Անոտացիա (ծանոթագրություն)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Անոտացիա (ծանոթագրություն), լրացուցիչ տեղեկություն փաստաթղթի կոնկրետ դրույթի կամ այլ տվյալների վերաբերյալ։ Դա կարող է լինել նշում, որը ներառում է մեկնաբանություն կամ բացատրություն[1]։ Ծանոթագրությունը երբեմն ներկայացվում է էջի լուսանցքում։ Տարբեր թվային լրատվամիջոցների անոտացիաների համար տե՛ս վեբ անոտացիա և տեքստի անոտացիա։

Գրականություն և կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեքստաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեքստաբանությունը հաճախ օգտագործում է անոտացիայի տեխնիկան՝ տեքստերի և փաստաթղթերի վերաբերյալ լրացուցիչ պատմական համատեքստ տրամադրելու համար[2]։

Ուսանողական կիրառում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ուսանողները հաճախ ընդգծում են գրքերի հատվածները, որպեսզի հեշտությամբ վերհանեն հանգուցային արտահայտությունները կամ այդ նպատակով օգտագործում են լուսանցքները։

Ի լրումն սովորական մատենագիտական տեղեկատվության, որոնք պարզապես նույնացնում են աղբյուրը, անոտացված մատենագիտական տվյալները մեկնաբանություն են ավելացնում յուրաքանչյուր աղբյուրի կարևորության կամ որակի վերաբերյալ։

Մաթեմատիկական արտահայտության ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մաթեմատիկական արտահայտությունները (խորհրդանիշներ և բանաձևեր) կարող են նշվել իրենց բնական լեզվի իմաստով։ Սա կարևոր է պարզորոշման համար, քանի որ խորհրդանիշները կարող են ունենալ տարբեր իմաստներ (օրինակ՝ «E»-ն կարող է լինել «էներգիա» կամ «սպասման արժեք» և այլն)[3][4]։ Անոտացիայի գործընթացը կարող է հեշտացվել և արագացվել առաջարկների միջոցով, օրինակ, օգտագործելով «AnnoMathTeX» համակարգը, որը ստեղծվել է Վիքիմեդիայի կողմից[5][6]։

Ուսուցում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճանաչողական տեսանկյունից անոտացիան կարևոր դեր ունի ուսումնառության և ուսուցման մեջ։ Որպես առաջնորդվող ծանուցման մի մաս, դա ներառում է տեսողական նկարագրությունների ասպեկտների լուսաբանում, անվանում կամ պիտակավորում, և մեկնաբանում, որոնք կօգնեն ուսանողների ուշադրությունը կենտրոնացնել հատուկ տեսողական ասպեկտների վրա։ Այլ կերպ ասած, դա նշանակում է տիպաբանական ներկայացումների (մշակութային իմաստալից կատեգորիաների) վերագրում տոպոլոգիական ներկայացումներին (օրինակ՝ պատկերներ)[7]։ Սա հատկապես կարևոր է, երբ փորձագետները, ինչպիսիք են բժիշկները, մանրամասնորեն մեկնաբանում են պատկերացումները և բացատրում են դրանց մեկնաբանությունները ուրիշներին, օրինակ՝ թվային տեխնոլոգիայի միջոցով[8]։ Այստեղ, ծանոթագրությունը կարող է լինել տարբեր մակարդակ ունեցող գիտելիքների փոխազդեցողների միջև լեզու ստեղծելու միջոց[9]։ Անոտացիայի արժեքը էմպիրիկորեն հաստատվել է, օրինակ, մի ուսումնասիրության մեջ, որը ցույց է տալիս, որ համակարգչային հիմքով հեռախորհրդատվություններում պատկերի անոտացիայի և խոսքի ինտեգրումը հանգեցնում է զգալիորեն բարելավված գիտելիքների փոխանակման՝ առանց անոտացիայի պատկերների և խոսքի օգտագործման համեմատ[10]։

YouTube-ում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անոտացիաները YouTube-ից հեռացվել են 2019 թվականի հունվարի 15-ին՝ մոտ մեկ տասնամյակ օգտագործելվուց հետո[11]։ Նրանք թույլ էին տվել օգտատերերին ստանալ այն տեղեկությունները, որոնք հայտնվել են տեսանյութերի ընթացքում, բայց YouTube-ը նշել է, որ դրանք լավ չեն աշխատում փոքր էկրաններ ունեցող բջջային հեռախոսների վրա և չարաշահման վտանգի տակ էին գտնվում։

Ծրագրային ապահովում և ճարտարագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեքստային փաստաթղթեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծրագրավորման լեզուները, ինչպիսիք են XML-ը և HTML-ը, նշում են տեքստը այնպես, որ շարահյուսորեն տարբերվի այդ տեքստից։ Դրանք կարող են օգտագործվել ցանկալի տեսողական ներկայացման կամ մեքենայական ընթեռնելի բովանդակության վերաբերյալ տեղեկություն ավելացնելու համար, ինչպես իմաստային ցանցում[12]։

Աղբյուրի վերահսկում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Git-ի, Team Foundation Server-ի և Subversion-ի նման աղբյուրների կառավարման համակարգերում օգտագործվող «annotate» գործառույթը (որը հայտնի է նաև որպես «մեղադրել» կամ «գովաբանել»), որոշում է, թե ով է պահուստային կոդի փոփոխություններ կատարել պահեստում։ Սա տալիս է սկզբնաղբյուրի կրկնօրինակը, որտեղ յուրաքանչյուր տող նշվում է վերջին տողի անունով, որը խմբագրել է այդ տողը (և, հնարավոր է, վերանայման համարը)։ Սա կարող է օգնել մեղավորությունը պարզել, եթե փոփոխությունը առաջացրել է անսարքություն, կամ բացահայտել փայլուն ծածկագրի հեղինակին։

Java անոտացիաներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հատուկ դեպք է Java ծրագրավորման լեզուն, որտեղ ծանոթագրությունները կարող են օգտագործվել որպես աղբյուրի կոդում շարահյուսական մետատվյալների հատուկ ձև[13]։ Դասերը, մեթոդները, փոփոխականները, պարամետրերը և փաթեթները կարող են նշվել։ Անոտացիաները կարող են ներառվել կազմողի կողմից գեներացված դասի ֆայլերի մեջ և կարող են պահպանվել Java վիրտուալ մեքենայի կողմից և այդպիսով ազդել ծրագրի կիրառման ժամանակի վարքի վրա։ Java-ում գոյություն ունեցողներից հնարավոր է ստեղծել մետա-ծանոթագրություններ։

Պատկերի անոտացիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկերի ավտոմատ անոտացիան օգտագործվում է պատկերի վերականգնման համակարգերի նկարները դասակարգելու համար[14]։

Հաշվողական կենսաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1980-ականներից սկսած՝ մոլեկուլային կենսաբանությունը և բիոինֆորմատիկան ստեղծում են ԴՆԹ անոտացիայի անհրաժեշտություն։ ԴՆԹ անոտացիան կամ գենոմի անոտացիան գենոմի գեների տեղակայման և բոլոր կոդավորող շրջանների նույնականացման և այդ գեների արածը որոշելու գործընթաց է։ Անոտացիան (անկախ համատեքստից) գրառում է, որը ավելացվել է բացատրության կամ մեկնաբանության եղանակով։ Գենոմը հաջորդականացնելիս անհրաժեշտ է այն մեկնաբանել, որպեսզի այն իմաստ ունենա։

Թվային պատկերացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թվային պատկերների ոլորտում անոտացիա տերմինը սովորաբար օգտագործվում է պատկերի վրա տեղադրված տեսանելի մետատվյալների համար՝ առանց հիմքում ընկած պատկերը փոխելու, ինչպիսիք են կպչուն գրառումները, վիրտուալ լազերային ցուցիչները, շրջանակները, սլաքները և սևազարդումները (տես` վերափոխում)։ Բժշկական պատկերների դեպքում անոտացիան հաճախ անվանում են հետաքրքրության տարածաշրջան և կոդավորվում է DICOM ձևաչափով։

Այլ կիրառումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օրենք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միացյալ Նահանգներում օրինական հրատարակիչները, ինչպիսիք են «Thomson West»-ը և «Lexis Nexis»-ը, հրատարակում են կանոնադրության անոտացված տարբերակներ՝ տեղեկություններ տրամադրելով կանոնադրությունները մեկնաբանած դատական գործերի վերաբերյալ։ Թե՛ Միացյալ Նահանգների դաշնային օրենսգիրքը, և թե՛ պետական կանոնադրությունները ենթակա են մեկնաբանման դատարանների կողմից, և ծանոթագրված կանոնադրությունները արժեքավոր գործիքներ են իրավական հետազոտությունների համար։

Լեզվաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անոտացիայի նպատակներից մեկը տվյալների փոխակերպումն է համակարգչային վերլուծության համար հարմար ձևի։ Անոտացիայից առաջ սահմանվում է անոտացիայի սխեմա, որը սովորաբար բաղկացած է պիտակներից։ Պիտակավորման ընթացքում վերագրագրողները ձեռքով պիտակներ են ավելացնում գրառումների մեջ, որտեղ անհրաժեշտ լեզվական հատկությունները նույնացվում են ծանոթագրության խմբագրում[15]։ Անոտացիայի սխեման ապահովում է, որ պիտակները հետևողականորեն ավելացվեն տվյալների շտեմարանում և թույլ է տալիս ստուգել նախկինում պիտակավորված տվյալները։ Պիտակներից բացի, լեզվական ծանոթագրության ավելի բարդ ձևերը ներառում են արտահայտությունների և հարաբերությունների նշում, օրինակ, կախումների ծառի պարագայում։ Մշակվել են լեզվաբանական անոտացիայի շատ տարբեր ձևեր, ինչպես նաև լեզվաբանական անոտացիաներ ստեղծելու և ղեկավարելու տարբեր ձևաչափեր և գործիքներ, ինչպես նկարագրված է, օրինակ, «Linguistic Annotation Wiki»-ում[16]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Definition of ANNOTATION». www.merriam-webster.com.
  2. ↑ Greetham, David C.: Textual Scholarship. An Introduction. Garland Reference Library of the Humanities 1417. New York & London: Garland Publishing, Inc. 1994 (1992)
  3. ↑ Moritz Schubotz; Philipp Scharpf; և այլք: (2018 թ․ սեպտեմբերի 12). «Introducing MathQA: a Math-Aware question answering system». Information Discovery and Delivery. Emerald Publishing Limited. 46 (4): 214–224. arXiv:1907.01642. doi:10.1108/IDD-06-2018-0022. S2CID 49484035.
  4. ↑ Philipp Scharpf; Moritz Schubotz; և այլք: (2018). «Representing Mathematical Formulae in Content MathML using Wikidata». {{cite news}}: Unknown parameter |conference= ignored (օգնություն)
  5. ↑ «AnnoMathTeX Formula/Identifier Annotation Recommender System».
  6. ↑ Philipp Scharpf; Ian Mackerracher; և այլք: (2019 թ․ սեպտեմբերի 17). «AnnoMathTeX : a formula identifier annotation recommender system for STEM documents». Proceedings of the 13th ACM Conference on Recommender Systems (RecSys 2019): 532–533. doi:10.1145/3298689.3347042. ISBN 9781450362436. S2CID 202639987.
  7. ↑ Pea, R. D. (2006). Video-as-Data and Digital Video Manipulation Techniques for Transforming Learning Sciences Research, Education, and Other Cultural Practices. In J. Weiss, J. Nolan, J. Hunsinger, & P. Trifonas (Eds.), The International Handbook of Virtual Learning Environments (pp. 1321-1393). Dordrecht: Springer
  8. ↑ Coiera E. Communication spaces. J Am Med Inform Assoc 2013 Sep 4. [doi: 10.1136/amiajnl-2012-001520] [Medline: 24005797]
  9. ↑ Clark HH. Using Language. Cambridge: Cambridge University Press; 1996.
  10. ↑ Pimmer, C., Mateescu, M., Zahn, C., & Genewein, U. (2013). Smartphones as multimodal communication devices to facilitate clinical knowledge processes - a randomized controlled trial. Journal of Medical Internet Research, 15(11), e263. doi:10.2196/jmir.2758
  11. ↑ «YouTube annotations will disappear for good in January». engadget (ամերիկյան անգլերեն). 2018 թ․ նոյեմբերի 27. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 19-ին.
  12. ↑ «Web Annotation Data Model». World Wide Web Consortium. 2014 թ․ դեկտեմբերի 11. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 25-ին.
  13. ↑ «JDK 5.0 Developer's Guide: Annotations». Sun Microsystems. 2007 թ․ դեկտեմբերի 18. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2008 թ․ մարտի 5-ին..
  14. ↑ Zhang, Dengsheng, Md Monirul Islam, and Guojun Lu. "A review on automatic image annotation techniques Արխիվացված 2021-02-28 Wayback Machine." Pattern Recognition 45.1 (2012): 346-362.
  15. ↑ «Annotation Schemes | CAWSE» (PDF). General Annotation Conventions. 2017 թ․ փետրվարի 5. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 6-ին.
  16. ↑ «LinguisticAnnotation». annotation.exmaralda.org.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Անոտացիա_(ծանոթագրություն)&oldid=9506011» էջից