Jump to content

Անտոնի Էշլի Կուպեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Անտոնի Էշլի Կուպեր
Anthony Ashley Cooper
Ծնվել էփետրվարի 26, 1671(1671-02-26)[1][2][3][…] Լոնդոն, Անգլիայի թագավորություն[4]
Մահացել էփետրվարի 4, 1713(1713-02-04)[3] (41 տարեկան) Նեապոլ, Նեապոլի թագավորություն[4]
ԳերեզմանChurch of St Giles, Wimborne St Giles
Քաղաքացիություն Անգլիայի թագավորություն և  Մեծ Բրիտանիայի թագավորություն
Մասնագիտությունփիլիսոփա, գրող և քաղաքական գործիչ
Գործունեության ոլորտփիլիսոփայություն
Պաշտոն(ներ)Անգլիայի Ազգային ժողովի անդամ և Member of the 1695-98 Parliament?
Ալմա մատերՈւինչեսթեր քոլեջ
Տիրապետում է լեզուներինանգլերեն[1]
Ազդվել էCambridge Platonists?[5], Damaris Cudworth Masham? և Ջոն Լոկ
Ամուսին(ներ)Jane Ewer?[6]
Երեխա(ներ)Անտոնի Էշլի Կուպեր[6]
ՀայրԱնտոնի Էշլի Կուպեր[6]
ՄայրDorothy Ashley-Cooper, Countess of Shaftesbury?[7][6]
 Anthony Ashley-Cooper, 3rd Earl of Shaftesbury Վիքիպահեստում

Անտոնի Էշլի Կուպեր Շաֆտսբերի (անգլ.՝ Anthony Ashley Cooper, 3rd Earl of Shaftesbury, փետրվարի 26, 1671(1671-02-26)[1][2][3][…], Լոնդոն, Անգլիայի թագավորություն[4] - փետրվարի 4, 1713(1713-02-04)[3], Նեապոլ, Նեապոլի թագավորություն[4]), անգլիացի փիլիսոփա, գեղագետ և բարոյագետ, դեիզմի ներկայացուցիչ, Շեֆտսբերիի երրորդ կոմսը։

Գործունեություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Շաֆտսբերի հայացքները ձևավորվել են անգլիական նեոպլատոնականների («Քեմբրիջի դպրոցի») ազդեցությամբ։ Ըստ Շաֆտսբերի՝ զգայաբար տրվածի արտաքին ձևավորումը խարսխվում է որոշակի ներքին չափականության վրա, քանի որ ձևը չի կարող նյութից ծնվել, այն անստեղծ, մշտնջենական, զուտ իդեալական միասնություն է, որն ամբողջացնում և կերպավորում է բազմազանությունը։ Ոչ թե զգայական իրերի պատահական գոյությունը, այլ այդ ներքին և իդեալական չափականությունն է պատկերում իսկական արվեստագետը՝ դրանով իսկ լինելով կարծես իրականության յուրատեսակ երկրորդ արարիչ։ Արվեստագետը նմանվում է բնությանը․ նրա առջև բացվում է այն ներքին ձևը, որը հատուկ է ոչ միայն բնությանը, այլև գիտակցությանը։ Այդ ներքին ձևի օրենքը Շաֆտսբերը ձևակերպել է հետևյալ կերպ, ամեն մի կեցություն իր ամբողջականությունը մասերից չի ստանում, այն որպես ձևավորված ամբողջականություն առկա է և գործում է մասերից առաջ։ Շաֆտսբերի կարծիքով մարդն ընդունակ է անմիջականորեն ընկալելու ես-ի մեջ ձևի անհատական սկզբունքը (սեփական «հանճարը»), որի անհատական դրսևորումները, իրենց ողջ տարբերություններով հանդերձ, միմյանց նկատմամբ նույնական են՝ ձևաստեղծման իրենց կարողության առումով, որը կարող է անվանվել «տիեզերական հանճար»։ Շաֆտսբերի գեղագիտության ազդեցությունը նկատելի է Դ․ Դիդրոյի, Գ․ Համանի, Յո․ Գ․ Հերդերի, Վ․ Հումբոլդտի, գերմանացի ռոմանտիկների, Է․ Հուսեռլի հայացքներում, գեշտալդ հոգեբանության և Է․ Կասիրերի «Սիմվոլիկ ձևերի փիլիսոփայության» մեջ։ Բարոյականության արմատները, ըստ Շաֆտսբերի, մարդու բնածին «բարոյական զգացման» մեջ են։ Բարոյականության էությունը անհատական և հասարակական հակումների ներդաշնակ զուգակցման մեջ է։ Շաֆտսբերը գտնում է, որ բարոյական կատարելությունը գեղագիտական բնույթ ունի, գեղեցիկն ու բարոյականը անխզելիորեն կապված են իրար։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անտոնի Էշլի Կուպեր» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 475