Անգորական ճագար
Անգորական ճագար, (թուրքերեն՝ Ankara tavşanı), տնային նապաստակի ամենահին տեսակներից է[1], բուծում են մորթու երկար մանրաթելերի համար։ Բուրդը հայտնի է որպես անգորայի բուրդ, որը հավաքում են կտրելու, սանրելու կամ փետրելու միջոցով։ Կա անգորայի նապաստակի առնվազն 11 ցեղատեսակ, որոնցից չորսը ներկայումս ճանաչված է Ճագարաբուծների ամերիկյան ասոցիացիայի կողմից (ARBA):
Անգորական ճագարների մորթու արտադրության համաշխարհային առաջատարն է Չինաստանը (տարեկան արտադրում է մինչև 8 հազար տոննա բուրդ)։ Կյանքի տևողությունը կազմում է 7-10 տարի, կենդանիների մորթին օգտագործմանը պիտանի է դառնում յոթ ամսականից։
Ցեղատեսակի պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անգորական ճագարները հանդիսանում են ճագարների ամենահին ցեղատեսակներից մեկը։ Նրանց բուծումը սկիզբ է առել Թուրքիայում, կենդանիների անվանումը տրվել է Անկարա մայրաքաղաքի անունով, որը նախկինում Անգորա է կոչվել՝ համանման անգորական այծերի և կատուների նման։ Ֆրանսիայում այս կենդանիները հայտնվեցին 18-րդ դարի կեսերին, իսկ 19-րդ դարի սկզբին ճագարները տարածվեցին գրեթե ամբողջ մայրցամաքով։
Ի սկզբանե Եվրոպայում անգորական ճագարները ճանաչում ստացան որպես ազնվականության ընտանի կենդանիներ, այս ցեղատեսակի կիրառական բուծումը սկսվեց ավելի ուշ։
Ռուսաստանում անգորական ճագարները հայտնվել էին ավելի վաղ՝ 9-րդ դարում, ճիշտ է այն ժամանակ նրանք անվանվում էին «բևեռաղվեսյան ճագարներ», «անգորական ճագարներ» անվանումն ամրապնդվել է զգալիորեն ավելի ուշ։ Բացի այդ, ռուս գիտնականները քսաներրորդ դարի կեսերին բուծել են անգորական ճագարների աղվամազավոր տեսակներ, որոնք կարող էին ապրել սառը կլիմայական պայմաններում առանց ջեռուցման։
Գյուղատնտեսական նշանակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անգորայի բուրդը, որի համար ճագարաբույծները բազմացնում են ճագարներին, ստանում են կենդանիների մորթու խուզի, սանրման և փետման միջոցով։ Կան անգորական ճագարների բազմաթիվ տեսակներ, որոնցից առավել հայտնի են «Անգլիական» («English»), «Ֆրանսիական» («French»), «Գերմանական» («German»), «Հսկա» («Giant»), «Ատլաս» («Satin»): Ցեղատեսակների մեծ մասից բուրդը ստանում են սանրման և փետման միջոցով, ինչը գործընթացը դարձնում է բավականին աշխատատար և պահանջում է բացառապես ձեռքի աշխատանք, դրանով է բացատրվում անգորայի գործվածքի բարձր արժեքը։
Կախված տեսակից անգորական ճագարների քաշը կարող է տատանվել երկուսից մինչև վեց կիլոգրամ։ Կախված խնամքից, կյանքի միջին տևողությունը կազմում է 5-10 տարի։
Արտադրողականության տեսանկյունից ճագարների բրդի ստացման նպատակով առավել խելամիտ է պահել 5-ից մինչև 7 տարի։ Փակ տարածքներում ճագարներն ապրում են ավելի երկար, քան բաց երկնքի տակ։ Նրանց խնամքը զգալիորեն ավելի բարդ է, քան իրենց կարճաբուրդ եղբայրակիցներինը՝ նրանց բուրդն առնվազն շաբաթը երկու անգամ պահանջում է սանրում։ Մեծահասակ կենդանիների բրդի երկարությունը կազմում է 15-25 սանտիմետր։ Անգորական ճագարների քաշը 2-6 կիլոգրամ է, ինչը բավականին քիչ է մսի արտադրության տեսանկյունից։ Առավել բարձր մակարդակի է անգորայի բրդի արտադրությունը Չինաստանում, եվրոպական երկրների շարքում մորթատու ճագարների տեսակից բրդի արտադրության առաջատարներն են հանդիսանում Ֆրանսիան, Չեխիան, Լեհաստանը և Հունգարիան։
Անգորական ճագարներ ակտիվ են, աշխույժ։ Մի շարք երկրներում կան անգորական ճագարների ազգային ասոցիացիաներ, որոնք զբաղվում են դեկորատիվ տեսակների բուծմամբ և ցուցահանդեսների կազմակերպմամբ, օրինակ՝ «American Rabbit Breeders' Association»-ը։
Անգորական ճագարների տեսակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Անգորական ճագարների ցեղատեսակի խումբն իր մեջ ներառում է տասնյակից ավելի տեսակ, որոնցից առավել հայտնի են հետևյալ տեսակները.
- Անգլիական անգորական ճագար՝ կենդանիների քաշը մոտավորապես 3 կիլոգրամ, պահանջվում է նրանց սանրել երեք օրը մեկ։ Միայն քթի հատվածում չունեն երկար բուրդ։ Մեկ կենդանուց տարեկան կարելի է ստանալ մինչև 450 գրամ աղվամազ։
- Անգորական ատլաս (սատին)՝ կենդանիների քաշը 3-ից մինչև 5 կիլոգրամ է, ստացվող բրդի ծավալով այս ցեղատեսակն ունի նվազագույն արտադրողականությունը։ Հանրաճանաչություն է ստացել բրդի յուրահատուկ փափկության և ամրության համար։
- Սպիտակ աղվամազով ճագար՝ կենդանու քաշը մոտավորապես 4 կիլոգրամ է։ Մեկ կենդանուց տարեկան կարելի է ստանալ միջև 500 գրամ աղվամազ։
- Անգորական հսկա՝ կենդանիներն ունեն մինչև 6 կիլոգրամ քաշ, ինչի հաշվին էլ այս ցեղատեսակից ստանում են առավելագույն աղվամազ։
- Ֆրանսիական անգորական ճագար՝ կենդանիների քաշը մինչև 4,5 կիլոգրամ է։ Ցեղատեսակը տարբերվում է խնամքի անպահանջկոտությամբ, նրանց բուրդը գրեթե չի խճճվում, ինչը թույլ է տալիս հազվադեպ սանրել այս կենդանիներին։ Մեկ ճագարից կարելի է ստանալ տարեկան մինչև 550 գրամ աղվամազ։
- Գերմանական անգորական ճագար՝ քաշը մինչև 3,5 կիլոգրամ, այս ցեղատեսակի առանձնահատկությունը նրանում է, որ բուրդը կարելի է ստանալ խուզման եղանակով։ 2,5 ամիսը մեկ այս ցեղատեսակի ճագարներին կարելի է խուզել։ Այս ցեղատեսակի ճագարներից տարեկան կարել է ստանալ մինչև 1,5 կիլոգրամ աղվամազ։
- Գաճաճ անգորական ճագար՝ կենդանիների քաշը մինչև 2 կիլոգրամ է։ Այս ցեղատեսակի ճագարները տվյալ ցեղախմբի ամենափոքր ներկայացուցիչներն են, առավել տարածված են որպես դեկորատիվ ընտանի կենդանիներ։ Ցեղի շրջանակում կա (կախականջ ճագարի) տարատեսակը։
Խնամքի առանձնահատկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բոլոր ճագարների ցեղատեսակից առավել խստապահանջ խնամք է պահանջում անգորական ճագարը։
Անգորական ճագարի բուրդը հակված է թաղքուճվելու, այդ իսկ պատճառով նրանց պետք է պարբերաբար սանրել։ Նույնպես կարևոր է հետևել, որպեսզի ճագարները չուտեն իրենց բուրդը։ Որովհետև, ի տարբերություն կատուների, ճագարները չեն կարող փսխել բուրդը ստամոքսից, բրդի գնդիկները կարող են խցանել ԱՍՏ (աղիստամոքսային տրակտը) և նրանք կարող են սատկել։
Ցանկալի չէ թրջել անգորական ճագարի բուրդը, քանզի կենդանիները շուտ մրսում են, իսկ չորացնել երկար և խիտ մորթին շատ դժվար է։
Անգորական ճագարի սննդակարգում չի թուլատրվում փետրախոտի առկայությունը, քանի որ նրա սերմակոթը սուր է և բույսը կարող է վնասել կենդանուն։ Բացի այդ անգորական ճագարին չի կարելի կերակրել կաղամբով, քանի որ այն առաջացնում է գազեր, որը կարող է դառնալ կենդանու մահվան պատճառ։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Whitman, Bob D. (October 2004). Domestic Rabbits & Their Histories: Breeds of the World. Leawood KS: Leathers Publishing. ISBN 978-1585972753.