Աննա Հայդ
| Աննա Հայդ անգլ.՝ Anne Hyde | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մարտի 12, 1637[1][2][3] |
| Ծննդավայր | Վինձոր, Անգլիայի թագավորություն |
| Մահացել է | մարտի 31, 1671[1][2][3] (34 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Սենտ Ջեյմս պալատ, Անգլիայի թագավորություն |
| Գերեզման | Վեստմինստերյան աբբայություն |
| Քաղաքացիություն |  Անգլիայի թագավորություն |
| Կրոն | Անգլիկան եկեղեցի և կաթոլիկություն |
| Մասնագիտություն | ազնվական և ֆրեյլինա |
| Ամուսին | Ջեյմս II (անգլիայի թագավոր)[4] |
| Ծնողներ | հայր՝ Edward Hyde, 1st Earl of Clarendon?[4], մայր՝ Frances Hyde, Countess of Clarendon?[4] |
| Երեխաներ | Մարիաա II Սթյուարտ[1][4], Աննա[4], Prince James, Duke of Cambridge?, Charles Stuart, Duke of Cambridge?, Edgar Stuart, Duke of Cambridge?, Charles Stuart, Duke of Kendal?, Henrietta Stuart?[1] և Catherine Stuart?[1] |
 Lady Anne Hyde Վիքիպահեստում | |
Աննա Հայդ (մարտի 12, 1637[1][2][3], Վինձոր, Անգլիայի թագավորություն - մարտի 31, 1671[1][2][3], Սենտ Ջեյմս պալատ, Անգլիայի թագավորություն[5]), Յորքի դուքս Ջեյմսի առաջին կինը։ Յորքի Դուքսը հետագայում դարձել է թագավոր Ջեյմս II, ապա՝ Ջեյմս VII։
Աննան անգլիական ազնվականության անդամ Էդվարդ Հայդի (հետագայում՝ Կլարենդոնի կոմսի) դուստրն է եղել և իր ապագա ամուսնուն հանդիպել է, երբ նրանք երկուսն էլ աքսորի ժամանակ ապրել են Նիդեռլանդներում։ Նա ամուսնացել է Ջեյմսի հետ 1660 թվականին և երկու ամիս անց ծնվել է զույգի առաջնեկը։ Որոշ դիտորդներ դեմ են եղել ամուսնությանը, սակայն Ջեյմսի եղբայրը՝ Անգլիայի թագավոր Չարլզ II-ը, ցանկացել է, որ ամուսնությունը տեղի ունենա։ Դժգոհության մեկ այլ պատճառ է Ջեյմսի Աննայի նկատմամբ ցուցաբերած հանրային սերը։ Նրանք ունեցել են ութ երեխա, որոնցից վեցը մահացել են վաղ մանկության տարիներին[6]։ Չափահաս դարձած երկուսը ապագա միապետներ են եղել՝ Մարի II-ը և Աննան։ Ջեյմսը կնամոլ է եղել, որ բազմաթիվ սիրուհիներ է ունեցել, ինչի համար Աննան հաճախ է նրան նախատել։ Ջեյմսը բազմաթիվ ապօրինի երեխաներ է ունեցել։
Սկզբում անգլիկան եկեղեցու հետևորդ Աննան կաթոլիկություն է ընդունել Ջեյմսի հետ ամուսնությունից անմիջապես հետո։ Նա կաթոլիկության հետ ծանոթացել է Նիդեռլանդներ և Ֆրանսիա կատարած այցելությունների ժամանակ և ուժեղ հրապուրվել է դրանցով։ Մասամբ Աննայի ազդեցության շնորհիվ Ջեյմսը նույնպես կաթոլիկությունը է ընդունել, ինչն ի վերջո հանգեցրել է պանծալի հեղափոխության։ Նա մահացել է կրծքագեղձի քաղցկեղից՝ իր ութերորդ երեխային ծննդաբերելուց կարճ ժամանակ անց։
Վաղ տարիներ (1637–1660 թվականներ)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1629 թվականին Էդվարդ Հայդն ամուսնացել է իր առաջին կնոջ՝ Գրիտենհեմի Աննա Այլիֆի հետ։ Ամուսնության վեց ամիս անց Աննան վարակվել է բնական ծաղիկով, վիժել է և մահացել[7]։ Երեք տարի անց Հայդն ամուսնացել է Ֆրենսիս Այլսբերիի հետ։ Զույգի ավագ դուստրը ծնվել է Վինձորի Կրենբորն Լոջում 1637 թվականին[8]։ Ծնողները նրան անվանել են Աննա՝ Էդվարդ Հայդի առաջին կնոջ անունով։ Գրեթե ոչինչ հայտնի չէ նրա կյանքի մասին մինչև 1649 թվականը, երբ նրա ընտանիքը փախել է Նիդեռլանդներ՝ գահընկեց արված Չարլզ I թագավորի մահապատժից հետո[9]։
Առաջին Անգլիական քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ նրա հայրը Չարլզ I-ի առաջատար խորհրդականն է եղել, ապա 1646 թվականին որդու՝ Չարլզ II-ի հետ աքսորվել է։ Շատ փախստականների նման՝ նրանք բնակություն են հաստատել Բրեդայում, որտեղ Մարիա Ստյուարտը (Օրանի իշխանուհի) ապաստան է տրամադրել բազմաթիվ անգլիացի փախստականների[10]։ Մարիան Աննային նշանակել է պատվո հարս, ակնհայտորեն՝ հակառակ իր մոր՝ Հենրիետա Մարիա ֆրանսուհու կամքին, որն ատել է Հայդին[11]։
Աննան դարձել է այն մարդկանց սիրելին, որոնց հետ նա հանդիպել է կամ Հաագայում, կամ Օրանժի արքայադստեր Թեյլինգենի: Նա գրավիչ է եղել և ոճային[12], և գրավել է բազմաթիվ տղամարդկանց: Աննային սիրահարված առաջին տղամարդկանցից մեկը Սպենսեր Քոմփթոնն է եղել՝ Նորթհեմփթոնի կոմսի որդին[13]: Այնուամենայնիվ, Աննան արագ սիրահարվել է Հենրի Ջերմինին, որը փոխադարձաբար է պատասխանել նրա զգացմունքներին: Աննան նույնքան արագ մերժել է Ջերմինին, երբ հանդիպել է Յորքի դուքս Ջեյմսին՝ գահընկեց արված թագավորի որդուն[14]: 1659 թվականի նոյեմբերի 24-ին՝ նրա հետ առաջին հանդիպումից երկու[15] կամ երեք տարի անց[16], Ջեյմսը խոստացել է, որ կամուսնանա Աննայի հետ, չնայած շատերի, այդ թվում՝ նրա հոր, որը նրան փակել է սենյակում և իբր հորդորել է Չարլզին մահապատժի ենթարկել նրան[11]: Չարլզը մերժել է այս խորհուրդը՝ ենթադրելով, որ Աննայի ուժեղ բնավորությունը դրական ազդեցություն կունենա իր թույլ կամքի տեր եղբոր վրա[17]:
Յորքի դքսուհի (1660–1671 թվական)
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ամուսնություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1660 թվականին Աննայի տեսանելի հղիությունից հետո զույգը պարտավորվել է ամուսնանալ[18]: 1660 թվականի մայիսին ստյուարտների վերականգնումից հետո նրանք պաշտոնական, բայց մասնավոր ամուսնական արարողություն են անցկացրել Լոնդոնում 1660 թվականի սեպտեմբերի 3-ին: Հարսանիքը տեղի է ունեցել գիշերվա 11-ից մինչև առավոտյան 2-ը Վուսթեր Հաուսում՝ նրա հոր տանը Ստրենդում և այն հանդիսավոր կերպով կնքել է Ջեյմսի քահանան՝ դոկտոր Ջոզեֆ Քրոութերը: Ֆրանսիայի դեսպանը Աննային նկարագրել է որպես «քաջություն, խելացիություն և էներգիա, որը գրեթե արժանի է թագավորի արյանը»[19]: Նա վերջին անգլուհին է եղել, որը օրինականորեն ամուսնացել է գահի առաջին ժառանգորդի հետ մինչև 1981 թվականի լեդի արքայադուստր Դիանայի ամուսնությունը:
Զույգի առաջնեկը՝ Չարլզը, ծնվել է նույն թվականի հոկտեմբերին, սակայն մահացել է յոթ ամիս անց։ Հաջորդել են յոթ երեխա՝ Մարին (1662–1694 թվականներ), Ջեյմսը (1663–1667 թվականներ), Աննան (1665–1714 թվականներ), Չարլզը (1666–1667 թվականներ), Էդգարը (1667–1671 թվականներ), Հենրիետան (1669–1669 թվականներ) և Քեթրինը (1671–1671 թվականներ): Նրանց բոլոր որդիները և երկու դուստրերը մահացել են մանկության տարիներին[6]։
Նույնիսկ ամուսնությունից բավականին ուշ ժամանակ անց որոշ դիտորդներ դժգոհել են արքայազնի որոշումից՝ անկախ նրանից, թե ինչ է նա խոստացել նախապես[20]: Սեմյուել Փիփսն ամուսնության մասին ասել է՝ «որ Յորքի դքսի ամուսնությունը նրա հետ կործանել է թագավորությունը՝ կանցլերին դարձնելով այնքան անհասանելի, որ այլապես նրա հետ կվարվեին սովորական մարդու նման[21]»։ Աննայի մահից հետո թագավորական արքունիքը փորձել է նոր կին գտնել Ջեյմսի համար, բայց այս նոր կինը, ոչ մի դեպքում, չպետք է լիներ համեստ ծագում ունեցող[22]: Որքան էլ լավ հայր լիներ Փեփիսը Ջեյմսին՝ նա տարօրինակ կերպով նշել է, որ Աննան և Ջեյմսը չեն տուժել իրենց առաջնեկ որդու մահից[23]: Փեփիսը նաև Աննային նկարագրել է որպես «ոչ միայն աշխարհի ամենահպարտ կինը, այլև ամենաթանկարժեքը[21]»: Նույնիսկ Ջեյմսի զարմիկի (հետագայում Աննայի փեսան դարձած)՝ Օրանժի Ուիլյամ III-ի և նրա ամուսնու զարմուհու՝ Հանովերի Սոֆիա Սոֆիայի մտքում Հայդների համեստ ծագման խարանը մնացել է[24]:
Ընտանեկան կյանք
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Աննան արքունիքում հայտնի չի եղել, չնայած նրան շատ է սիրել իր սկեսրայրը[25]։ Համարվելով «իր ժամանակի ամենաանպաշտպան օգլերը»՝ Ջեյմսը ամուսնության ընթացքում ունեցել է մի շարք սիրուհիներ[26]։ Այդ սիրուհիների թվում է եղել Արաբելլա Չերչիլը՝ նրա ապօրինի որդու՝ Բերվիկի դուքսի մայրը։ Բերվիկը շատ հաջողակ կարիերա է ունեցել ֆրանսիական բանակում, մինչդեռ Ջեյմսը մի շարք պաշտոններ է ապահովել Արաբելլայի եղբոր՝ Ջոն Չերչիլի համար[27]։
Աննան անտեղյակ չի եղել ամուսնու դավաճանություններից, Փեփիսը գրել է, որ նա խանդել է և հանդիմանել Ջեյմսին։ Սակայն Փեփիսը նաև պնդել է, որ զույգը հայտնի է եղել իրենց սերը հրապարակայնորեն ցույց տալու, համբուրվելու և միմյանց վրա հույս դնելու համար։ Մեկ այլ գրառման մեջ Փեփիսը գրել է, որ երբ Ջեյմսը սիրահարվել է լեդի Չեստերֆիլդին, Աննան այնքան համառորեն բողոքել է Չարլզին, որ լեդի Չեստերֆիլդը ստիպված է եղել հեռանալ գյուղական վայրեր, որտեղ մնացել է մինչև իր մահը[28] [29]։
Պատմաբան Ջոն Քալոուն պնդել է, որ Աննան «ամենամեծ ազդեցությունն է ունեցել» այն գործընթացում, որը հանգեցրել է Ջեյմսի կաթոլիկ դառնալուն[30]։ Մեծանալով անգլիկան բարձր եկեղեցական ավանդույթներում, որոնք սերտորեն կապված են եղել կաթոլիկության ձևերի և սովորույթների հետ, Աննան դադարել է մասնակցել անգլիկան ծառայություններին 1669 թվականին։ Ջեյմսը դարձի է եկել մոտավորապես նույն ժամանակ, բայց Չարլզի խնդրանքով հետաձգել է իր դարձի մասին հայտարարությունը մինչև 1673 թվականը[31]։ Չնայած նա ավելի ուշ՝ մահվան մահճում դարձել է կաթոլիկ, Չարլզը քաղաքական պատճառներով պնդել է, որ իր եղբոր երեխաները պետք է դաստիարակվեն որպես բողոքականներ, ուստի և՛ Մերին, և՛ Աննան Անգլիայի եկեղեցու անդամներ են եղել[32]։
Մահ և ժառանգություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աննան իր կրտսեր որդու՝ Էդգարի ծնվելուց հետո 15 ամիս հիվանդ է եղել[34]։ 1669 թվականին ծնվել է Հենրիետան, իսկ 1671 թվականին՝ Քեթրինը[35], բայց Աննան չի ապաքինվել Քեթրինի ծնունդից հետո[36]։ Հիվանդ լինելով կրծքագեղձի քաղցկեղով[37], նա մահացել է 1671 թվականի մարտի 31-ին[8]։ Մահվան մահճում նրա եղբայրներ Հենրին և Լորենսը փորձել են անգլիկան քահանա բերել նրան հաղորդություն տալու համար, բայց Աննան հրաժարվել է և ստացել է կաթոլիկ եկեղեցու վիատիկում[37]։ Մահից երկու օր անց նրա դիահերձված մարմինը թաղվել է Շոտլանդիայի թագուհի Մարի Ստյուարտի դամբարանում՝ Վեստմինստերյան աբբայության Հենրի VII մատուռում[38]։ 1671 թվականի հունիսին Աննայի միակ կենդանի մնացած որդին՝ Էդգարը, մահացել է բնական մահից, որին հաջորդել է դեկտեմբերին Քեթրինը՝ թողնելով Մերիին և Աննային Յորքի դուքսի ժառանգորդներ[39]։
Աննա Հայդի մահից հետո ապագա Մարիա II-ը պատվիրել է նրա դիմանկարը, որը նկարել էր Վիլեմ Վիսինգը։ Այն կախված էր Վինձոր ամրոցի այգու տան թագուհու հյուրասենյակի դռան վերևում։ Առաջին կնոջ մահից երկու տարի անց Ջեյմսն ամուսնացել է կաթոլիկ արքայադուստր Մերի Մոդենացու հետ։ Մերին ունեցել է Ջեյմս Ֆրենսիս Էդվարդին՝ Ջեյմսի միակ որդուն, որը գոյատևել է մինչև չափահասություն։ Ջեյմսը դարձել է Անգլիայի, Իռլանդիայի և Շոտլանդիայի թագավոր 1685 թվականին, բայց գահընկեց է արվել 1688 թվականի Փառահեղ հեղափոխության ժամանակ։ Այնուհետև Անգլիայի խորհրդարանը գահը առաջարկել է Աննայի ավագ դստերը՝ Մերիին և նրա ամուսնուն՝ Ուիլյամ III Օրանցուն[40]։ Մերիի մահից հետո՝ 1694 թվականին և Ուիլյամի մահից հետո՝ 1702 թվականին, Աննա Հայդի միակ կենդանի մնացած զավակը՝ Աննան, դարձել է երեք թագավորությունների թագուհի, իսկ 1707 թվականին՝ Մեծ Բրիտանիայի թագավորության առաջին միապետը[41]։
Թողարկում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]| Անուն | Ծնունդ | Մահ | Նշումներ |
|---|---|---|---|
| Չարլզ, Քեմբրիջի դուքս | 1660 թվայանւ հոկտոմբերի 22 | 1661 թվականի մայիսի 5 | Ծնվել է ծնողների օրինական ամուսնությունից երկու ամիս անց, մահացել է յոթ ամսականում ծաղիկից[42]։ |
| Մարի II Ստյուարտ | 1662 թվականի ապրիլի 30 | 1694 թվականի դեկտեմբերի 28 | 1677 թվականին ամուսնացել է իր զարմիկ Վիլհելմ III Օրանացիի արքայազնի հետ։ Նա և իր ամուսինը գահ են բարձրացել 1689 թվականին՝ հոր գահընկեց լինելուց հետո։ Զավակներ չունի[43]։ |
| Ջեյմս, Քեմբրիջի դուքս | 1663 թվականի հուլիսի 12 | 1667 թվականի հունիսի 20 | Մահացել է բուբոնային ժանտախտից[44] |
| Աննա (Մեծ Բրիտանիայի թագուհի) և Իռլանդիա (կղզի) | 1665 թվականի փետրվարի 6 | 1714 թվականի օգոստոսի 1 | Ամուսնացել է Դանիայի արքայազն Գեորգի հետ 1683 թվականին։ Իր աներձագի և զարմիկի իրավահաջորդը 1702 թվականին։ Մեծ Բրիտանիայի առաջին միապետը 1707 թվականի Միության ակտով։ Զավակներ չունի[45]։ |
| Չարլզ, Քենդալի դուքս | 1666 թվականի հուլիսի 4 | 1667 թվականի մայիսի 22 | Մահացել է մանկության տարիներին[46] |
| Էդգար, Քեմբրիջի դուքս | 1667 թվականի սեպտեմբերի 14 | 1671 թվականի հունիսի 8 | Մահացել է մանկության տարիներին[35] |
| Հենրիետտա | 1669 թվականի հունվարի 13 | 1669 թվականի նոյեմբերի 15 | Մահացել է մանկության տարիներին[35] |
| Քեթրին | 1671 թվականի փետրվարի 9 | 1671 թվականի դեկտեմբերի 5 | Մահացել է մանկության տարիներին[35] |
Մեդիա պատկերում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- 2003 թվականի «Չարլզ II. Ուժը և կիրքը» (կամ «Վերջին թագավորը») մինի-սերիալում Էնն Հայդի դերը մարմնավորել է Թաբիթա Ուեյդին[47]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Lundy D. R. The Peerage
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 A Historical Dictionary of British Women — 2 — Routledge, 2003. — P. 234. — ISBN 978-1-85743-228-2
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 Kindred Britain
- ↑ Ward, Adolphus William (1891). . In Lee, Sidney (ed.). Dictionary of National Biography. Vol. 28. London: Smith, Elder & Co.
- ↑ 6,0 6,1 Weir, 2008, էջեր 259–60
- ↑ Lister, 1838, էջ 9
- ↑ 8,0 8,1 Weir, 2008, էջ 259
- ↑ Henslowe, 1915, էջ 18
- ↑ Henslowe, 1915, էջ 19
- ↑ 11,0 11,1 Miller, 2000, էջ 44
- ↑ Melville, 2005, էջ 3
- ↑ Henslowe, 1915, էջ 34
- ↑ Melville, 2005, էջեր 3–4
- ↑ Melville, 2005, էջ 4
- ↑ Gregg, 1984, էջ 2
- ↑ Softly, 1979, էջ 91
- ↑ Henslowe, 1915, էջեր 130–1
- ↑ Fraser, 2002, էջ 202
- ↑ Miller, 2000, էջեր 44–45
- ↑ 21,0 21,1 The Diary of Samuel Pepys, Monday 24 June 1667.
- ↑ Strickland, 1882, էջեր 242–3
- ↑ The Diary of Samuel Pepys, Monday 6 May 1661.
- ↑ Gregg, 1984, էջեր 3–4
- ↑ Melville, 2005, էջ 17,19
- ↑ Miller, 2000, էջ 46
- ↑ Holmes, 2008, էջեր 56–57
- ↑ Melville, 2005, էջեր 21–22
- ↑ Melville, 2005, էջեր 25–27
- ↑ Callow, 2000, էջ 144
- ↑ Miller, 2000, էջեր 58–59
- ↑ Van der Kiste, 2003, էջ 32
- ↑ Maclagan, Louda, էջ 27
- ↑ Henslowe, 1915, էջ 289
- ↑ 35,0 35,1 35,2 35,3 Weir, 2008, էջ 260
- ↑ Gregg, 1984, էջ 10
- ↑ 37,0 37,1 Melville, 2005, էջ 32
- ↑ Henslowe, 1915, էջ 300
- ↑ Waller, 2002, էջեր 49–50
- ↑ Devine, 2006, էջ 3
- ↑ Gregg, 1984, էջ 240
- ↑ Panton, 2011, էջ 455
- ↑ Weir, 2008, էջ 266
- ↑ The Diary of Samuel Pepys, Tuesday 30 April 1667.
- ↑ Weir, 2008, էջեր 267–8
- ↑ The Diary of Samuel Pepys, Tuesday 14 May 1667.
- ↑ The Last King: full cast and crew. IMDb.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Callow, John (2000). The Making of King James II: The Formative Years of a King. Gloucestershire: Sutton. ISBN 0-7509-2398-9.
- Devine, Tom (2006). The Scottish Nation 1700–2007. London: Penguin Books. ISBN 0-1410-2769-X.
- Fraser, Antonia (2002). King Charles II. Phoenix. ISBN 0-7538-1403-X. OL 7988338M.
- Gregg, Edward (1984). Queen Anne. New Haven and London: Yale University Press. ISBN 0-7448-0018-8.
- Henslowe, J. R. (1915). Anne Hyde, Duchess of York. London: T. W. Laurie.
- Holmes, Richard (2008). Marlborough; England's Fragile Genius. Harper Press. ISBN 978-0-0072-2571-2.
- Lister, Thomas Henry (1838). Life and Administration of Edward, First Earl of Clarendon. London: Longman, Orme, Brown, Green, and Longmans. OCLC 899249.
- Maclagan, Michael; Louda, Jiří (1999). Line of Succession: Heraldry of the Royal Families of Europe. London: Little, Brown & Co. ISBN 1-8560-5469-1.
- Melville, Lewis (2005). The Windsor Beauties: Ladies of the Court of Charles II. Michigan: Loving Healing Press. ISBN 1-9326-9013-1.
- Miller, John (2000). James II. New Haven: Yale University Press. ISBN 0-3000-8728-4.
- Panton, Kenneth John (2011). Historical Dictionary of the British Monarchy. Lanham: Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-5779-7.
- Softly, Barbara (1979). The Queens of England. Michigan: Bell Publishing. ISBN 0-5173-0200-4.
- Strickland, Agnes (1882). The Queens of England. Boston: Easton and Lauriat. OCLC 950726.
- Van der Kiste, John (2003). William and Mary. Gloucestershire: Sutton. ISBN 0-7509-3048-9.
- Waller, Maureen (2002). Ungrateful Daughters: The Stuart Princesses who Stole Their Father's Crown. London: Hodder & Stoughton. ISBN 0-3123-0711-X.
- Weir, Alison (2008). Britain's Royal Families: The Complete Genealogy. London: Vintage Books. ISBN 978-0-0995-3973-5.
- Curtis, Gila (1972). The Life and Times of Queen Anne. London: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 0-297-99571-5.
- Everett Green, Mary (1857). Lives of the Princesses of England, from the Norman Conquest. London: Longman, Brown, Green, Longman, & Roberts. OCLC 15617187.
- Green, David (1970). Queen Anne. London: Collins. ISBN 0-00-211693-6.
- Hutton, Ronald (1989). Charles II: King of England, Scotland and Ireland. Oxford: Clarendon. ISBN 0-19-822911-9.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Miller, John (January 2008). «Anne Hyde». Oxford Dictionary of National Biography. Vol. 1 (online ed.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/14325. (Subscription or UK public library membership required.)