Jump to content

Աշոտ Ամատունի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Ամատունի ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
Աշոտ Ամատունի
դեկտեմբերի 23, 1923(1923-12-23)[1] - հոկտեմբերի 9, 2018(2018-10-09) (94 տարեկան)
ԾննդավայրԱլեքսանդրապոլ, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[1]
Մահվան վայրՍիմֆերոպոլ
Քաղաքացիություն ԽՍՀՄ,  Ուկրաինա և  Ռուսաստան
Զորատեսակտանկային զորքեր
Կոչումգեներալ-լեյտենանտ[2], կրտսեր լեյտենանտ, լեյտենանտ, գնդապետ[1] և գեներալ-մայոր
Մարտեր/
պատերազմներ		Հայրենական մեծ պատերազմ[1] և Ստալինգրադի ճակատամարտ[1]
ԿրթությունԶրահատանկային զորքերի ռազմական ակադեմիա (1951) և Շիրակի Մ. Նալբանդյանի անվան պետական համալսարան
Պարգևներ

Աշոտ Հաբեթի Ամատունի (դեկտեմբերի 23, 1923(1923-12-23)[1], Ալեքսանդրապոլ, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ[1] - հոկտեմբերի 9, 2018(2018-10-09), Սիմֆերոպոլ), հայազգի գեներալ, Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի Արևելյան ռազմաճակատի («Հայրենական մեծ պատերազմ», 1941-1945) գործողությունների մասնակից։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1923 թ. դեկտեմբերի 23-ին ք. Գյումրի (Շիրակի մարզ, ՀՀ)։ Զորակոչվել է ԶՈւ 1941 թ. հունվարի 1-ին Լենինականի ՔԶԿ-ի կողմից։ ՀՄՊ-ին մասնակցել է 1941 թ. հուլիսի 16-ից։ Մարտնչել է Ուկրաինայում որպես գնդացրորդ։ Մասնակցել է Ստալինգրադի ճակատամարտին, 1943 թ. հունվարի 22-ին ծանր վիրավորվել է։ Ապաքինվելուց հետո տանկային դասակի (135-րդ Տանկային բրիգադ) հրամանատար Ամատունին 1944 թ. մասնակցել է Կռիվոյ Ռոգ, Վոզնեսենսկ, Օդեսա, Տիրասպոլ, Նիկոլաև, Մարիուպոլ, Մազովեցա, Դեմգլինա, Լյուբեն, Վարշավա, Պոզնան քաղաքների ազատագրմանը։ 1945 թ. հունվարի 14-22-ին 1-ին տանկային դասակի (3-րդ Տանկային գումարտակ, 49-րդ Տանկային բրիգադ) գվ. լեյտենանտ Ամատունին Սոխաչև քաղաքի շրջանում ոչնչացրել է 3 շոգեքարշ, 110 ավտոմեքենա, 2 հրանոթ, 2 զենիթային թնդանոթ, 6 ականանետ, 8 զինապահեստ և գերությունից ազատել 250 զինվոր և 150 քաղաքացի։ Լյուբեն քաղաքի համար մղվող մարտերում Ամատունու դասակը գրոհով օդանավակայանում ոչնչացրել է 17 ինքնաթիռ անձնակազմով, իսկ ք. Ինովրացլավում գրավել է 3 էշելոն շարժակազմ, ոչնչացրել 3 շոգեքարշ, 2 հրանոթ, 2 տանկ, իսկ օդանավակայանում՝ 10 ինքնաթիռ, ավելի քան 250 զինվոր։ Լեհական Սոխաչև, Լյուբեն և Ինովրացլավ քաղաքների ազատագրման ժամանակ հրամանատարության հատուկ առաջադրանքների հաջող կատարման ու ցուցաբերած արիության և հերոսության համար 1-ին տանկային դասակի (3-րդ Տանկային գումարտակ, 49-րդ գվ. Տանկային բրիգադ) հրամանատար գվ. լեյտենանտ Աշոտ Ամատունուն ԽՍՀՄ ԳԽՆ 1945 թ. փետրվարի 25-ի հրամանագրով շնորհվել է Խորհրդային Միության հերոսի կոչում, պարգևատրվել է Լենինի շքանշանով (№ 33040) և «Ոսկե աստղ» մեդալով (№ 5829, ԽՄՀ գրքույկ № 6604, ԽՍՀՄ ԳԽՆ վկայական № 7419, Շքանշանային գրքույկ № 575340): Աչքի է ընկել Օդերի Ֆրանկֆուրտ քաղաքի համար մղվող մարտերում, պարգևատրվել է «Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի» շքանշանով։ 1951 թ. ավարտել է Ի. Ստալինի անվ. Զրահատանկային և մեքենայացված զորքերի ռազմական ակադեմիան։ 1952-1958 թթ. ծառայել է տանկային գնդի (ք. Տիրասպոլ, Մոլդովա), 1958-1963 թթ.՝ տանկային դիվիզիայի (ք. Բելցի, Մոլդովա) հրամանատար, 1963-1973 թթ.՝ կորպուսի (ք. Սիմֆերոպոլ, Ղրիմ) հրամանատարի տեղակալ, 1973-1984 թթ.՝ 7-րդ Բանակի (Երևան) հրամանատարի տեղակալ։ Գնդապետ (Հր. ԽՍՀՄ ՊՆ, № 0181, 8.02.65), գեներալ-մայոր (Որոշում ԽՍՀՄ ԳՆԽ, 7.05.80): 1981 թվականից եղել է ՀԽՍՀ Զինվորական կոմիսարի տեղակալ, 1984 թ. զորացրվել է պահեստ։ 1984-1995 թթ. եղել է «Հայաստանը Հայրենական մեծ պատերազմում» թանգարանի տնօրեն։ 1995-2004 թթ.՝ Պաշտպանության նախարարության զինվորական թանգարանի գիտական գծով փոխտնօրեն: Հետագայում տեղափոխվել է բնակության Սիմֆերոպոլ քաղաք։

2006-2010 թթ․ եղել է Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության Բարձրագույն խորհրդի 5-րդ գումարման պատգամավոր[11]։

Կյանքի վերջին տարիներին էլ զբաղվել է հասարակական աշխատանքներով, աշխատել է Ղրիմի Ինքնավար Հանրապետության վետերանների խորհրդում[12]:

Մահացել է 2018 թվականի հոկտեմբերի 9-ին, զինվորական կարգով հուղարկավորվել է Սիմֆերապոլի Հայկական գերեզմանատանը, եղել է Ղրիմի Հանրապետության վերջին ԽՍՀՄ Ազգային հերոսը:

Պարգևներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պարգևատրվել է՝

  • 1945 թ.՝ Խորհրդային միության հերոս։
  • 1980 թ.՝ բանակի գեներալ-մայոր։
  • Գեներալ-լեյտենանտ։
  • Կարմիր դրոշի (Հր. 2-րդ գվ. Տանկային բրիգադ, № 04, 3.02.45),
  • Կարմիր աստղի (1. Հր. 135-րդ գվ. Տանկային բրիգադ, № 195, 23.03.44, № 575924; 2. Հրամանագիր ԽՍՀՄ ԳԽՆ, 30.12.56, № 3517866),
  • Հայրենական պատերազմի 1-ին աստիճանի, (Հրամանագիր ԽՍՀՄ ԳԽՆ, 30.04.75, № 5653)
  • «ԽՍՀՄ ԶՈՒ-ում Հայրենիքին ծառայության համար 3-րդ աստիճանի» (Հրամանագիր ԽՍՀՄ ԳԽՆ, 30.04.75, № 5653) շքանշաններով,
  • «Մարտական վաստակի համար» (Հրամանագիր ԽՍՀՄ ԳԽՆ, 17.05.51) մեդալով։

Հիշատակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • 2019 թվականի մարտի 28-ին Սիմֆերապոլի քաղաքային խորհրդի որոշմամբ N 30 դպրոցը անվանակոչվել է Ամատունու անվամբ[13].
  • 2020 թ․ հունիսի 24-ին նույն դպրոցի բակում տեղադրվել է նրա արձանը[14].

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2000.
  2. ↑ https://www.president.gov.ua/documents/4172008-7472
  3. ↑ http://www.podvignaroda.ru/?#id=44781729&tab=navDetailDocument
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 http://www.podvignaroda.ru/?#id=46677987&tab=navDetailDocument
  5. ↑ http://www.podvignaroda.ru/?#id=20462838&tab=navDetailDocument
  6. ↑ http://www.podvignaroda.ru/?#id=1510477680&tab=navDetailManUbil
  7. ↑ https://zakon.rada.gov.ua/cgi-bin/laws/main.cgi?nreg=748/2005
  8. ↑ https://zakon.rada.gov.ua/laws/show/35/2013
  9. ↑ https://www.president.gov.ua/docs/822.pdf
  10. ↑ http://crimea.gov.ru/textdoc/ru/7/act/p402.pdf
  11. ↑ «Государственный Совет Республики Крым». Արխիվացված օրիգինալից 2017-03-19-ին. Վերցված է 2017-03-18-ին.
  12. ↑ «Крымский республиканский союз ветеранов». Արխիվացված օրիգինալից 2017-03-19-ին. Վերցված է 2017-03-18-ին.
  13. ↑ «Симферопольской школе № 30 присвоено имя Героя Советского Союза Ашота Апетовича Аматуни». Портал Правительства Республики Крым. 2019-03-28. Արխիվացված օրիգինալից 2019-10-24-ին. Վերցված է 2019-10-24-ին.
  14. ↑ «В Симферополе открыли памятник последнему герою Советского Союза, проживавшему в Крыму». ТАСС. 2020-06-24. Արխիվացված օրիգինալից 2020-06-25-ին. Վերցված է 2020-06-24-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ով ով է.հայեր (կենսագրական հանրագիտարան։ Երկու հատորով), Հայկական հանրագիտարանի խմբ. հանձնաժողով՝ Հ. Մ. Այվազյան (գլխ. խմբագիր) և ուրիշներ, Երևան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Հ.1, Աբալյան-Ղուշչյան, 2005։

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Աշոտ_Ամատունի&oldid=10292728» էջից