Ապարան (գյուղ, Քաշաթաղի շրջան)
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ապարան (այլ կիրառումներ)
| Գյուղ | ||
|---|---|---|
| Ապարան | ||
| Երկիր |  Արցախ | |
| Շրջան | Քաշաթաղ | |
| Համայնք | Աղանուս | |
| Ազգային կազմ | հայեր | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| ||
Ապարան (նախկինում՝ Ֆաթալիպեյա[2]), գյուղ Արցախի Հանրապետության Քաշաթաղի շրջանում՝ շրջկենտրոնից 12 կմ հարավ՝ Հագարի գետի միջին հոսանքի ձախափնյա ձորալանջին, Բերձոր քաղաքից 4-5 կմ հարավ[3]։
Մտնում է Աղանուս համայնքի մեջ[3]։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղը գտնվում է Արցախի հանրապետության արևմտյան հատավածում՝ Քաշաթաղի շրջանում նախկինում՝ Արցախի Բերդաձոր գավառում։ Բնակավայրը տեղաբախշված է Հակարի գետի միջին հոսանքի ձախափնյա ձորալանջին, Աղանուս գյուղից 4 կմ դեպի հարավ։ 19-րդ դարում քրդական ցեղերի ճնշման տակ տարածաշրջանի բնակավայրերը հիմնականում հայաթափվել էին[4]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
19-րդ դարի երկրորդ կեսին Ապարանում հաստատվել էին թրքախոս քոչվոր քրդերի մի քանի ընտանիքներ, որոնք էլ հայկական գյուղը անվանել էին Փաթալիփեյա[4]։
Մի քանի տասնամյակի ընթացքում, մասնավորապես խորհրդային տարիներին, Ապարանում և նրա շրջակայքում գտնվող պատմամշակույթային նշակության հուշարձանները թուրքերի և քրդերի կողմից համատարած ավերվել են[4]։
Ադրբեջանում խորհրդային կարգերի հաստատվելուց հետո Մոսկվայի կենտրոնական բոլշևիկյան իշխանության որոշմամբ այս տարածքները բռնակվեցին ԱԽՍՀ-ին։
Քանի որ ներկայիս Բերձոր քաղաքը, Աղանուսը, Ապարանը, Աղավնոն անմիջապես գտնվում են ՀԽՍՀ-ն ԼՂԻՄ-ի հետ կապող ամենանեղ շերտում, ուստի խորհրդային տարիներին արագ բնակեցվել են թուրքերով և քրդերով[4]։
Ապարանը 1923 թվականին գտնվում էր ԱԽՍՀ Կարմիր Քուրդիստանի օկրուգի, իսկ 1930 թվականին՝ Զանգելանի շրջանի կազմի մեջ[4]։
Ազատագրվել է 1992 թվականի մայիսի 19-ին, բնակեցվել՝ 1996 թվականին, Ադրբեջանից բռնագաղթած հայ փախստականներով։
Ապարան է վերանվանվել 1998 թվականի հունիսի 26-ին[2]։
2020 թվականի Արցախյան երկրորդ պատերազմի արդյունքում գյուղը հայաթափվել և անցել է Ադրբեջանի հսկողության տակ[5]։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2003 թվականի տվյալներով բնակչությունը 46 մարդ է։ 2015 թվականին Ապարան գյուղում բնակվում է 28 մարդ, կար 5 տնտեսություն։
Բնակավայրի ազգաբնակչության փոփոխությունը[6].
| Տարի | 2008 | 2009 | 2010 |
|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 25 | 21 | 20 |
Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զբաղվում են անասնապահությամբ և այգեգործությամբ։
Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գյուղի պատմամշակութային հուշարձաններից է մ.թ.ա. VIII–մ.թ.ա. III դդ. քարանձավը[3]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Արցախի տարածքները համարվում են օկուպացված Ադրբեջանի կողմից. ԱՀ ԱԺ հայտարարությունը, (արխիվացված 05․04․2021թ․)
- ↑ 2,0 2,1 Հակոբյան Թ. Խ., Մելիք-Բախշյան Ստ. Տ., Բարսեղյան Հ. Խ., Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան, հ. 5 [-] (խմբ. Մանուկյան Լ. Գ.), Երևան, «Երևանի Համալսարանի Հրատարակչություն», 2001, էջ 510 — 916 էջ։
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Հակոբ Ղահրամանյան, Տեղեկատու Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային միավորների սոցիալ-տնտեսական բնութագրերի, Երևան, Ճարտարագետ, 2015 թ.։
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 Բալայան, Վահրամ (2020). ԱՐՑԱԽԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐԵՐԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՈՒՐՎԱԳԾԵՐ. Երևան: Զանգակ. էջ 607.
- ↑ «Արցախը հրապարակել է Ադրբեջանի հսկողության տակ անցած համայնքների և բնակավայրերի ցանկը». Ազատություն Ռադիոկայան. 2020 թ․ դեկտեմբերի 10.
- ↑ «Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետություն. Բնակչություն ըստ համայնքների». Վերցված է 2021 Մայիսի 1-ին.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ (1988—1994) հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո ։ 
|