[21][46][47][48][49]։

Նկարի գողության մասին Նատալյա Ալեքսանդրովան համանուն գիրք է գրել[17][50]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Vasari (website)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 https://www.hermitagemuseum.org/wps/portal/hermitage/digital-collection/01.+Paintings/37799/
  3. ↑ «Jean-Léon Gérôme»։ Центр Гетти։ Վերցված է 12 октября 2016 
  4. ↑ «Jean-Léon Gérôme»։ Департамент парков и заповедников Калифорнии[en]։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018-09-24-ին։ Վերցված է 12 октября 2016 
  5. ↑ «Art review: 'The Spectacular Art of Jean-Léon Gérôme'»։ The Los Angeles Times։ 21 июня 2010։ Վերցված է 12 октября 2016 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 «"Бассейн в гареме" и другие произведения Жана-Леона Жерома в собрании Эрмитажа»։ Государственный Эрмитаж։ Վերցված է 12 октября 2016 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 «Бассейн в гареме»։ Государственный Эрмитаж։ Վերցված է 9 октября 2016 
  8. ↑ Kostenevich, 1998, էջ 420
  9. ↑ «Эрмитаж. Ж-Л Жером "Бассейн в гареме"»։ S-Pb.in (Дыхание Питера)։ 2 ноября 2011։ Վերցված է 19 октября 2016 
  10. ↑ «Moorish Bath»։ Музей изящных искусств Бостона։ Վերցված է 19 октября 2016 
  11. ↑ «The Bath»։ Музей изобразительных искусств Сан-Франциско։ Վերցված է 19 октября 2016 
  12. ↑ Viljoen, 2012, էջ 57
  13. ↑ Viljoen, 2012, էջ 57—58
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 Юлия Штутина (21 декабря 2006)։ «Вотум доверия коммунистам. Украденное из Эрмитажа полотно подбросили Геннадию Зюганову»։ Lenta.ru։ Վերցված է 19 октября 2016 
  15. ↑ «Pool in a Harem»։ Web Gallery of Art։ Վերցված է 26 июля 2017 
  16. ↑ «The Great Bath of Bursa»։ Sotheby's։ Վերցված է 26 июля 2017 
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 «Картина «Бассейн в гареме» обрела славу после похищения»։ Телеканал «Санкт-Петербург»։ 8 ноября 2011։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-10-20-ին։ Վերցված է 19 октября 2016 
  18. ↑ Анатолий Королев (28 декабря 2012)։ «Свет и тени русской культуры»։ РИА Новости։ Վերցված է 19 октября 2016 
  19. ↑ 19,0 19,1 Виктория Взятышева (16 февраля 2015)։ «Картина, ваза и драгоценности: как грабили Эрмитаж»։ Интернет-газета «Бумага»։ Վերցված է 19 октября 2016 
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 «"Бассейн в гареме" вернулся в Эрмитаж»։ Vesti.ru։ 2 ноября 2011։ Վերցված է 19 октября 2016 
  21. ↑ 21,0 21,1 Зинаида Арсеньева (12 октября 2015)։ «От «Джоконды» до меховых унтов»։ Вечерний Петербург։ Վերցված է 19 октября 2016 
  22. ↑ «22 марта 2001 года в Государственном Эрмитаже на экспозиции французской живописи XIX века (III этаж Зимнего Дворца, зал 330) была вырезана из рамы и похищена картина Ж.Л. Жерома "Бассейн в гареме"»։ Государственный Эрмитаж։ 28 июля 2004։ Վերցված է 19 октября 2016 
  23. ↑ 23,0 23,1 ««Бассейн в гареме» всплыл в Госдуме»։ Фонтанка.ру։ 20 декабря 2006։ Վերցված է 19 октября 2016 
  24. ↑ Ирина Белая (24 марта 2001)։ «Опыт свидетельствует: все, что было украдено из Эрмитажа, возвращалось»։ PRESS-обозрение։ Վերցված է 19 октября 2016 
  25. ↑ «Коммунисты — не подведут»։ Журнал «Чайка»։ 1 января 2007։ Վերցված է 19 октября 2016 
  26. ↑ «Верят только коммунистам»։ КПРФ։ 22 декабря 2006։ Վերցված է 19 октября 2016 
  27. ↑ «Зюганову передали картину, предположительно украденную из Эрмитажа»։ РИА Новости։ 20 декабря 2006։ Վերցված է 19 октября 2016 
  28. ↑ «Переданная фракции КПРФ картина была разрезана на части - Зюганов»։ РИА Новости։ 20 декабря 2006։ Վերցված է 19 октября 2016 
  29. ↑ «Эксперты подтвердили подлинность переданной фракции КПРФ картины»։ РИА Новости։ 20 декабря 2006։ Վերցված է 19 октября 2016 
  30. ↑ «Политбюро находок»։ Журнал «Итоги»։ 25 декабря 2006։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-10-20-ին։ Վերցված է 19 октября 2016 
  31. ↑ «Подтверждена подлинность картины "Бассейн в гареме"»։ Regnum։ 20 декабря 2006։ Վերցված է 19 мая 2017 
  32. ↑ «Картина "Бассейн в гареме" передана в Эрмитаж»։ РИА Новости։ 27 декабря 2006։ Վերցված է 19 октября 2016 
  33. ↑ «В Эрмитаж вернулась картина "Бассейн в гареме"»։ РИА Новости։ 29 января 2007։ Վերցված է 19 октября 2016 
  34. ↑ «Украденная картина возвращена в Эрмитаж»։ Музеи России։ 29 января 2007։ Վերցված է 19 октября 2016 
  35. ↑ 35,0 35,1 «Представление после реставрации картины Жана-Леона Жерома "Бассейн в гареме"»։ Государственный Эрмитаж։ 7 декабря 2009։ Վերցված է 19 октября 2016 
  36. ↑ «Лаборатория научной реставрации станковой живописи»։ Государственный Эрмитаж։ Վերցված է 19 октября 2016 
  37. ↑ 37,0 37,1 Павел Рыжков (1 ноября 2011)։ «Изувеченный холст склеивали по сантиметрам»։ НТВ։ Վերցված է 19 октября 2016 
  38. ↑ «Восстановленную картину "Бассейн в гареме" выставили в Эрмитаже»։ РИА Новости։ 7 декабря 2012։ Վերցված է 19 октября 2016 
  39. ↑ «Председатель Правительства Российской Федерации Владимир Владимирович Путин посетил Государственный Эрмитаж»։ Государственный Эрмитаж։ 12 декабря 2009։ Վերցված է 19 октября 2016 
  40. ↑ «Председатель Правительства Российской Федерации В.В.Путин посетил Государственный Эрмитаж в Санкт-Петербурге»։ Премьер-министр РФ։ 12 декабря 2009։ Վերցված է 26 мая 2017 
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 «"Бассейн в гареме" и другие произведения Жана-Леона Жерома в собрании Эрмитажа»։ Государственный Эрмитаж։ 1 ноября 2011։ Վերցված է 19 октября 2016 
  42. ↑ 42,0 42,1 Кира Долинина (11 ноября 2011)։ «"Бассейн в гареме" выслужил своему автору выставку. Произведения Жана Леона Жерома в Эрмитаже»։ Коммерсантъ։ Վերցված է 19 октября 2016 
  43. ↑ ««Бассейн в гареме» и другие произведения Жана-Леона Жерома в собрании Эрмитажа»։ ARTinvestment.ru։ 1 ноября 2011։ Վերցված է 19 октября 2016 
  44. ↑ «В Государственном Эрмитаже открывается выставка, посвященная возвращению в музей картины Жана-Леона Жерома»։ Информационное агентство «Северная звезда»։ 1 ноября 2011։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-10-20-ին։ Վերցված է 19 октября 2016 
  45. ↑ 45,0 45,1 ««Бассейн в гареме» вернулся в Эрмитаж»։ Интернет-телеканал «Искусство ТВ»։ 1 ноября 2011։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-10-20-ին։ Վերցված է 19 октября 2016 
  46. ↑ «10 самых крупных краж из музеев России. Справка»։ РИА Новости։ 29 октября 2008։ Վերցված է 19 октября 2016 
  47. ↑ Екатерина Алленова (12 октября 2010)։ «Случаи крупных краж из музеев России. Справка»։ РИА Новости։ Վերցված է 19 октября 2016 
  48. ↑ Ирина Смирнова (26 января 2015)։ «Как крадут искусство в России»։ Артгид։ Վերցված է 19 октября 2016 
  49. ↑ «Лекарь шедевров»։ Газета «Труд»։ 24 июня 2014։ Վերցված է 19 октября 2016 
  50. ↑ «Картину Бассейн в гареме вернули в Эрмитаж»։ Piterburger.ru։ 1 декабря 2012։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-11-ին։ Վերցված է 19 октября 2016 

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ավազան_հարեմում_(նկար)&oldid=8539507» էջից