Առակ բարի սամարացու մասին

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Այս ապակենկարով պատուհանը ներկայացնում է առակը (Սուրբ Եվրոպիուսի տաճար, Կլերմոն Ֆերան)

Առակ բարի սամարացու մասին, Հիսուսի կողմից պատմված խրատական պատմություն, որը ներկայացված է Ղուկասի Ավետարանում (Ղուկաս 10։25)): Այն պատմում է մի ճանապարհորդի մասին, ում թալանում են, ծեծում, մերկացնում և առանց կիսամեռ թողնում ճանապարհին։ Նախ հոգևորականը, ապա ղևտացին անցնում են նրա կողքով, բայց նրանցից ոչ ոք օգնություն չի ցուցաբերում։ Վերջապես անցնում է սամարացին։ Ընդհանրապես սամարացիներն ու հրեաներն արհամարհում էին միմյանց, սակայն սամարացին օգնության է հասնում վիրավոր մարդուն։ Հիսուսը նկարագրվում է օրենսգետի հարցին առակով պատասխանելիս. «Ո՞վ է իմ մերձավորը» (Ղուկաս 10։28, 29)), ում ղևտացին պետք է սիրի։ Ի պատասխան՝ Հիսուսը պատմում է առակը, որի եզրահանգումն այն է, որ առակում մերձավորի կերպարը այն անձն է, ով ողորմածություն է ցույց տալիս վիրավոր մարդուն. այդ անձը սամարացին է։ Այնուհետև նա օրենսգետին հորդորում է «գնալ և այդպես վարվել» (Ղուկաս 10։36, 37)[1][2]։ Հիսուսի պատասխանը համապատասխանում է Մաթեոսի Ավետարանում (Մաթեոս 5:43-48) նրա խոսքերին՝ սիրել թշնամուն։

Սամարացուն դրական տեսանկյունից պատկերելը կարող է ցնցումային լինել Հիսուսի լսարանի համար։ Դա բնորոշում է նրա խոսքը, որում սպասումները շրջված են[3]։

Որոշ քրիստոնյաներ, ինչպիսիք են Օգոստինիոսի հետևորդները, առակը մեկնաբանել են այլաբանորեն. սամարացին պատկերում է Հիսուս Քրիստոսին, ով փրկում է մեղավոր հոգուն[4]։ Ուրիշները, այնուամենայնիվ, համաձայն չեն այս այլաբանության հետ և գտնում են, որ այն կապ չունի առակի իրական նշանակության հետ[4], այն է՝ Հիսուսի բարոյականության օրինակի ներկայացում[5]։

Առակը ներշնչանքի աղբյուր է նկարչության, քանդակագործության, երգիծանքի, պեոզիայի, ֆիլմարտադրության համար՝ ներկայացնելով մեկին, ով օգնում է անծանոթին։ Բազմաթիվ հիվանդանոցներ և բարեգործական կազմակերպություններ ունեն Բարի Սամարացի անվանումը։

Պատմվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ղուկասի Ավետարանում առակը ներկայացված է հարցի տեսքով, որը հայտնի է որպես երկու մեծ պատվիրաններից մեկը.

Օրենսգետը հարց է տալիս. «Ուսուցի՛չ, ի՞նչ անեմ, որ հավիտենական կյանք ժառանգեմ» (Ղուկաս 10։25)։ Հիսուսը հարցնում է. «Օրենքում ի՞նչ է գրված։ Ինչպե՞ս ես հասկանում»։ Նա ասում է. ««Սիրի՛ր քո Հայր Աստծուն քո ամբողջ սրտով, քո ամբողջ հոգով, քո ամբողջ ուժով և քո ամբողջ մտքով» (Երկրորդ օրենք 6:5) և «քո մերձավորին՝ քո անձի պես»» (Ղևտական 19:18)։ Հիսուսն այդ մարդուն ասում է. «Ճի՛շտ պատասխանեցիր, վարվիր այդպես և հավիտենական կյանք կստանաս»։ Բայց օրենսգետը, հարցնում է. «Ո՞վ է իմ մերձավորը»։
- Ղուկաս 10:25–29

Հիսուսը պատասխանում է մի պատմությամբ.

Մի մարդ Երուսաղեմից գնում էր Երիքով և ավազակների ձեռքն ընկավ, որոնք մերկացրին նրան, ծեծեցին ու կիսամեռ թողնելով՝ հեռացան։ Այնպես պատահեց, որ մի քահանա իջնում էր այդ ճանապարհով, բայց երբ տեսավ նրան, ճանապարհի մյուս կողմով անցավ-գնաց։ Այդպես էլ մի ղևտացի, երբ հասավ այնտեղ ու տեսավ նրան, ճանապարհի մյուս կողմով անցավ-գնաց։ Բայց մի սամարացի, որ անցնում էր այդ ճանապարհով, տեսավ նրան ու կարեկցանքով լցվեց, մոտեցավ ու կապեց նրա վերքերը՝ դրանց վրա ձեթ ու գինի լցնելով։ Ապա նրան դրեց իր էշի վրա, բերեց մի իջևանատուն և հոգ տարավ նրա մասին։ Հաջորդ օրը երկու դինար հանեց, տվեց իջևանատիրոջն ու ասաց. «Հոգ տար նրա մասին, իսկ եթե սրանից ավել ծախսես, կվճարեմ քեզ, երբ վերադառնամ»։ Ըստ քեզ՝ այս երեքից ո՞ր մեկը մերձավոր եղավ ավազակների ձեռքն ընկած մարդու համար։ Օրենսգետը պատասխանեց. «Նա, ով ողորմածաբար վարվեց նրա հետ»։ Հիսուսն ասաց նրան. «Գնա և դու էլ այդպես արա»։
- Ղուկաս 10:30–37

Պատմական համատեքստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երուսաղեմից Երիքով տանող ճանապարհ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երուսաղեմից Երիքով տանող ճանապարհը

Հիսուսի ժամանակ Երուսաղեմից Երիքով տանող ճանապարհը տխրահռչակ էր իր վտանգավորության ու դժվարությունների համար և հայտնի էր «Արյան ուղի» անվանումով, քանի որ ավազակների կողմից այնտեղ հաճախ արյուն էր թափվում[6]։ Մարտին Լյութեր Քինգն իր «Ես եղել եմ լեռան գագաթին» ելույթում, իր մահվան նախօրեին, ճանապարհն այսպես էր նկարագրել[7].

Երբ հասանք ճանապարհին, ես ասացի կնոջս. «Հասկանում եմ, թե ինչու է Հիսուսն ընտրել այս ճանապարհն իր առակի համար»։ Այն ոլորապտույտ, խորդուբորդ ճանապարհ է... Հիսուսի ժամանակ այն հայտնի էր «Արյան ուղի» անվանումով։ Եվ գիտե՞ք, հնարավոր է, որ հոգևորականն ու ղևտացին, տեսնելով այդ մարդուն գետնին ընկած, կասկածել են, որ ավազակները դեռ մոտակայքում են։ Կամ հնարավոր է, որ նրանք մտածել են, թե այդ մարդը ձևացնում է իբր թալանվել է և կարող է հենց իրենց թալանել՝ գրավելով այնտեղ արագ և դյուրին թալանի համար։ Այսպիսով, առաջին հարցը, որ հոգևորականն էր տվել, առաջին հարցը, որ ղևտացին էր տվել, հետևյալն էր. «Եթե կանգնեմ այս մարդուն օգնելու համար, ի՞նչ կպատահի ինձ հետ»:

Սամարացիներ և Հիսուս[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պաղեստինի քարտեզը Հիսուսի ժամանակ: Երիքովը գտնվում է Մեռյալ ծովից դեպի հյուսիս, իսկ Երուսաղեմը՝ Երիքովից արևմուտք:

Հիսուսի հիմնական լսարանը՝ հրեաները, այն աստիճան էին ատում սամարացիներին[8], որ ավերել էին Գարիզիմ լեռան վրա գտնվող նրանց տաճարը[9]։ Այդ ատելության պատճառով ոմանք կարծում են, որ օրենսգետի «նա, ով ողորմածաբար վարվեց նրա հետ» արտահայտությունը ցույց է տալիս դժկամություն արտասանելու սամարացի բառը[10]։ Այնուամենայնիվ, կա նաև ավելի դրական տեսակետ, ըստ որի օրենսգետը գիտակցել է, որ իր երկու հարցերին պատասխան արդեն տրվել է, և այժմ եզրակացություն է անում՝ ընդհանրական նման կերպ վարվող յուրաքանչյուրի դիտելով իրավասու կոչվելու «մերձավոր», որն արժանանում է հավիտենական կյանքի[11]։ Սամարացիներն իրենց հերթին ատում էին հրեաներին[12]։ Լարվածությունը մասնավորապես բարձր էր 1-ին դարի առաջին տասնամյակներին, քանի որ սամարացիները Զատկին սրբապղծել էին մարդկային ոսկորներ պարունակող հրեական տաճարը[13]։

Երբ պատմությունը հասավ նրանց, ովքեր անտեղյակ էին սամարացիների ճնշումներից, առակի այս տեսակետը դարձավ ավելի ու ավելի նշմարելի։ Այսօր պատմությունը մեկնաբանվում է ժամանակակից միտումներին համապատասխան. այն սոցիալական խմբի անհատը, որը մերժվում է մեկ այլ խմբի կողմից, կարող է ցույց տալ բարոյական այնպիսի վարք, որը վեր է իրենց իսկ սոցիալական խմբի անհատներից։ Քրիստոնյաները դա օգտագործել են որպես ռասիզմի, էթնիկական և աղանդավորական նախապաշարմունքների՝ քրիստոնեական հակադրման օրինակ[14][15]։ Օրինակ՝ հակաստկատիրական արշավական Ուիլիամ Ջեյը ստրկատիրությունն արհամարհող հոգևորականությանը բնութագրում էր հոգևորականի և ղևտացու օրինակով[16]։ Մարտին Լյութեր Քինգն իր «Ես եղել եմ լեռան գագաթին» ելույթում սամարացուն բնութագրել է որպես «այլ ռասայի մարդ»[17]։ Քլայն Սնոդգրասը գրում է. «Այս առակի վրա հիմնվելով՝ մենք պետք է աշխատենք մեր սեփական ռասիզմի ուղղությամբ, ինչպես նաև փնտրենք արդարադատություն և առաջարկենք աջակցություն նրանց համար, ովքեր կարիքի մեջ են՝ անկախ խմբից, որին նրանք պատկանում են»[18]։

Սամարացիները հանդիպում են նաև մյուս Ավետարաններում և Գիրք գործոցում։ Ղուկասի Ավետարանում Հիսուսը բուժում է տասը բորոտներին, որոնցից միայն սամարացին է շնորհակալություն հայտնում նրան (Ղուկաս 17:11–19)[13], սակայն Ղուկաս 9:51–56-ը պատկերում է Սամարիայում Հիսուսի թշնամաբար ընդունելությունը[19]։ Ղուկասի Ավետարանում ընդհանուր առմամբ սամարացիները ներկայացված են թույլի և մերժվածի ձևով[20]։ Հովհաննեսի Ավետարանում Հիսուսը երկար երկխոսություն ունի սամարացի մի կնոջ հետ, և բազմաթիվ սամարացիներ հավատում են նրան[21]։ Ավետարաններում, չնայած հրեաների համար Հիսուսի օրվա մեջ ժամանակ չկա «խառնածին» սամարացիների համար[22], նա «երբևէ քամահրանքով չխոսեց նրանց մասին»[22] և «պահպանեց բարեգութ վերաբերմունք սամարացիների նկատմամբ»[23]։

Քոհեններ և ղևտացիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հրեական մշակույթում անկենդան մարմնին հպումը համարվում էր պիղծ, անբարոյական[13]։ Քահանաները հատկապես պետք է հեռու մնային պղծությունից։ Քոհենն ու ղևտացին հնարավոր է կարծել էին, որ գետնին ընկած մարդը անկենդան է և խուսափել էին նրանից՝ հոգևոր մաքրությունը պահպանելու համար[13]։ Մյուս կողմից բլրով դեպի վար ճանապարհորդությունը (Երուսաղեմից դեպի Երիքով) կարող էր վկայել, որ նրանց տաճարական պարտավորություններն արդեն ավարտվել էին՝ դարձնելով այս բացատրությունը քիչ հավանական[24], սակայն սա միևնույնն է վիճելի է[25]։ Քնի որ Միշնան բացառություն էր նախատեսել արհամարհված դիակների համար, հոգևորականն ու ղևտացին օրենքը կարող էին օգտագործել ինչպես դիակին հպվելը, այնպես էլ այն արհամարհելը արդարացնելու համար։ Բոլոր դեպքերում ճանապարհը փոխելը վերացրել էր մարդու կենդանությունը ստուգելու հնարավորությունը[26]։

Մեկնաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այլաբանական ընթերցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռոսանոյի Ավետարանի 6-րդ դարի այս թերթը պատկերում է այլաբանական մեկնաբանությունը: Առաջին տեսարանում հրեշտակ է:

Որոգինեսն այլաբանությունը մեկնաբանում է հետևյալ կերպ[27].

Դեպի վար իջնող մարդն Ադամն է։ Երուսաղեմը դրախտն է, իսկ Երիքովը՝ աշխարհը։ Ավազակները թշնամական ուժերն են։ Հոգևորականն Օրենքն է (613 պատվիրաններ), ղևտացին՝ մարգարեները (Նեվիիմ), իսկ սամարացին՝ Հիսուսը։ Վերքերն անհնազանդությունն են, կենդանին՝ Տիրոջ մարմինը, իջևանատունը, որն ընդունում բոլոր մտնել ցանկացողներին, եկեղեցին է... Իջևանատան տերը եկեղեցու առաջնորդն է, ում վստահվել է հոգ տանելը։ Եվ այն փաստը, որ սամարացին խոստանում է վերադառնալ, ներկայացնում է Փրկչի երկրորդ գալուստը (Պարուսիա):

Ջոն Ուելչը հետագայում նշում է[28].

Այս այլաբանական ընթերցումը ոչ միայն դասավանդվում էր Հիսուսի անտիկ հետևորդների կողմից, այլև գրեթե համամարդկային էր վաղ Քրիստոնեության շրջանում՝ պաշտպանվելով Հիրենեոսի, Կղեմես Ալեքսանդրացու և Որոգինեսի, իսկ 4-րդ և 5-րդ դարերում՝ Կոստանդնուպոլսում Հովհան Ոսկեբերանի, Միլանում Ամբրոսիոս Մեդիոլանցու և Հյուսիսային Աֆրիկայում Ավրելիոս Օգոստինիոսի կողմից։ Այս մեկնաբանությունը հնարավորինս ամբողջական հնարավոր է գտնել երկու այլ միջնադարյան տաճարների՝ Բուրժի և Սենսի ապակենկար պատուհաններին:

Այլաբանական մեկնաբանությունը ավանդական է նաև Ուղղափառ եկեղեցում[29]։ Ջոն Նյուտոնը դա ներկայացրել է իր «Որքան բարի է Բարի սամարացին» շարականում, որը սկսվում է հետևյալ կերպ[30].

Որքան բարի է Բարի սամարացին,
Նրա նկատմամբ, ով ընկավ ավազակներից:
Այսպես, Հիսուսն ընկածին կարեկցեց՝
Բուժելով հոգին ստացած վերքերից:

Ռոբերտ Ֆանկը նույնպես գտնում է, որ Հիսուսի հրեա լսարանը պետք է իրենց բացահայտեին թալանված և վիրավոր մարդու մեջ։ Նրա կարծիքով՝ ատելի սամարացուց ստացված օգնությունը նման է անսպասելի աղբյուրից ստացվող աստվածային արքայության[31]։

Բարոյագիտական ընթերցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Յան Վեյնանտս, «Առակ բարի սամարացու մասին», 1670

Ժան Կալվինը տպավորված չէր Որոգինեսի այլաբանական ընթերցմամբ[32].

Կամքի ազատության պաշտպանների կողմից հնարված այս այլաբանությունը չափազանց անհեթեթ է հերքման արժանանալու համար։ Նրանց համաձայն՝ վիրավոր մարդու կերպարի ներքո ներկայացված է Ադամը՝ ընկնելուց հետո. դրանից նրանք ենթադրել են, որ լավ վարվելու զորությունն ամբողջությամբ չէր վերացել նրա մեջ, քանի որ նա միայն կիսամեռ էր։ Կարծես այս հատվածում Քրիստոսի ձևակերպման նպատակն էր խոսել մարդկային բնության անբարոյականության մասին և իմանալ արդյոք Սատանայի կողմից Ադամին հասցված վերքը մահացու էր, թե բուժելի. մերժում եմ, քանզի մեկ այլ հատվածում նա ոչ պարզորոշ և առանց կոնկրետ կերպարի հայտարարել էր, որ բացի նրանցից, ում նա կենդանացնում է, մնացած բոլոր մեռած են (Հովհաննես 5:25)։ Ավելի քիչ արժանահավատ է մեկ այլ այլաբանություն, որն այնքան բավարար է եղել, որ ընդունվել է գրեթե համամարդկայնորեն՝ կարծես հայտնություն երկնքից։ Այս սամարացուն նրանք նույնացնում են Քրիստոսի հետ, քանի որ նա մեր պահապանն է. ասվում է, որ գինին ձեթի հետ լցվեց նրա վերքերին, քանզի Քրիստոսը բուժում է մեզ ապաշխարությամբ և ողորմածության խոստմամբ։ Մեկ այլ նրբություն՝ Քրիստոսն անմիջապես չի վերականգնում առողջությունը, այլ ուղարկում է մեզ Եկեղեցի՝ աստիճանբար ապաքինվելու համար։ Ես գիտակցում եմ, որ այս մեկնաբանություններից ոչ մեկն ինձ դուրեկան չէ, բայց մենք պարտավոր ենք ունենալ ավելի խորը ակնածանք Աստվածաշնչի հանդեպ, քան ինքներս մեր ազատ մտքով փորձենք հասկանալ նրա իրական նշանակությունը։ Եվ, իսկապես, յուրաքանչյուրը կարող է նկատել, որ որոշակի մարդկանց հետաքրքրասիրությունն առաջնորդել է նրանց հորինելու այս շահարկումները՝ ի հակառակ Քրիստոսի մտադրությանը:

Ֆրանցիս Շեյֆերն առաջարկում է. «Քրիստոնյաները չեն սիրում իրենց հավատացյալ եղբայրներին, բացառությամբ իրենց անհավատ մոտիկների։ Դա տգեղ է։ Մենք պետք է բարի սամարացու օրինակը գիտակցաբար պահենք մեր մտքում բոլոր ժամանակներում[33]։»

Այլ ժամանակակից աստվածաբանները նույնպես ունեն նմանատիպ դիրքորոշում։ Ջոել Գրինը գրում է, որ Հիսուսի վերջին հարցը[34] հակադարձում է սկզբում տրված հարցին[35].

...ենթադրում է «որևէ մեկի» ճանաչումը որպես մերձավոր, այնուհետև շեշտում է այն տեսակետը, որ նման ճանաչումը բացում է սիրելու գործողության լայն դուռը։ Մի կողմ թողնելով վիրավոր մարդու ինքնությունը և պատկերելով ճանապարհորդ սամարացուն որպես մեկը, ով կատարում է Օրենքը (և ինչպես մեկը, ում գործողությունները համահունչ են դեպի հավիտենական կյանքին կողմնորոշմանը), Հիսուսն անվավեր է ճանաչում այն աշխարհայացքը, որը ծնում է այնպիսի հարցեր, ինչպիսիք են՝ «Ո՞վ է իմ մերձավորը»։ Մաքրություն-սրբություն մատրիցան շրջվում է։ Եվ զարմանալի չէ, որ Երրորդ Ավետարանում մերձավորի նկատմամբ սերը հստակեցվում է նրա նկատմամբ խնամքով, ով, ինչպես այս առակում, ինքնին ակնհայտ վտարանդի է:

Առակի նման ընթերցումն այն կարևոր է դարձնում Ազատագրման աստվածաբանության տեսանկյունից[36], որտեղ այն ապահովում է սիրո հստակ ամրացում[37] և ընդգծում է «համերաշխության համակողմանի ընդգրկումը»[38]։

Մարտին Լյութեր Քինգը հաճախ է խոսել այս առակի մասին՝ հակադրելով ավազակների ագահ փիլիսոփայությունը և հոգևորականաի ու ղևտացու չներգրավվածության ինքնապաշտպանությունը վիրավորին օգնության հասնող սամարացու վարքի հետ[39]։ Քինգը նաև ընդլայնեց մերձավորին օգնելու կոչն ամբողջ հասարակությանը[40].

Մի կողմից մեզ կոչ է արվում կյանքի ճանապարհին խաղալ բարի սամարացու դերը, սակայն դա կլինի միայն նախնական գործողությունը։ Մի օր մենք ականատես կլինենք, թե ինչպես է Երիքովի ամբողջ ճանապարհն ամբողջովին վերափոխվում այնպես, որ կանայք և տղամարդիկ մշտապես չեն ենթարկվում ծեծի ու թալանի կյանքի մայրուղով իրենց ճանապարհորդության ընթացքում։ Ճշմարիտ կարեկցանքն ավելին է, քան մուրացկանին մետաղադրամ նետելը. դա պատահական և մակերեսային չէ։ Դա գալիս է ցույց տալու, որ մուրացկաններին ստողծեղ մեխանիզմը վերակազմավորման կարիք ունի:

Այլ մեկնաբանություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս դասական ընթերցումներին ի լրում բազմաթիվ այլ գիտնականներ պատկերել են պատմությունից բխող լրացուցիչ թեմաներ։ Նրանցից ոմանք գտնում են, որ առակի կարևոր հաղորդագրությունը կրոնական հանդուրժողականությունն է։ Որպես պատմության բարոյական հերոս մի անձի ընտրությունը (սամարացու), ում կրոնն արհամարհվում էր հրեաների կողմից, ովքեր Հիսուսի լսարանն էր, որոշ գիտնականներ բանավիճում են, որ առակը փորձ է կատարում թուլացնել կրոնական տարբերությունները՝ բարոյական կերպարի և բարի գործերի օգտին կենտրոնանալու միջոցով[41][42]։

Ուրիշները գտնում են, որ Հիսուսը փորձում էր փոխանցել հակաիշխանական հաղորդագրություն՝ ոչ պարտադիր բոլոր իշխանական մարմիններին մերժելու իմաստով, այլ կրոնական կեղծավորությունը մերժելու իմաստով։ Հակադրելով անարգված կրոնի ազնվաբարո գործողությունները հոգևորականի և ղևտացու՝ որպես հրեական կրոնական հաստատության երկու ներկայացուցիչների, կոշտ ու եսասիրական գործողություններին, որոշ գիտնականներ բանավիճում են, որ առակը փորձում է մեղմացնել կրոնական աստիճանակարգում կարգավիճակի կարևորությունը՝ կրոնական սկզբունքների իրականացման օգտին[43][44]։

Որպես փոխաբերություն և անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Գնա և դու էլ այդպես արա» խոսքերը նպաստել են, որպեսզի «Բարի Սամարացի» անվանումը տրվի բազմաթիվ հիվանդանոցների, օրինակ՝ «Բարի Սամարացու ժառանգություն բժշկական կենտրոն», Պորտլենդ (Օրեգոն):

«Բարի սամարացի»-ն տարածված փոխաբերություն է. «Ներկայումս այս բառը վերաբերում է յուրաքանչյուր բարեգործ անձի, հատկապես նրան, ով առակի մարդու պես փրկում կամ օգնում է կարիքի մեջ գտնվող անծանոթին»[45]։

Անվանումը որպես հետևանք օգտագործվել է բազմաթիվ բարեգործական կազմակերպությունների կողմից, ներառյալ՝ Սամարացիներ (բարեգործություն), Սամարացու քսակ, Բարի սամարացու Բենեդիկտյան շքանշանի քույրեր, Սամարացու ընկերներ Հոնկոնգ։ Աշխարհի բազմաթիվ երկրներում գոյություն ունեն «Բարի սամարացի բժշկական կենտրոն» անվանումով հիվանդանոցներ։ Բարի սամարացու օրենքը խրախուսում է բոլոր նրանց, ովքեր ընտրել են վիրավորներին և հիվանդներին ծառայելը[46]։

Արվեստ և մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բարի սամարացու պատկերումը Այմե Մորոտի կողմից (1880). սամարացին վիրավոր մարդուն տանում է իջևանատուն։
Ռեմբրանդի բարի սամարացին (1630). նկարում սամարացին պայմանավորվում է իջևանատան տիրոջ հետ։ 1633 թվականի նկարում Ռեմբրանդն ավելի մանրամասն պատկեր է ներկայացրել[47]։

Այս առակը միջնադարյան արվեստում ամենահանրահայտներից մեկն էր[48]։ Հաճախ պատկերվում էր այլաբանական մեկնաբանությունը՝ բարի սամարացուն ներկայացնելով Քրիստոսի կերպարով։ Երբեմն պատկերվում էին նաև հրեշտակներ[49]։ Առակի որոշ ուղղափառ սրբապատկերներում Քրիստոսի կերպարով բարի սամարացուն ներկայացնելիս օգտագործվում էր նաև խաչ կրող լուսապսակ[50]։

Առակի հետագա բազմաթիվ գեղարվեստական պատկերներ են արվել Ռեմբրանտի, Յան Վիյնանտսի, Վինսենթ վան Գոգի, Այմե Մորոտի, Դոմենիկո Ֆետիի, Իոհան Կարլ Լոտի, Ջորջ Ֆրեդերիկ Ուոթսի և Ջիակոմո Կոնտիի կողմից։

Բարի սամարացու մասին առակը հանդիսանում է նաև Ավստրիական քրիստոնեական բարեգործության հիշատակի մետաղադրամի թեման։ Այդ մետաղադարմը պատկերում է բարի սամարացուն վիրավոր մարդու հետ, ձիու վրա, որը տանում է վիրավորին իջևանատուն նրան խնամելու համար։ Ավելի վաղ շրջանի նման մետաղադրամ է հանդիսանում ամերիկյան «Բարի սամարացի շիլլինգը» (1652)[51]:

Ավստրալիացի բանաստեղծ Հենրի Լոուսոնը առակի թեմայով բանաստեղծություն է գրել («Բարի Սամարացին»), որի երրորդ տան մեջ ասվում է[52]․

Եվ նա հիմար էր, անկասկած,
Եթե փորձեր, գուցե փոխվեր,
Բայց նա այն մեկն էր, ով երբեք
Չանցավ ուրիշ կողմեր։
Ազնիվ մի մարդ, ում շատ փափուկ
Գաղտնի ժպիտով կանվանեն ձայներ,
Կասկած չկա, որ գործերում
Կհանդիպեին ավազակներ։

Բարի սամարացում մասին առակի թեմայով նաև ֆիլմ է նկարահանվել[53], որը հանդիսանում է լայնորեն հայտնի Ժամանակակից առակների ձայնագրված Աստվածաշնչի ուսումնասիրական շարքի մասը։ Ֆիլմը պատկերում է մեր ժամանակների սամարացուն, որի դերակատարը հանդիսանում է Անտոնիո Ալբադրանը[54]։

Անգլիացի կոմպոզիտոր Բենջամեն Բրիտտենը Կարմիր խաչի հարյուրամյակի կապակցությամբ պետք է մի պիես գրեր։ Ստացված աշխատանքը մենակատարների, երգչախմբի և նվագախմբի համար ուղեկցվում էր Պատրիկ Ուիլկինսոնի լատիներեն տեքստով, որում պատմվում էր Բարի սամարացու մասին առակը։ Այն առաջին անգամ կատարվեց Ժնևում 1963 թվականին[55]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Gill, John (1980). An Exposition of the Old Testament. Baker Books. ISBN 0801037565.
  2. ↑ Ղուկաս 10։1-42, Օնլայն Աստվածաշունչ, «ԱՍՏՎԱԾԱՇՈՒՆՉ. ՆՈՐ ԱՇԽԱՐՀ ԹԱՐԳՄԱՆՈՒԹՅՈՒՆ»
  3. ↑ Funk, Robert W., Roy W. Hoover, and the Jesus Seminar. The five gospels. HarperSanFrancisco. 1993. "Luke" p. 271-400
  4. ↑ 4,0 4,1 Caird, G. B. (1980). The Language and Imagery of the Bible. Duckworth. p. 165.
  5. ↑ Sanders, E. P. The historical figure of Jesus. Penguin, 1993. p. 6.
  6. ↑ Wilkinson, "The Way from Jerusalem to Jericho" The Biblical Archaeologist, Vol. 38, No. 1 (Mar., 1975), pp. 10–24
  7. ↑ Martin Luther King, Jr: "I've Been to the Mountaintop", delivered 3 April 1968, Memphis, Tennessee Արխիվացված 11 Ապրիլ 2015 Wayback Machine at Stanford University.
  8. ↑ Greg W. Forbes, The God of Old: The role of the Lukan parables in the purpose of Luke's Gospel, Continuum, 2000, ISBN 1-84127-131-4, pp. 63–64.
  9. ↑ An event which the first-century historian Josephus records (J.W. 13.9.1 §256).
  10. ↑ I. Howard Marshall, The Gospel of Luke: A commentary on the Greek text, Eerdmans, 1978, ISBN 0-8028-3512-0, p. 449-450.
  11. ↑ See, e.g., Lane's argument that the lawyer positively alludes to Exod 34:6, with the word in 10:37a usually translated "mercy" (ἔλεος) actually referencing Septuagintal translation of the Hebrew word חסד, "covenantal loyalty," in Nathan Lane, “An Echo of Mercy: A Rereading of the Parable of the Good Samaritan,” in Early Christian Literature and Intertextuality. Volume 2: Exegetical Studies (ed. C. A. Evans and H. D. Zacharias; Library of New Testament Studies 392; London: T&T Clark, 2009), 74-84.
  12. ↑ Christianity by Sue Penney 1995 ISBN 0-435-30466-6 page 28
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 Vermes, Geza. The authentic gospel of Jesus. London, Penguin Books. 2004. p. 152-154.
  14. ↑ «Karl Barth's theological exegesis by Richard E. Burnett 2004 ISBN 0-8028-0999-5 pages 213–215»
  15. ↑ Prejudice and the People of God: How Revelation and Redemption Lead to Reconciliation by A. Charles Ware 2001 ISBN 0-8254-3946-9 page 16
  16. ↑ William Jay, Miscellaneous Writings on Slavery, John P. Jewett & Company, 1853.
  17. ↑ Martin Luther King, Jr: "I've Been to the Mountaintop" Արխիվացված 2016-12-13 Wayback Machine, delivered 3 April 1968, Memphis, Tennessee at Stanford University
  18. ↑ Klyne Snodgrass, Stories with Intent: A comprehensive guide to the parables of Jesus, Eerdmans, 2008, ISBN 0-8028-4241-0, p. 361.
  19. ↑ Greg W. Forbes, The God of Old: The role of the Lukan parables in the purpose of Luke's Gospel, Continuum, 2000, ISBN 1-84127-131-4, pp. 63–64.
  20. ↑ Theissen, Gerd and Annette Merz. The historical Jesus: a comprehensive guide. Fortress Press. 1998. translated from German (1996 edition). Chapter 2. Christian sources about Jesus.
  21. ↑ Funk, Robert W., Roy W. Hoover, and the Jesus Seminar. The five gospels. HarperSanFrancisco. 1993. "The Gospel of John," p 401-470.
  22. ↑ 22,0 22,1 Stanley A. Ellisen, Parables in the Eye of the Storm: Christ's Response in the Face of Conflict, Kregel Publications, 2001, ISBN 0-8254-2527-1, p. 142.
  23. ↑ John P. Meier, “The Historical Jesus and the Historical Samaritans: What can be Said?”, Biblica 81(2), 2000, pp. 202–232 (quote from p. 231).
  24. ↑ Joel B. Green, The Gospel of Luke, Eerdmans, 1997, ISBN 0-8028-2315-7, p. 430.
  25. ↑ Greg W. Forbes, The God of Old: The role of the Lukan parables in the purpose of Luke's Gospel, Continuum, 2000, ISBN 1-84127-131-4, pp. 63–64.
  26. ↑ George Bradford Caird, The Gospel of St. Luke, Black, 1968, p. 148.
  27. ↑ Origen, Homily 34.3, Joseph T. Lienhard, trans., Origen: Homilies on Mark, Fragments on Mark (1996), 138.
  28. ↑ John W. Welch, "The Good Samaritan: Forgotten Symbols", Liahona, February 2007, pp. 26–33.
  29. ↑ Christoph Cardinal Schonborn (tr. Henry Taylor), Jesus, the Divine Physician: Reflections on the Gospel During the Year of Luke, Ignatius Press, 2008, ISBN 1-58617-180-1, p. 16.
  30. ↑ John Newton, "How Kind the Good Samaritan," Hymn #99 in Olney Hymns at CCEL.org.
  31. ↑ Theissen, Gerd and Annette Merz. The historical Jesus: a comprehensive guide. Fortress Press. 1998. translated from German (1996 edition). p. 321-322
  32. ↑ John Calvin, Commentary on Matthew, Mark, Luke – Volume 3.
  33. ↑ Schaeffer, Francis (1970). The Mark of the Christian by Francis Schaeffer © 1970 by L'Abri Fellowship. Norfolk Press, London.
  34. ↑ John Barton and John Muddiman, The Oxford Bible Commentary, Oxford University Press, 2001, ISBN 0-19-875500-7, p. 942.
  35. ↑ Joel B. Green, The Gospel of Luke, Eerdmans, 1997, ISBN 0-8028-2315-7, p. 432.
  36. ↑ Christopher Hays, Luke's Wealth Ethics: A Study in Their Coherence and Character, Mohr Siebeck, 2010, ISBN 3-16-150269-8, p. 21.
  37. ↑ Christopher Rowland, The Cambridge Companion to Liberation Theology, 2nd ed, Cambridge University Press, 2007, ISBN 0-521-86883-1, p. 43.
  38. ↑ Denis Carroll, What is Liberation Theology?, Gracewing Publishing, 1987, ISBN 0-85342-812-3, p. 57.
  39. ↑ Taylor Branch, Pillar of Fire: America in the King Years, 1963–65, Simon and Schuster, 1998, ISBN 0-684-84809-0, pp.302–303.
  40. ↑ Martin Luther King, Jr., "A Time to Break the Silence," quoted in Douglas A. Hicks and Mark R. Valeri, Global Neighbors: Christian Faith and Moral Obligation in Today's Economy, Eerdmans Publishing, 2008, ISBN 0-8028-6033-8, p. 31.
  41. ↑ Smith, John Hunter (1884). Greek Testament lessons, consisting chiefly of the Sermon on the mount, and the parables of our Lord. With notes and essays. London, UK: William Blackwood and Sons. p. 136.
  42. ↑ Clarke, James Freeman (1886). Every-day Religion. Boston: Ticknor and Company. p. 346.
  43. ↑ Andrews, Dave (2012). Not Religion but Love: Practicing a Radical Spirituality of Compassion. Wipf and Stock Publishers. p. 117.
  44. ↑ Wilson, Jared C. (2014). The Storytelling God: Seeing the Glory of Jesus in His Parables. Crossway. p. 88.
  45. ↑ Dictionary of Classical, Biblical, & Literary Allusions
  46. ↑ Mark Lunney and Ken Oliphant, Tort Law: Text and Materials, 3rd ed., Oxford University Press, 2008, ISBN 0-19-921136-1, p. 465.
  47. ↑ Roland E. Fleischer and Susan C. Scott, Rembrandt, Rubens, and the Art of their Time: Recent perspectives, Pennsylvania State University Press, 1997, ISBN 0-915773-10-4, pp. 68–69.
  48. ↑ Emile Mâle, The Gothic Image: Religious Art in France of the Thirteenth Century, p 195, English translation of 3rd ed, 1913, Collins, London (and many other editions), ISBN 978-0064300322
  49. ↑ Leslie Ross, Medieval Art: A topical dictionary, Greenwood Publishing Group, 1996, ISBN 0-313-29329-5, p. 105.
  50. ↑ Paul H. Ballard and Stephen R. Holmes, The Bible in Pastoral Practice: Readings in the place and function of Scripture in the church, Eerdmans, 2006, ISBN 0-8028-3115-X, p. 55.
  51. ↑ Albert Romer Frey, A Dictionary of Numismatic Names: Their Official and Popular Designations, American Numismatic Society, 1917 (reprinted by BiblioLife, LLC, 2009), ISBN 1-115-68411-6, p. 95.
  52. ↑ Henry Lawson, "The Good Samaritan," in When I Was King and Other Verses, first published 1905.
  53. ↑ Samaritan at Modern Parables website.
  54. ↑ Samaritan at IMDB.
  55. ↑ Britten, Benjamin: Cantata Misericordium op. 69 (1963) 20' for tenor and baritone soloists, small chorus and orchestra Արխիվացված 2018-11-16 Wayback Machine Cantata Misericordium at Boosey and Hawkes.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Առակ_բարի_սամարացու_մասին&oldid=9086553» էջից