Ասիա (հռոմեական պրովինցիա)

Հռոմեական Ասիա; Asia
	Զինանշան
	;
	Եփեստոսի անտիկ գրադարանը հռոմեական Ասիա պրովինցիայում
Երկիր	Հռոմեական կայսրություն
Մասն է	Հռոմեական Արևելք
Կարգավիճակ	պրովինցիա
Մտնում է	Ասիայի դիոդեզիս
Վարչկենտրոն	Եփեսոս
Խոշորագույն քաղաք	վարչական կենտրոն
Հիմնական լեզու	հունարեն, լատիներեն
Հիմնադրված է	մ․թ․ա․ 133 թվական թ.
Պատմական շրջան(ներ)	Փոքր Ասիա, մասնավորապես՝ Գալաթիա
Նախորդ	Պերգամոնի թագավորություն
Փոխարինեց	Ատտալյան դինաստիա

Հռոմեական Ասիա (հուն․՝ Ασία, լատ.՝ Asia), Փոքր Ասիայում գտնվող հռոմեական պրովինցիա, որը ձևավորվել է մ․թ․ա․ 133 թվականին՝ կայսր Ատտալոս III Փիլոմետոր Էվերգետոսի կողմից Պերգամոնի թագավորության անեքսիայից հետո^[1]։ Մ․թ․ա․ 1-ին դարից մինչև 1-ին դարն ընկած ժամանակահատվածում Հռոմեական Ասիայի տարածքն ընդլայնվում է։ Պրովինցիայի կարգավիճակը պահպանել է մինչև մ․թ․ա 297 թվականը, որից հետո Դիոկղետիանոս կայսեր բարեփոխումների արդյունքում բաժանվել է 7 առանձին վարչատարածքային միավորների։

Մ․թ․ա․ 190 թվականին Սելևկյանների տերության թագավոր Անտիոքոս III Մեծն արշավում է Փոքր Ասիա, սակայն նույն տարում տեղի ունեցած Մագնեսիայի ճակատամարտում պարտություն է կրում հռոմեական լեգեոններից։ Մ․թ․ա․ 188 թվականին կողմերի միջև կնքվում է Ապամեայի հաշտության պայմանագիրը, որով վիճելի տարածքներում ձևավորվում էր Պերգամոնի թագավորությունը, որը գործնականում հանդիսանում էր Հռոմի կամակատարը։ Մ․թ․ա․ 133 թվականին մահանում է Պերգամոնի վերջին թագավորը՝ մահից առաջ իր թագավորությունը կտակելով Հռոմեական հանրապետությանը։ Արդյունքում՝ ձևավորվում է Պրոկոնսուլյան Ասիա պրովինցիան՝ միավորելով Միսիյայի, Լիդիայի, Կարիայի և Փռյուգիայի տարածքները։ Պրովինցիայի կազմում էր գտնվում Փոքր Ասիայի խոշորագույն քաղաքը՝ Եփեսոսը^[1], որն էլ սենատի որոշմամբ դառնում է վարչական կենտրոն։

326 թվականին Կոնստանդիանոս I կայսեր կողմից քագավորական ոստանի Կոստանդնուպոլիս տեղափոխությունից հետո, Հռոմեական Ասիան ծայրամասային պրովինցիայից վերածվում է միջանկյալ միավորի։ Դիոկղետիանոսի բաժանումից հետո Փոքր Ասիայի տարածքն անցնում է Բյուզանդական կայսրությանը^[1]՝ հետագայում դառնալով Արևելքի հելլենիստական կենտրոնը։