Jump to content

Ապակենտրոնացված ֆինանսներ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ապակենտրոնացված ֆինանսներ
կրիպտոարժույթի փոխանակում Խմբագրել Wikidata
ԵնթակատեգորիաՖինանսներ Խմբագրել Wikidata

Ապակենտրոնացված ֆինանսները (հաճախ ոճավորված որպես DeFi), ծրագրակազմ, որը տրամադրում է ֆինանսական գործիքներ և խելացի պայմանագրերի միջոցով ծառայություններ՝ ծրագրավորվող և թույլտվություններ չպարունակող բլոկչեյնում։ Այս մոտեցումը նվազեցնում է միջնորդների (ինչպիսիք են բրոքերային ընկերությունները, բորսաները կամ բանկերը) անհրաժեշտությունը[1]: DeFi հարթակները թույլ են տալիս օգտատերերին տրամադրել կամ փոխառել միջոցներ, սպեկուլյացիաներ անել ակտիվների գների տատանումների վերաբերյալ՝ օգտագործելով ածանցյալներ, առևտուր անել կրիպտոարժույթներով, ապահովագրվել ռիսկերից և տոկոսներ վաստակել խնայողական հաշիվներից[2]: DeFi էկոհամակարգը կառուցված է շերտավոր ճարտարապետության և բարձր կոմպոզիցիոն կառուցվածքային բլոկների վրա[3]: Որոշ ծրագրեր առաջարկում են բարձր տոկոսադրույքներ[2] և դրանք կրում են բարձր ռիսկեր[4]։ Կոդավորման սխալները և հաքերային հարձակումները DeFi-ում տարածված մարտահրավեր են[2][5]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
DeFi Stack-ի բազմաշերտ ճարտարապետությունը

Ապակենտրոնացված բորսաները (կրճատ՝ DEX) այլընտրանքային վճարային էկոհամակարգեր են, որոնք օգտագործում են ֆինանսական գործարքների համար նոր արձանագրություններ։ Դրանք ի հայտ են եկել ապակենտրոնացված ֆինանսների (DeFi) շրջանակներում[6], որը բլոկչեյն տեխնոլոգիաների և ֆինտեխի ոլորտ է[7]։

Կենտրոնացված բորսաները (CEX)՝ DEX-երը և DEX ագրեգատորները բոլորը կառուցված են բազմաշերտ DeFi ճարտարապետության վրա, որտեղ յուրաքանչյուր շերտ ծառայում է հստակ սահմանված նպատակի[8]։

Չնայած նրանք կիսում են առաջին չորս շերտերի ընդհանուր բաղադրիչները, ինչպիսիք են՝ հաշվարկային շերտը, ակտիվների շերտը, արձանագրության շերտը և կիրառման շերտը՝ DEX ագրեգատորներն ունեն լրացուցիչ բաղադրիչ կամ ագրեգատորի շերտ, որը թույլ է տալիս նրանց կապվել և փոխազդել այլ DEX-երի հետ խելացի պայմանագրերի միջոցով։

Ethereum բլոկչեյնը 2017 թվականին տարածել է DeFi-ի հիմքը հանդիսացող խելացի պայմանագրերը։ Այդ ժամանակվանից ի վեր այլ բլոկչեյները ներդրել են խելացի պայմանագրեր։

2021 թվականի դրությամբ MakerDAO-ն առաջատար DeFi վարկային հարթակ է եղել, որը հիմնվել է 2017 թվականին ստեղծված կայուն թոքենի վրա[9][10]։ Այն թույլ է տվել օգտատերերին փոխառել DAI՝ ԱՄՆ դոլարին կապված տոկենով: Վարկի, մարման և լիկվիդացման գործընթացները կարգավորող խելացի պայմանագրերի միջոցով MakerDAO-ն նպատակ է ունեցել պահպանել կայուն արժեք ապակենտրոնացված և ինքնավար եղանակով[11][12]։ 2024 թվականի սեպտեմբերին MakerDAO-ն վերանվանվել է որպես Sky, իսկ նրա ստաբիլքոյն DAI-ն վերանվանվել է որպես USDS[13]։ 2025 թվականի մարտի դրությամբ DAI-ի և USDS-ի համակցված շրջանառվող մատակարարումը կազմել է մոտավորապես 9 միլիարդ դոլար[14]:

2020 թվականի հունիսին Compound Finance-ի ապակենտրոնացված ֆինանսական արձանագրությունը, որը թույլ է տալիս օգտատերերին վարկ տալ կամ փոխառել կրիպտոարժույթային ակտիվներ և որը վարկատուներին տրամադրում է տիպիկ տոկոսային վճարումներ՝ սկսել է վարկատուներին և վարկառուներին պարգևատրել Comp անունով կրիպտոարժույթով։ Այս թոքենը, որն օգտագործվում է Compound-ը գործարկելու համար, կարող է նաև առևտրվել կրիպտոարժույթների բորսաներում։ Այլ հարթակներ հետևել են օրինակին՝ հանգեցնելով կուտակված ներդրումային հնարավորությունների, որոնք հայտնի են որպես «եկամտաբերության ֆերմերային տնտեսություն» կամ «լիկվիդության մայնինգ», որտեղ սպեկուլյանտները տեղափոխում են կրիպտոարժույթային ակտիվները հարթակի տարբեր խմբերի միջև և հարթակների միջև՝ իրենց ընդհանուր եկամտաբերությունը մեծացնելու համար, որը ներառում է ոչ միայն տոկոսներ ու վճարներ, այլև որպես պարգևատրում ստացված լրացուցիչ թոկենների արժեքը[15]։

2020 թվականի հուլիսին The Washington Post-ը նկարագրել է ապակենտրոնացված ֆինանսավորման մեթոդները և դրանց հետ կապված ռիսկերը[15]։ 2020 թվականի սեպտեմբերին Bloomberg-ը հայտարարել է, որ DeFi-ն կազմում է կրիպտոարժույթների շուկայի երկու երրորդը՝ գնային փոփոխությունների առումով և որ DeFi-ի գրավի մակարդակը հասել է 9 միլիարդ դոլարի[16]։ Ethereum-ի մշակողների թիվը 2020 թվականին աճեց՝ DeFi-ի նկատմամբ հետաքրքրության աճի շնորհիվ[17]։ DeFi արձանագրությունների ընդհանուր գրավի մակարդակը հասել է 178 միլիարդ դոլարի գագաթնակետին՝ 2021 թվականի նոյեմբերին, նախքան կրիպտոարժույթների շուկայում ավելի լայն անկումների պայմաններում 2023 թվականին մինչև 40 միլիարդ դոլարից պակաս նվազելը[18]։

DeFi-ն գրավել է այնպիսի ռիսկային կապիտալիստների, ինչպիսիք են Անդրեսեն Հորովիցը[4] և Մայքլ Նովոգրացը[19]։ :

«The Economist»-ը թվային ֆինանսների ապագան 2022 թվականին համարել է «եռակողմ պայքար»՝ խոշոր տեխնոլոգիական ընկերությունների միջև, ինչպիսին է Facebook-ը՝ իր թվային դրամապանակով, «Մեծ հարուստ երկրները», որոնք փորձարկում են իրենց սեփական թվային արժույթները և ծրագրային ապահովման մշակողների, որոնք «մշակում են բոլոր տեսակի հավելվածներ»՝ ֆինանսները ապակենտրոնացնելու համար։ ԱՄՆ կարգավորող մարմինների համար հատկապես մարտահրավեր է եղել արդեն 2.5 տրիլիոն դոլար գնահատվող կրիպտոակտիվների կողմից ներկայացվող ռիսկերի կառավարումը[20]։

Հիմնական բնութագրերը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

DeFi-ն կենտրոնանում է ապակենտրոնացված հավելվածների վրա, որոնք հայտնի են նաև որպես DApps, որոնք կատարում են ֆինանսական գործառույթներ բլոկչեյն կոչվող բաշխված գրանցամատյաններում, այն տեխնոլոգիա է, որը հայտնի է դարել Bitcoin-ի շնորհիվ և այդ ժամանակվանից ի վեր ավելի լայնորեն է կիրառվել[2][21]։ Գործարքները կարող են կատարվել կենտրոնացված միջնորդի միջոցով, ինչպիսիք են կրիպտոարժույթների բորսան կամ ավանդական արժեթղթերի բորսան, սակայն գործարքները կատարվում են անմիջապես մասնակիցների միջև՝ միջնորդավորված խելացի պայմանագրային ծրագրերի միջոցով[4]։ Այս խելացի պայմանագրերը կամ DeFi արձանագրությունները սովորաբար աշխատում են բաց կոդով ծրագրաշարի միջոցով, որը կառուցվում և պահպանվում է մշակողների համայնքի կողմից[22]։

DApps սովորաբար մուտք են գործում զննարկչի ընդլայնման կամ ծրագրի միջոցով։ Օրինակ՝ MetaMask-ը թույլ է տալիս օգտատերերին ուղղակիորեն փոխազդել Ethereum-ի հետ թվային դրամապանակի միջոցով[23][24]։ Այս DA հավելվածներից շատերը կարող են կապակցվել բարդ ֆինանսական ծառայություններ ստեղծելու համար[2]։ Օրինակ՝ stablecoin-ի տերերը կարող են ակտիվներ տրամադրել փոխառության/վարկավորման արձանագրության մեջ գտնվող իրացվելիության ֆոնդին, ինչպիսին է Aave-ն և թույլ տալ ուրիշներին փոխառել այդ թվային ակտիվները՝ իրենց սեփական գրավը ներդնելով[25]։ Այն ավտոմատ կերպով կարգավորում է տոկոսադրույքները՝ հիմնվելով ակտիվի պահանջարկի վրա[4]։ Որոշ DApps-եր արտաքին (շղթայից դուրս) տվյալներ են ստանում, ինչպիսիք են ակտիվի գինը[26]։

Բացի այդ, Aave Protocol-ը տարածել է «կայծակնային վարկերը», որոնք կամայական գումարի չգրավված վարկեր են, որոնք վերցվում և մարվում են մեկ բլոկչեյն գործարքի շրջանակներում[27]։ Մաքս Վոլֆին է վերագրվում ֆլեշ վարկերի սկզբնական գյուտը, որի սկզբնական իրականացումը թողարկվել է 2018 թվականին Marble Protocol-ի կողմից[28][29]։ DeFi հարթակների բազմաթիվ շահագործումներ օգտագործել են ֆլեշ վարկեր՝ կրիպտոարժույթների սփոթ գները մանիպուլյացիայի ենթարկելու համար[30]։

Մեկ այլ DeFi արձանագրություն է Uniswap-ը, որը ապակենտրոնացված փոխանակում է (DEX), որը նախատեսված է Ethereum-ում թողարկված տոկեններով առևտուր անելու համար։ Պատվերները կատարելու համար կենտրոնացված բորսա օգտագործելու փոխարեն, Uniswap-ը վճարում է օգտատերերին իրացվելիության լողավազաններ ձևավորելու համար՝ իրացվելիության լողավազաններ մտնող և դուրս տոկեններ փոխանակող առևտրականներից գանձվող վճարների որոշակի տոկոսի դիմաց։ Քանի որ Uniswap-ը չի գործարկվում կենտրոնացված որևէ կողմի կողմից (հարթակը կառավարվում է իր օգտատերերի կողմից) և ցանկացած մշակող թիմ կարող է օգտագործել բաց կոդով ծրագրակազմը, չկա որևէ կազմակերպություն, որը կստուգի հարթակն օգտագործող մարդկանց ինքնությունը և կհամապատասխանի KYC/AML կանոնակարգերին։ 2020 թվականի դրությամբ պարզ չի եղել, թե ինչ դիրքորոշում կընդունեն կարգավորող մարմինները նման հարթակների օրինականության հարցում[31]։

Ապակենտրոնացված փոխանակումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապակենտրոնացված բորսաները (DEX) կրիպտոարժույթների բորսաների տեսակ են, որոնք թույլ են տալիս կրիպտոարժույթների գործարքներ իրականացնել կամ ուղղակի peer-to-peer, կամ ավտոմատացված շուկա ստեղծողի (AMM) իրացվելիության ֆոնդի միջոցով՝ առանց միջնորդի անհրաժեշտության։ Միջնորդի բացակայությունը դրանք տարբերակում է կենտրոնացված բորսաներից (CEX):

Ապակենտրոնացված բորսաների միջոցով կատարված գործարքներում, տիպիկ երրորդ կողմի կազմակերպությունները, որոնք սովորաբար վերահսկում են ակտիվների անվտանգությունը և փոխանցումը (օրինակ՝ բանկեր, բորսայական միջնորդներ, առցանց վճարային դարպասներ, պետական հաստատություններ և այլն), փոխարինվում են բլոկչեյնով կամ բաշխված գրանցամատյանով։ Գործողության որոշ տարածված մեթոդներից են խելացի պայմանագրերի կամ պատվերների գրքի փոխանցման օգտագործումը, չնայած հնարավոր են շատ այլ տարբերակներ՝ ապակենտրոնացման տարբեր աստիճաններով[32][33]։

Առավելություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քանի որ ապակենտրոնացված բորսայի առևտրականները հաճախ կարիք չունեն իրենց ակտիվները բորսային փոխանցելու գործարք կատարելուց առաջ՝ ապակենտրոնացված բորսաները նվազեցնում են բորսաների հաքերային հարձակումներից գողության ռիսկը[34], սակայն իրացվելիության մատակարարները պետք է տոկենները փոխանցեն ապակենտրոնացված բորսային։ Ապակենտրոնացված փոխանակումները նաև ավելի անանուն են, քան այն փոխանակումները, որոնք կիրառում են «ճանաչիր քո հաճախորդին» (KYC) պահանջները[35][36]։

2018 թվականի դրությամբ եղել են նշաններ, որ ապակենտրոնացված բորսաները տառապում են առևտրի ցածր ծավալներից և շուկայի իրացվելիության նվազման պատճառով[37]։ 0x նախագիծը, որը ապակենտրոնացված փոխանակումներ կառուցելու արձանագրություն է՝ փոխարինելի իրացվելիությամբ փորձել է լուծել այս խնդիրը[38]։

Թերություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

KYC գործընթացների բացակայության և գործարքը չեղարկելու հնարավորության բացակայության պատճառով՝ օգտատերերը դժվարության մեջ են ընկնում, եթե երբևէ կոտրեն իրենց գաղտնաբառերը կամ անձնական բանալիները[39]։ Բացի այդ DeFi արձանագրություններում խաղադրույք կատարող իրացվելիության մատակարարները կարող են կրել այսպես կոչված անփոփոխ կորուստ, եթե դրանց դուրսբերման ժամանակ նրանց ներդրած տոկեն զույգերի արժեքի հարաբերակցությունը զգալիորեն փոխվել է[40][41][42]։

Չնայած իրացվելիության ֆոնդերի DEX-երը ամենատարածվածն են, դրանք կարող են որոշակի թերություններ ունենալ։ Իրացվելիության ֆոնդի DEX-ների ամենատարածված խնդիրներն են շուկայական գնի ազդեցությունը, անկումը և առաջնային վազքը։

Գնի վրա ազդեցությունը տեղի է ունենում AMM-ի (ավտոմատացված շուկայի ստեղծողներ) բնույթի պատճառով և որքան մեծ է գործարքը՝ այնքան ավելի ուժեղ է այն ազդում գնի վրա։ Օրինակ, եթե օգտագործվում է AMM հաստատուն արտադրյալը՝ յուրաքանչյուր գործարք պետք է պահպանի xy = k արտադրյալը հաստատուն, որտեղ x-ը և y-ը երկու կրիպտոարժույթների (կամ թոքենների) քանակներն են պուլում։ Գնի ազդեցությունը ոչ գծային է, ուստի որքան մեծ է մուտքային գումարը Δx, այնքան ցածր է վերջնական y / x հարաբերակցությունը, որը տալիս է փոխանակման գին։ Խնդիրը հիմնականում նշանակալի է համեմատաբար մեծ գործարքների դեպքում՝ համեմատած իրացվելիության պաշարի չափի հետ[43]։

Առջևի վազքը հանրային բլոկչեյններում հարձակման հատուկ տեսակ է, երբ որևէ մասնակից (սովորաբար հանքագործ) տեսնելով առաջիկա առևտրային գործարքը՝ իր սեփական գործարքը դնում է առաջ (օրինակ՝ խաղալով գործարքի վճարով), դարձնելով սկզբնական գործարքը պակաս շահութաբեր կամ նույնիսկ չեղարկելով այն։ Առջևի հարձակումներից որոշակի պաշտպանություն ապահովելու համար, շատ DeFi բորսաներ վերջնական օգտատերերի համար առաջարկում են սահքի հանդուրժողականության տարբերակ։ Այս տարբերակը ծառայում է որպես պաշտպանության միջոց՝ թույլ տալով օգտատերերին սահմանել գործարքի ստորագրման պահից սկսած ամենավատ ընդունելի գնի սահմանաչափը, որը նրանք պատրաստ են ընդունել։

Ապակենտրոնացման աստիճաններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապակենտրոնացված բորսան կարող է դեռևս ունենալ կենտրոնացված բաղադրիչներ, որոնց դեպքում բորսայի որոշակի վերահսկողություն դեռևս գտնվում է կենտրոնական մարմնի ձեռքում։ DeFi հարթակի կառավարումը, որը սովորաբար ապակենտրոնացված ինքնավար կազմակերպության մաս է կազմում՝ իրականացվում է քվեարկության իրավունք տրամադրող և մասնակիցների միջև բաշխվող տոկենների միջոցով։ Սակայն այս տոկենների մեծ մասը հաճախ պահվում է մի քանի անձանց կողմից և հազվադեպ է օգտագործվում քվեարկության համար[44]։

2018 թվականի հուլիսին Bancor ապակենտրոնացված բորսան, ըստ որոշ տեղեկությունների ենթարկվել է հաքերային հարձակման և կրել է 13.5 միլիոն դոլարի ակտիվների կորուստ՝ նախքան միջոցների սառեցումը[45]։ Թվիթթերում Litecoin-ի ստեղծող Չարլի Լին խոսել է և պնդել, որ բորսան չի կարող ապակենտրոնացվել, եթե այն կարող է կորցնել կամ սառեցնել հաճախորդների միջոցները[46]։

Ապակենտրոնացված բորսաների օպերատորները կարող են բախվել պետական կարգավորող մարմինների կողմից իրավական հետևանքների։ Մեկ օրինակ է EtherDelta-ի հիմնադիրը, որը 2018 թվականի նոյեմբերին համաձայնության է եկել ԱՄՆ Արժեթղթերի և Բորսաների հանձնաժողովի հետ՝ չգրանցված արժեթղթերի բորսա գործարկելու վերաբերյալ մեղադրանքների հարցում[47]։

Սխալներ և հաքերային հարձակումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոդավորման սխալներն ու հաքերային հարձակումները տարածված են DeFi-ում[2][5]։ Բլոկչեյն գործարքները անշրջելի են, ինչը նշանակում է, որ սխալ կամ խարդախ DeFi գործարքը հեշտությամբ չի կարող շտկվել, եթե ընդհանրապես շտկվի։

DeFi արձանագրության հետևում կանգնած անձը կամ կազմակերպությունը կարող է անհայտ լինել և անհետանալ ներդրողների գումարների հետ միասին[22]։ Ներդրող Մայքլ Նովոգրացը որոշ DeFi արձանագրություններ նկարագրել է որպես «Ֆինանսական բուրգ»[19]։

DeFi-ն համեմատվել է 2017 թվականի մետաղադրամների առաջարկի սկզբնական մոլուցքի հետ, որը կրիպտոարժույթի «պղպջակի» մի մասն է։ Անփորձ ներդրողները հատկապես ռիսկի են ենթարկվում գումար կորցնելու՝ DeFi հարթակների հետ փոխազդելու համար անհրաժեշտ բարդության և հաճախորդների աջակցության հետ միջնորդի բացակայության պատճառով[5][48]։ Մյուս կողմից, քանի որ DeFi խելացի պայմանագրերի կոդը որպես կանոն բաց կոդով ծրագիր է, որը կարող է պատճենվել մրցակցային հարթակներ տեղադրելու համար, փորձառու օգտատերերը և օգտատերերի կողմից ստեղծված բոտերը կարող են անկայունություն ստեղծել, քանի որ միջոցները տեղափոխվում են նույն կոդը կիսող հարթակների միջև[22]։ Բացի այդ, DeFi հարթակները կարող են ակամա խթաններ ստեղծել կրիպտոարժույթի արդյունահանողների համար՝ համակարգը անկայունացնելու համար[49]։

2021 թվականին կրիպտոարժույթների հետ կապված հանցագործությունների կեսը կապված էր DeFi-ի հետ։ Այս աճը վերագրվում է կառուցապատողների անգործունակության և գոյություն չունեցող կամ վատ կիրառվող կանոնակարգերի համադրությանը[50][51][52]։ DeFi-ից գողությունը կարող է տեղի ունենալ կամ արտաքին հաքերների կողմից խոցելի նախագծերից գողանալու, կամ «գորգի վրա քաշվելու» պատճառով[53], որտեղ մշակողներն ու ազդեցիկ անձինք գովազդում են նախագիծը, ապա վերցնում գումարը՝ որպես «Pump and Dump»[52]:

Կարգավորում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2021 թվականի հոկտեմբերին FATF-ը DeFi-ն ներառել է կրիպտո ծառայություններ մատուցողների ուղեցույցում, ինչը մարմնի նպատակը դարձրել է այս տեսակի ակտիվի կարգավորումը։ Նրանք ակնկալում են, որ յուրաքանչյուր առանձին երկիր կորոշի, թե արդյոք DeFi-ում ներգրավված անձինք կարող են համարվել վիրտուալ ակտիվների մատակարար և ենթարկվել FATF-ի ուղեցույցներին[54][55]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «IMF Working Papers Volume 2024 Issue 177: Programmability in Payment and Settlement (2024)» (անգլերեն). doi:10.5089/9798400286452.001. Վերցված է 2024 թ․ օգոստոսի 28-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 «Why 'DeFi' Utopia Would Be Finance Without Financiers: QuickTake». Bloomberg. 2020 թ․ օգոստոսի 26. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  3. ↑ Schär, Fabian (2021). «Decentralized Finance: On Blockchain- and Smart Contract-Based Financial Markets» (PDF). Review (անգլերեն). 103 (2). doi:10.20955/r.103.153-74. S2CID 234896331.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 «'DeFi' movement promises high interest but high risk». Financial Times. 2019 թ․ դեկտեմբերի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 21-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 «Boom or bust? Welcome to the freewheeling world of crypto lending». Reuters. 2020 թ․ օգոստոսի 26. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  6. ↑ Schär, Fabian (2021). «Decentralized Finance: On Blockchain- and Smart Contract-Based Financial Markets» (PDF). Review (անգլերեն). 103 (2). doi:10.20955/r.103.153-74. S2CID 234896331.
  7. ↑ Zetzsche, Dirk A.; Arner, Douglas W.; Buckley, Ross P. (2020 թ․ սեպտեմբեր). «Decentralized Finance». Journal of Financial Regulation. 6 (20): 172–303. doi:10.1093/jfr/fjaa010. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 25-ին. {{cite journal}}: |hdl-access= requires |hdl= (օգնություն)
  8. ↑ Schär, Fabian (2021). «Decentralized Finance: On Blockchain- and Smart Contract-Based Financial Markets» (PDF). Review (անգլերեն). 103 (2). doi:10.20955/r.103.153-74. S2CID 234896331.
  9. ↑ «The Maker Protocol: MakerDAO's Multi-Collateral Dai (MCD) System». MakerDAO. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունիսի 24-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 18-ին.
  10. ↑ S. Bhat, A. Kahya, R. Kumar and B. Krishnamachari (2021) "Simulating the MakerDAO stablecoin", IEEE International Conference on Blockchain and Cryptocurrency, pp. 1-2. https://anrg.usc.edu/www/papers/makerdao.pdf Արխիվացված 1 Հունվար 2022 Wayback Machine
  11. ↑ «Why 'DeFi' Utopia Would Be Finance Without Financiers: QuickTake». Bloomberg.com (անգլերեն). 2020 թ․ օգոստոսի 26. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 26-ին.
  12. ↑ Stabile, Daniel T.; Prior, Kimberly A.; Hinkes, Andrew M. (2020 թ․ հուլիսի 31). Digital Assets and Blockchain Technology: US Law and Regulation (անգլերեն). Edward Elgar Publishing. ISBN 978-1-78990-744-5.
  13. ↑ Sandor, Krisztian (28 August 2024). "MakerDAO Is Now 'Sky' as $7B Crypto Lender Rolls Out New Stablecoin and Governance Token". Yahoo Finance. https://finance.yahoo.com/news/makerdao-now-sky-7b-crypto-120000815.html.
  14. ↑ «Stablecoins Overview». DefiLlama. Վերցված է 2025 թ․ մարտի 27-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 «What's 'Yield Farming'? (And How Do You Grow Crypto?)». The Washington Post. 2020 թ․ հուլիսի 31. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հոկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  16. ↑ «Crypto Is Beating Gold as 2020's Top Asset So Far». Bloomberg. 2020 թ․ սեպտեմբերի 22. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  17. ↑ «Coders Flock Back to Crypto Projects With Prices Surging Again». Bloomberg.com (անգլերեն). 2020 թ․ դեկտեմբերի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ ապրիլի 19-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  18. ↑ «DefiLlama». DeFiLlama. Վերցված է 2025 թ․ մարտի 27-ին.
  19. ↑ 19,0 19,1 «Novogratz Plows Ahead In DeFi Amid the 'Gamifying' of Crypto». Bloomberg. 2020 թ․ սեպտեմբերի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  20. ↑ Rachana Shanbhogue (2021) "A three-way fight to shape the future of digital finance has begun Արխիվացված 14 Հունվար 2022 Wayback Machine", The Economist: The World Ahead 2022, 8 November. Accessed 6 January 2022
  21. ↑ Decentralized Finance (DeFi): An Emergent Alternative Financial Architecture. Արխիվացված 20 Ապրիլ 2021 Wayback Machine Regulation of Financial Institutions eJournal. Social Science Research Network (SSRN). Accessed 20 April 2021.
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 «Crypto Exchange Gets Millions After Copy-Paste of a Rival's Code». Bloomberg. 2020 թ․ սեպտեմբերի 11. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
  23. ↑ Schroeder, Stan (2020 թ․ սեպտեմբերի 2). «Crypto wallet MetaMask finally launches on iOS and Android, and it supports Apple Pay». Mashable (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 15-ին.
  24. ↑ «MetaMask's Blockchain Mobile App Opens Doors For Next-Level Web». Bloomberg.com (անգլերեն). 2020 թ․ սեպտեմբերի 2. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  25. ↑ Wilson, Tom (2020 թ․ օգոստոսի 26). «Boom or bust? Welcome to the freewheeling world of crypto lending». Reuters (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 8-ին.
  26. ↑ Orcutt, Mike. «Blockchain smart contracts are finally good for something in the real world». MIT Technology Review. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 18-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
  27. ↑ «Flash Loans Are Providing Instant Cash to Crypto Speculators». Bloomberg.com (անգլերեն). 2021 թ․ փետրվարի 7. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 21-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 8-ին.
  28. ↑ Rouse, Margaret (2023 թ․ մարտի 30), «Flash Loan», Techopedia, Panama City, Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 30-ին
  29. ↑ Marble Protocol (2018 թ․ հունիսի 5). «flash-lending». github.com. Marble Protocol via GitHub. Վերցված է 2024 թ․ օգոստոսի 27-ին.
  30. ↑ Evans, Jon (2020 թ․ փետրվարի 18). «DeFiance: billion dollar finance, million dollar hacks, and very little value». TechCrunch. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ դեկտեմբերի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 22-ին.
  31. ↑ Kharif, Olga (2020 թ․ հոկտեմբերի 16). «DeFi Boom Makes Uniswap Most Sought-After Crypto Exchange». Bloomberg.com. Bloomberg. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  32. ↑ Wong, Joon Ian (2018 թ․ մայիսի 30). «Coinbase bought a "decentralized" crypto exchange. How does that work?». Quartz (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  33. ↑ «This 31-Year-Old Is Trying to Revolutionize Cryptocurrency Trading». Bloomberg.com (անգլերեն). 2017 թ․ սեպտեմբերի 28. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 3-ին.
  34. ↑ Castellanos, Sara (2018 թ․ մարտի 6). «Alexis Ohanian's VC Firm Invests in Crypto Trading Platform». Wall Street Journal (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0099-9660. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 9-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.
  35. ↑ Sigalos, MacKenzie (2022 թ․ նոյեմբերի 30). «Bitcoin Family is moving more than $1 million into decentralized exchanges after Sam Bankman-Fried's FTX disaster». CNBC. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  36. ↑ Calcaterra, Craig; Kaal, Wulf (2021). Decentralization: Technology's Impact on Organizational and Societal Structure. De Gruyter. ISBN 978-3-11-067403-3. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  37. ↑ Russolillo, Steven; Jeong, Eun-Young (2018 թ․ հուլիսի 16). «Cryptocurrency Exchanges Are Getting Hacked Because It's Easy». Wall Street Journal (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0099-9660. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.
  38. ↑ «0x lets any app be the Craigslist of cryptocurrency». TechCrunch (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
  39. ↑ «Bloomberg - Record Crypto Heist Raises the Appeal of a New Type of Exchange». Bloomberg. 2018 թ․ հունվարի 30. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հունվարի 30-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
  40. ↑ Lewis, Rhian (2023). Understanding Decentralized Finance: How DeFi Is Changing the Future of Money. Kogan Page. էջ 76. ISBN 978-1-3986-0938-9. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  41. ↑ Ma, Winston; Huang, Ken (2022). Blockchain and Web3: Building the Cryptocurrency, Privacy, and Security Foundations of the Metaverse. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-119-89110-9. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  42. ↑ Arslanian, Henri (2022). The Book of Crypto: The Complete Guide to Understanding Bitcoin, Cryptocurrencies and Digital Assets. Springer Nature. էջեր 306–307. ISBN 978-3-030-97951-5. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ օգոստոսի 24-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  43. ↑ Jensen, Johannes Rude; Pourpouneh, Mohsen (2021). «The Homogeneous Properties of Automated Market Makers». arXiv:2105.02782 [q-fin.TR].
  44. ↑ Barbereau, Tom; Smethurst, Reilly; Papageorgiou, Orestis; Sedlmeir, Johannes; Fridgen, Gilbert (2023 թ․ մայիս). «Decentralised Finance's timocratic governance: The distribution and exercise of tokenised voting rights». Technology in Society (անգլերեն). 73: 102251. doi:10.1016/j.techsoc.2023.102251. S2CID 258245920.
  45. ↑ Osborne, Charlie. «Another hack rocks cryptocurrency trading: Bancor loses $13.5 million». ZDNet (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ ապրիլի 28-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  46. ↑ «The crypto world's latest hack sees Bancor lose $23.5M». TechCrunch (ամերիկյան անգլերեն). 2018 թ․ հուլիսի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ հուլիսի 10-ին. Վերցված է 2018 թ․ դեկտեմբերի 13-ին.
  47. ↑ «SEC, EtherDelta founder settle charges over operating unregistered exchange». Reuters (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 8-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 5-ին.
  48. ↑ Braun, Alexander; Cohen, Lauren H.; Xu, Jiahua (2020 թ․ մայիս). «fidentiaX: The Tradable Insurance Marketplace on Blockchain». Harvard Business School. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 5-ին.
  49. ↑ Yaish, Aviv; Tochner, Saar; Zohar, Aviv (2022 թ․ հուլիսի 12). «Blockchain Stretching & Squeezing: Manipulating Time for Your Best Interest». Proceedings of the 23rd ACM Conference on Economics and Computation. EC '22. New York, NY, USA: Association for Computing Machinery. էջեր 65–88. doi:10.1145/3490486.3538250. ISBN 978-1-4503-9150-4.
  50. ↑ Chavez-Dreyfuss, Gertrude (2021 թ․ մայիսի 14). «Cryptocurrency Crime Declines But 'DeFi' Fraud Soars: CipherTrace». Insurance Journal. Reuters. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  51. ↑ Davis, Griffin (2021 թ․ հոկտեմբերի 14). «DeFi, Crypto Expansion Puts US at Risk of More Ransomware Attacks?». Tech Times (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  52. ↑ 52,0 52,1 Combs, Veronica (2021 թ․ օգոստոսի 24). «Don't get rugged: DeFi scams go from zero to $129 million in a year to become top financial hack». TechRepublic (անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 27-ին. Վերցված է 2023 թ․ մայիսի 7-ին.
  53. ↑ Cernera, F.; La Morgia, M.; Mei, A.; Sassi, F. (2023 թ․ օգոստոս). «Token Spammers, Rug Pulls, and Sniper Bots: An Analysis of the Ecosystem of Tokens in Ethereum and in the Binance Smart Chain (BNB)» (PDF). 32nd USENIX Security Symposium (USENIX Security 23). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2023 թ․ հոկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2023 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
  54. ↑ «Updated Guidance for a Risk-Based Approach to Virtual Assets and Virtual Asset Service Providers». FATF. 2021 թ․ հոկտեմբերի 28. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 28-ին.
  55. ↑ Barbereau, Tom; Bodó, Balázs (2023 թ․ հուլիսի 1). «Beyond financial regulation of crypto-asset wallet software: In search of secondary liability». Computer Law & Security Review (անգլերեն). 49: 105829. doi:10.1016/j.clsr.2023.105829. ISSN 0267-3649. S2CID 258733922.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ապակենտրոնացված_ֆինանսներ&oldid=10307966» էջից