Ամուրի Կոմսոմոլսկ
Բնակավայր | |||||
---|---|---|---|---|---|
Ամուրի Կոմսոմոլսկ | |||||
| |||||
![]() | |||||
Երկիր | ![]() | ||||
Հիմնադրված է | հունիսի 12, 1932[1] թ. | ||||
Առաջին հիշատակում | 1860 | ||||
Մակերես | 325,10 կմ² | ||||
ԲԾՄ | 47 մետր | ||||
Բնակչություն | ▼246 607 մարդ (2019)[2] | ||||
Ժամային գոտի | UTC+10 | ||||
Հեռախոսային կոդ | 4217 | ||||
Փոստային ինդեքսներ | 681000–681999 | ||||
Պաշտոնական կայք | kmscity.ru(ռուս.) | ||||
| |||||
Ամուրի Կոմսոմոլսկ (ռուս.՝ Комсомо́льск-на-Аму́ре), քաղաք Ռուսաստանի Խաբարովսկի երկրամասում: Հանդիսանում է Կոմսոմոլսկի համայնքային շրջանի վարչական կենտրոնը: Ձևավորում է համայնքային կազմավորում Ամուրի Կոմսոմոլսկ քաղաքը՝ քաղաքային շրջանի կարգավիճակով, որպես իր կազմում միակ բնակավայր[3]:
Խաբարովսկի երկրամասի մեծությամբ երկրորդ և Ռուսաստանի Հեռավոր Արևելքի չորրորդ քաղաքը: Գտնվում է Ամուրի ձախ ափին, Խաբարովսկից 404 կմ հյուսիս-արևելք (ավտոճանապարհով)[4]։ Ավտոճանապարհով Մոսկվայից հեռավորությունը կազմում է 8700 կմ:
Հեռավոր Արևելքի տարածաշրջանի խոշորագույն արդյունաբերական կենտրոնն է: Քաղաքում տեղակայված են հետևյալ տիպի ձեռնարկություններ՝ նավաշինարարական, ավիացիոն գործարան, նավթավերամշակման և մետալուրգիական գործարաններ: Սախալինից նավթամուղ և գազատար է գալիս: Տրանսպորտային հանգույց Բայկալ-Ամուրի մայրուղին, գետի նավահանգիստը և ավտոճանապարհները դաշնային և տարածաշրջանային նշանակության են: Գործում են տեխնիկական և մանկավարժական համալսարաններ։
1932 թվականի մայիսի 10-ին կոմսոմոլների ջոկատն իջել է Պերմսկոե գյուղի շրջանում, որը հիմնադրվել էր 1860 թվականի օգոստոսի 30-ին[5]։
1932 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Պերմսկոե գյուղը ձևափոխվել է Ամուրի Կոմսոմոլսկ քաղաքի[6][7]։
1933 թվականի մայիսին քաղաքի կառուցման համար ժամանել են բանտարկյալներ։
Խորհրդային ժամանակ քաղաքը միութենական նշանակության ռազմարդյունաբերական կենտրոն է եղել[8]։
1959 թվականից մինչև 1992 թվականը քաղաքը փակվել է օտարերկրացիների այցելության համար։
Քաղաքի օրը հանդիսանում է հունիսի 12-ը՝ 1933 թվականի հունիսի 12-ի օրվա կապակցությամբ, երբ դրվել է կորպուսային արտադրամասի՝ նավաշինարարական գործարանի առաջին արդյունաբերական օբյեկտի հիմքը[9]։
Ծագումնաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքն իր անվանումը ստացել է Ամուրի կոմսոմոլ-առաջին շինարարների (հիմնադիրների) հիշատակին, որոնցից հետո շինարարների 70%-ը բանտարկյալներ են եղել, բայց նրանք առաջինը չէին ժամանել, այլ կոմսոմոլներից միայն մեկ տարի անց՝ 1933 թվականին[10]։ Ըստ երկրաբան Ա. Ն. Բելոգլազովի հետազոտության՝ քաղաքի շինարարության ընթացքում այդպիսիք եղել են ոչ ավելի, քան 1 տոկոսը:
Պաշտոնական անվանումից բացի, կան մի շարք ոչ պաշտոնական անվանումներ, դրանցից առավել հայտնի է «Պատանեկության քաղաքը»[11][12][13]:
Նաև անվանում են «Լուսաբացի քաղաք» (1940 թվականի համանուն պիեսի հիման վրա, որը նվիրված է Ամուրի Կոմսոմոլսկի շինարարներին)[14]։ Խոսակցական խոսքում տարածված է քաղաքի «Կոմսա» անվանումը։
Լենինյան շրջանին, որը քաղաքի երկրորդ, հյուսիսարևելյան կեսն է, ամրագրվել է Ձյոմգի անվանումը: Երեք վարկածներից մեկի համաձայն՝ նանայեներից թարգմանաբար նշանակում է կեչու պուրակ[15]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1930 թվականին Համառուսաստանյան կենտրոնական գործադիր կոմիտեն և ԽՍՀՄ ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդը որոշում է ընդունել Հեռավոր Արևելյան երկրամասի տնտեսական և մշակութային շինարարության մասին, 1931 թվականի օգոստոսին որոշում է կայացվել նավաշինարարական գործարանի կառուցման մասին: 1932 թվականի հունվարին Ամուրի ձախ ափին գտնվող Պերմսկոե գյուղ է ժամանել կառավարական հանձնաժողովը, որը որոշում է կայացրել Ամուրի նավաշինարարական գործարանի կառուցման մասին։ Միաժամանակ որոշում է կայացվել Ձյոմգիի նանայների ստոյբիշայի շրջանում ավիացիոն գործարան կառուցելու մասին։
1932 թվականի մայիսի 10-ին «Կոմինտերն» և «Կոլումբոս» շոգենավերն իջեցվել են Ամուրի ափին ապագա քաղաքի շուրջ հազար առաջին շինարարների կողմից։ Ներկայումս այդ իրադարձության մասին հիշատակում են հուշաքարը և առաջին շինարարներին նվիրված հուշարձանը։ Վայրի տայգայի երկրամաս ժամանած առաջին շինարարները բնակվել էին Պերմսկոե գյուղի բնակիչների տներում, ինչպես նաև կառուցված հողամասերում և բանակային վրաններում: 1933 թվականից սկսած ձևավորվել են մեծ բնակավայրեր:
Քաղաքի հիմնադիր համարվում է Իոսիֆ Ստալինին։ Քաղաքը հիմնադրվել է Խորհրդային Միության հեռավորարևելյան սահմաններն արտաքին թշնամիներից պաշտպանելու համար։ Քաղաքի առաջին շինարարները եղել են կոմսոմոլները, որոնք իրենց կամքով եկել էին ԽՍՀՄ արևմտյան շրջաններից։ Արդյունքում գործարանների և քաղաքի կառուցմանը մասնակցել են տարբեր ոլորտի շինարարներ՝ զինծառայողներ, ազատ վարձկաններ, բանտարկյալներ, ռազմագերիներ, հայրենադարձվածներ, տարհանվածներ, դիրեկտիվներ և այլոք:
1932 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Համառուսաստանյան կենտրոնական գործադիր կոմիտեի նախագահության որոշմամբ քաղաքը պաշտոնապես ստացել է երկրամասի ենթակայության քաղաքի կարգավիճակ:
1990-ականներին Ամուրի Կոմսոմոլսկը հաճախ կոչվել է «Հեռավոր Արևելքի քրեական մայրաքաղաք»[16]։
1990-ական թվականներին քաղաքի էլեկտրաէներգետիկայի աղետալի կարգավիճակի հետ կապված լրջորեն քննարկվել է Ամուրի նավաշինարարական գործարանի ստապելյաներում գտնվող ատոմային ռեակտորներով (տեխնիկական ապահովման համար հզորության 10%-ը) ատոմային սուզանավերի էլեկտրական էներգիայի օգտագործման հարցը։
Կանոնակարգված դրություն օտարերկրյա քաղաքացիների համար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքային շրջանի տարածքում ավելի քան երեք ամիս գործել է օտարերկրյա քաղաքացիների այցելելու կանոնակարգված դրություն՝ ՌԴ կառավարության 1992 թվականի հուլիսի 4-ի թիվ 470 «Օտարերկրյա քաղաքացիների համար կանոնակարգված այցելությամբ Ռուսաստանի Դաշնության տարածքների ամբողջության հաստատման մասին» որոշման համաձայն, այսինքն, քաղաք այցելելու համար օտարերկրացիների համար անհրաժեշտ էր Անվտանգության դաշնային ծառայության թույլտվություն: Գործնականում ՌԴ կառավարության այս որոշումը չի իրականացվել[17][18]:
Այժմ (1992 թվականի հոկտեմբերի 14-ից) քաղաքը ցուցակում չի նշվում, 2-րդ կետն (Ամուրի Կոմսոմոլսկի մասին) ուժը կորցրել է[19][20]։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքը տեղակայված է Ամուր գետի ձախ ափին, Խաբարովսկից 348 կմ հեռավորության վրա, Միջինամուրյան ստորոտում գտնվող հյուսիսային ծայրամասում, որտեղ գետը կտրում է Սիխոթե Ալինի և Բուրեինսկո Բաջալյան լեռնային համակարգերի խառնուրդը փոխում է գետի ընթացքը ենթամերիդիոնալի՝ մտնելով այսպես կոչված Կոմսոմոլսկո Կիսելյովյան նեղացում: Գետի հունի աջ կողմում կտրուկ կտրվում են Հումմիի լեռնաշղթայի (Սիհոթե-Ալինայի համակարգ) հատվածները՝ 350-380 մետր բացարձակ նշագծերով:
Ամուր գետը 32 կմ հոսում է քաղաքի արևելյան մասում՝ քաղաքային կառուցապատման 8-10 կմ լայնությամբ: Հունի լայնությունը քաղաքային դիմագծի սահմաններում փոխվում է քաղաքի կենտրոնական մասում 1,75 կմ-ից մինչև 3,75 կմ երկարությամբ: Միջին խորությունը 15-16 մ է, ջրի հոսքի արագությունը՝ 1,2 մ/վ:
Կոմսոմոլսկում Ամուրի բացարձակ ամենաբարձր մակարդակը հավասար է +912 սանտիմետրի: Ամենաբարձր մակարդակները նկատվել են 1932 թվականին (+687 սմ), 1959 թվականին (+701 սմ), 1984 թվականին (+670 սմ), 1985 թվականին (+641 սմ), 2013 թվականին (+912 սմ), 2019 թվականին (+829 սմ): Ստորգետնյա ջրերը ներկայացված են վերհովոդկայով, գրունտային և միջմարզային ջրերով։
Երկարատև խիստ և ցածր ձմեռը նպաստում է հողի սառեցմանը մինչև 3-3, 2 մ: Դրա արդյունքում քաղաքում ճանապարհային ծածկույթի վիճակն անբավարար է, տեղի է ունենում շենքերի հիմքերի դեֆորմացիա:
Ժամային գոտի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամուրի Կոմսոմոլսկը գտնվում է UTC+10 ժամային գոտում[21]:
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չնայած նրան, որ Ամուրի Կոմսոմոլսկը գտնվում է Մոսկվայից հարավ, մոտավորապես Բելգորոդի և Վորոնեժի լայնությունում, իր կլիմայական և ցուրտ բնութագրերով այն հավասարեցվում է Ծայր Հյուսիսի շրջաններին[22]:
Չնայած այն հանգամանքին, որ քաղաքը գտնվում է ռիսկային գյուղատնտեսական և խիստ կլիմայի գոտում, այստեղ զարգացած է անհատական գյուղատնտեսությունը: Կոմսոմոլների մեծ մասը տնամերձ հողամասեր ունեն, որոնք հիմնականում օգտագործվում են այգեգործության և այգեպանության համար: Ընդ որում, շոգ ու խոնավ ամառի շնորհիվ այստեղ աճում են այնպիսի ջերմասեր գյուղատնտեսական մշակաբույսեր, ինչպիսիք են ձմերուկն ու խաղողը։
Ամուրի Կոմսոմոլսկի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 0.7 (33.3) |
0.0 (32) |
13.6 (56.5) |
23.9 (75) |
31.0 (87.8) |
33.2 (91.8) |
36.2 (97.2) |
38.0 (100.4) |
30.0 (86) |
20.5 (68.9) |
8.3 (46.9) |
1.0 (33.8) |
38.0 (100.4) |
Միջին բարձր °C (°F) | −19.6 (−3.3) |
−13.9 (7) |
−4.0 (24.8) |
7.5 (45.5) |
16.1 (61) |
22.8 (73) |
25.1 (77.2) |
23.4 (74.1) |
17.1 (62.8) |
7.4 (45.3) |
−6.4 (20.5) |
−17.2 (1) |
4.6 (40.3) |
Միջին օրական °C (°F) | −24.7 (−12.5) |
−19.8 (−3.6) |
−9.5 (14.9) |
2.3 (36.1) |
10.4 (50.7) |
17.3 (63.1) |
20.3 (68.5) |
18.5 (65.3) |
11.9 (53.4) |
2.5 (36.5) |
−10.5 (13.1) |
−21.8 (−7.2) |
−0.6 (30.9) |
Միջին ցածր °C (°F) | −30.8 (−23.4) |
−27.2 (−17) |
−17.1 (1.2) |
−3.4 (25.9) |
3.7 (38.7) |
10.8 (51.4) |
15.2 (59.4) |
13.5 (56.3) |
6.4 (43.5) |
−2.9 (26.8) |
−16.1 (3) |
−27.4 (−17.3) |
−6.6 (20.1) |
Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −47.0 (−52.6) |
−42.0 (−43.6) |
−33.9 (−29) |
−20.8 (−5.4) |
−7.5 (18.5) |
−2.2 (28) |
0.0 (32) |
−8.9 (16) |
−6.0 (21.2) |
−22.0 (−7.6) |
−34.0 (−29.2) |
−42.0 (−43.6) |
−47.0 (−52.6) |
Տեղումներ մմ (դյույմ) | 30 (1.18) |
19 (0.75) |
30 (1.18) |
43 (1.69) |
63 (2.48) |
65 (2.56) |
95 (3.74) |
110 (4.33) |
74 (2.91) |
62 (2.44) |
49 (1.93) |
32 (1.26) |
669 (26.34) |
Միջ. տեղումների օրեր (≥ {{{միավոր տեղումների օրեր}}}) | 14 | 12 | 13 | 15 | 15 | 13 | 15 | 14 | 14 | 13 | 16 | 15 | 169 |
Միջ. անձրևոտ օրեր | 0 | 0 | 1 | 7 | 14 | 13 | 15 | 14 | 14 | 8 | 1 | 0 | 87 |
Միջ. ձնառատ օրեր | 14 | 12 | 13 | 11 | 3 | 0 | 0 | 0 | 0 | 8 | 15 | 15 | 91 |
Աղբյուր #1: climatebase.ru[23][24] | |||||||||||||
Աղբյուր #2: Weatherbase[25] |
Էկոլոգիական վիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամուրի Կոմսոմոլսկում նկատվում է քաղցկեղային հիվանդությունների բարձր մակարդակ՝ մինչև 100 հազար բնակչի հաշվով 403,9 դեպք: Հիվանդության կառուցվածքում գերակշռում է մաշկի քաղցկեղը (C 44, 43, 46)՝ 16,1 %, շնչափողի, բրոնխների և թոքերի քաղցկեղը՝ 13,8 %, կրծքի քաղցկեղը՝ 10,6 %, իգական սեռական օրգանների քաղցկեղը՝ 8,2%, ստամոքսի քաղցկեղը՝ 7,9%[26]:
Սոցիալ-հիգիենիկ մոնիթորինգի տվյալների համաձայն՝ բնակչության վրա ընդհանուր քիմիական ծանրաբեռնվածությունը պայմանավորված է բազմաթիվ քիմիական նյութերի միաժամանակյա մուտքով տարբեր ճանապարհներով և շրջակա միջավայրի տարբեր օբյեկտներից (օդ, ջուր, հող) կազմել է 8,9 թույլատրելի 1 մակարդակի դեպքում[27]։
Խաբարովսկի երկրամասի քաղաքների համեմատ նկատվում է ստորերկրյա ջրերի ամենամեծ աղտոտվածությունը (2010 թվականի տվյալներ) քլորիդներով (մինչեւ 520 մգ/դմ3 — 1,5 ՍԹԿ), կապարով (0,039 մգ/դմ3 — 1,3 ՍԹԿ), կադմիումով (0,0063 մգ/դմ3 — 6,3 ՍԹԿ), բերիլիումով (0,0018 մգ/դմ3 — 9 ՍԹԿ), ալյումինով (2,58 մգ/դմ3 — 5,16 ՍԹԿ), տիտանով (1,556 մգ/դմ3 — 5,16 ՍԹԿ)։ Բորի աղտոտման օջախների չափսերը կազմում են մոտ 100 կմ2, կադմիումի՝ մոտ 120 կմ2, բերիլիումի՝ մոտ 30 կմ2, ալյումինի՝ մոտ 10 կմ2, տիտանի՝ մոտ 70 կմ2:
Քաղաքում պայքար է տարվում ապօրինի աղբավայրերի դեմ[28]։
Գարուն-ամառ շրջանում քաղաքի շրջակայքում պարբերաբար այրվում են տայգան և տորֆային ճահճուտները։ Անտառային հրդեհների ծուխը հանգեցնում է ածխածնի օքսիդի բարձր կոնցենտրացիայի, որը մի քանի անգամ գերազանցում է ՍԹԿ-ն, ճանապարհների տեսանելիությունը կարող է լինել 100 մ-ից պակաս:
Քաղաքի բոլոր շրջաններում կան արդյունաբերական ձեռնարկությունների սանիտարապաշտպանական գոտիներ, և դրանցից շատերի մեջ բնակելի տներ են մտնում, օրինակ՝ Լենինյան և Կենտրոնական շրջանների մի քանի տներ[29][30]:
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տարի | Բնակչություն |
---|---|
1888[31] | 160 |
1915[32] | 291 |
1932[33] | 6000 |
1933[34][35] | 15000 |
1937[36] | 60000 |
1939[37] | 70808 |
1948[38][39] | 130000 |
1956[40] | 169000 |
1962[41][42] | 177278 |
1967[43] | 192000 |
1970[44] | 209000 |
1973[45] | 218127 |
1975[46] | 229000 |
1976[47] | 245000 |
1979[48] | 245000 |
1982[49] | 263950 |
1985[50] | 278000 |
1986[51] | 303000 |
1987[52] | 301000 |
1988[53] | 316000 |
1989[54] | 315325 |
1990[55][56] | 319000 |
1991[57] | 319000 |
1992[58] | 319000 |
1993[59] | 315000 |
1994[60] | 311000 |
1995[61] | 310000 |
1996[62] | 306000 |
1997[63] | 300000 |
1998[64] | 299000 |
1999[65] | 295100 |
2000[66] | 291600 |
2001[67] | 289500 |
2002[68] | 281035 |
2003[69] | 281000 |
2004[70] | 277900 |
2005[71] | 275900 |
2006[72] | 273300 |
2007[73] | 271600 |
2008[74] | 272400 |
2009[75] | 270962 |
2010[76] | 263906 |
2011[77] | 206336 |
2012[78] | 206257 |
2013[79] | 250891 |
2014[80] | 254934 |
2015[81] | 250030 |
2016[82] | 251283 |
2017[83] | 249810 |
2018[84] | 248254 |
2019[85] | 246607 |
2020[86] | 244768 |
Բնակչության աճի հիմնական շարժիչ ուժը երկար տարիներ միգրացիան է եղել։ Նոր քաղաք կառուցելու էին եկել հազարավոր տեղահանվածներ, ազատ վարձկաններ, կոմսոմոլներ և ռազմական գործիչներ ամբողջ երկրից:
1993 թվականից մինչև այժմ նկատվում է բնակչության թվաքանակի նվազում։ Բնական անկման և միգրացիայի արդյունքում Ամուրի Կոմսոմոլսկն այլ քաղաքներ է տեղափոխվել մոտ 73 832 մարդ: Բնակչության նվազումը կապված է եղել կարկտաբեր ձեռնարկություններում արտադրության կտրուկ անկման հետ, որը մինչ օրս չի վերականգնվել մինչև խորհրդային տարիների մասշտաբները:
- Ազգային կազմ
2010 թվականի մարդահամարի համաձայն՝ քաղաքային շրջանի ազգային կազմը կազմում են[87]՝
|
Վարչական կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վարչական բաժանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամուրի Կոմսոմոլսկը պատմականորեն ներառում է երկու տարածք՝ կենտրոն կամ «քաղաք», որտեղ գտնվում է հիմնական ձեռնարկությունը՝ նավաշինարարական գործարանը, և Ձյոմգին՝ շրջան, որը ձևավորվել է ավիացիոն գործարանի շինարարության ժամանակ: Տարածքներից յուրաքանչյուրն առանձին բնակավայր է։ Մեկ կենտրոն, որպես այդպիսին, քաղաքում չկա:
Վարչական քաղաքը բաժանված է 2 օկրուգների (նախկինում՝ շրջաններ), որոնք համընկնում են պատմական մասերի հետ՝: Լենինյան (Ձյոմգի) և Կենտրոնական:
Խորհրդային շրջանում քաղաքի վարչատարածքային բաժանումը տարբերվել է ներկայինից։ Համաձայն ՌՍՖՍՀ Գերագույն Խորհրդի Նախագահության 1943 թվականի հոկտեմբերի 19-ի հրամանագրի՝ կազմավորվել են լենինյան, ստալինյան և կենտրոնական շրջանները: Ստալինի շրջան է մտել «Ամուրստալի» և կայարանամերձ բնակելի զանգվածի տարածքը։
ՌՍՖՍՀ Գերագույն Խորհրդի Նախագահության 1957 թվականի օգոստոսի 7-ի «Խաբարովսկի երկրամասի Ամուրի Կոմսոմոլսկ քաղաքի շրջանների վերացման մասին» հրամանագրի համաձայն՝ քաղաքի շրջանային բաժանումը լուծարվել է[88], սակայն ՌՍՖՍՀ Գերագույն խորհրդի Նախագահության 1972 թվականի մարտի 31-ի հրամանագիրն Ամուրի Կոմսոմոլսկը կրկին բաժանել էերկու շրջանի՝ Լենինյան և Կենտրոնական:
Տեղական ինքնակառավարում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համաձայն քաղաքի կանոնադրության[89]՝ տեղական ինքնակառավարման մարմինների կառուցվածքը ներառել է հետևյալ մարմինները՝
- համայնքային կազմավորման ներկայացչական մարմին՝ քաղաքային դումա:
- համայնքային կազմավորման առաջնորդ՝ քաղաքի առաջնորդ:
- համայնքային կազմավորման գործադիր-կարգադրիչ մարմին՝ քաղաքապետարան:
- քաղաքային օկրուգների գործադիր-կարգադրիչ մարմին՝ քաղաքային օկրուգների ադմինիստրացիաներ:
Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոմսոմոլսկի շինարարությունը սկսվել է նավաշինարարական և ավիացիոն գործարանների ու դրանց շուրջ բարաքների կառուցումից։ Սիլինկա գետը բաժանել է «Քաղաք» շինարարական հարթակները և Ձյոմգի բնակավայրը երկու մասի (այժմ Կենտրոնական և Լենինյան շրջաններ):
Կոմսոմոլսկը խորհրդային կառավարության կողմից մտածվել էր որպես առաջադեմ, օրինակելի սոցիալիստական քաղաք: Այդ գաղափարը մասամբ հաջողվել է իրականացնել: 1934 թվականի գլխավոր պլանը, որը մշակվել էր Լենինգրադի ճարտարապետների կողմից՝ Բ. Դանչիչի ղեկավարությամբ, ենթադրում էր քաղաքի երկու կենտրոնների ստեղծում քաղաքի յուրաքանչյուր մասում, որոնք ունեն փողոցների սիմետրիկ դասավորություն: Հիմնական կենտրոնը պետք է տեղակայված լիներ կենտրոնական շրջանում, դրա առանցքը գլխավոր պողոտան է (այժմ՝ առաջին շինարարների պողոտա), որն Ամուրից դեպի Խորհուրդների տուն է գնում։ Սակայն այս ծրագրի իրականացմանը խանգարել է Հայրենական մեծ պատերազմը։ Քաղաքի գլխավոր պողոտայի շինարարությունը սկսվել է միայն 1977 թվականին[90][91]։
Լենինի և Խաղաղության պողոտաները և մի շարք այլ փողոցներ կառուցվել են ստալինյան նեոկլասիցիզմի ոճի շենքերով։ Քաղաքում կա 131 մշակութային ժառանգության օբյեկտ։ 1990 թվականից մինչև 2010 թվականը Կոմսոմոլսկն ընդգրկվել է Ռուսաստանի պատմական քաղաքների ցանկում[92]:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ https://www.kmscity.ru/city
- ↑ http://habstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/27fd1400497caffd8326df3fbd401489/Численность+населения+Хабаровского+края+по+муниципальным+образованиям+на+1+января+2019+года.doc
- ↑ «Устав МО город Комсомольск-на-Амуре»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018-06-19-ին։ Վերցված է 2018-06-19
- ↑ по автодороге, «Расчёт расстояний»։ АвтоТрансИнфо։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-12-04-ին։ Վերցված է 2012-03-29
- ↑ Кузьмина М. А. Комсомольск строили комсомольцы и не только… // «Приамурские ведомости», № 16, 24 апр. 2019 г., стр. 18.
- ↑ Выписка из протокола № 65 заседания от 10 декабря 1932 года президиума Всероссийского центрального исполнительного комитета советов (ВЦИК) «О преобразовании селения Пермское Нижне-Тамбовского района Дальневосточного края в город Комсомольск-на-Амуре».
- ↑ «Здесь начиналась история города Юности. Селу Пермскому – 160 лет — Государственный архив Хабаровского края»։ gakhk.khabkrai.ru։ Վերցված է 2020-08-29
- ↑ Заусаев В. К. и др. Политика занятости в моногородах // Московский общественный научный фонд : Серия «Научные доклады: независимый экономический анализ». — 2010. — С. 93. Архивировано из первоисточника 19 Մարտի 2012.
- ↑ Согласно ст. 2. «Основание города Комсомольска-на-Амуре» Устава Городского округа города Комсомольска-на-Амуре Хабаровского края Archived 2020-06-03 at the Wayback Machine..
- ↑ Мельников А. В. Географические названия Дальнего Востока России: Топонимический словарь. — Благовещенск: Интерра-Плюс, 2009.
- ↑ «Город Юности поздравил с юбилеем Депутат Государственной Думы Борис Гладких — Официальный сайт органов местного самоуправления Комсомольска-на-Амуре»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-24-ին։ Վերցված է 2017-09-24
- ↑ «Комсомольск-на-Амуре и китайский город Вэйнань стали побратимами - РИА Новости»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-24-ին։ Վերցված է 2017-09-24
- ↑ «День города 2017 в Комсомольске-на-Амуре: полная программа мероприятий — Комсомольская Правда»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-24-ին։ Վերցված է 2017-09-24
- ↑ Бирих А. К. и др. Словарь русской фразеологии. — Фолио-Пресс, 1998. — С. 130.
- ↑ Болотин Д. П. Россия и Китай на дальневосточных рубежах. — АмГУ, 2001. — Т. I. — С. 293.
- ↑ «В СИЗО Хабаровска умер «смотрящий» за Дальним Востоком»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2008-09-18-ին։ Վերցված է 2010-06-04
- ↑ http://wiki.antiviza.info/index.php?title=Территория(չաշխատող հղում), закрытая для иностранцев
- ↑ Постановление Правительства РФ от 04.07.1992 № 470 — Викитека
- ↑ «Постановление Правительства РФ от 04.07.1992 N 470 "Об утверждении Перечня территорий Российской Федерации с регламентированным посещением для иностранных граждан" (с изменениями и дополнениями) | ГАРАНТ»։ base.garant.ru։ Վերցված է 2020-06-03
- ↑ Постановление Правительства РФ от 14 октября 1992 г. № 790 «О порядке приема и передвижения иностранных граждан в Российской Федерации».
- ↑ Федеральный закон от 03.06.2011 № 107-ФЗ «Об исчислении времени», статья 5 (3 июня 2011).
- ↑ Постановление Совета Министров СССР от 10 ноября 1967 г. N 1029 (в ред. Постановления Правительства РФ от 27.02.2018 № 201). ПЕРЕЧЕНЬ РАЙОНОВ КРАЙНЕГО СЕВЕРА И МЕСТНОСТЕЙ, ПРИРАВНЕННЫХ К РАЙОНАМ КРАЙНЕГО СЕВЕРА, НА КОТОРЫЕ РАСПРОСТРАНЯЕТСЯ ДЕЙСТВИЕ УКАЗОВ ПРЕЗИДИУМА ВЕРХОВНОГО СОВЕТА СССР ОТ 10 ФЕВРАЛЯ 1960 Г. И ОТ 26 СЕНТЯБРЯ 1967 Г. О ЛЬГОТАХ ДЛЯ ЛИЦ, РАБОТАЮЩИХ В ЭТИХ РАЙОНАХ И МЕСТНОСТЯХ
- ↑ «climatebase.ru (1948-2011)»։ Վերցված է April 28, 2012
- ↑ Уломов В. И. Сейсмичность // Национальный атлас России. Том 2. Природа. Экология. 2007.
- ↑ «Weatherbase: Historical Weather for Komsomolsk-on-Amur, Russia»։ Weatherbase։ 2012 2011 թվականի նոյեմբերի 24:
- ↑ http://27.rospotrebnadzor.ru/ Archived 2012-08-28 at the Wayback Machine. // Роспотребнадзор
- ↑ http://27.rospotrebnadzor.ru/directions/monitoring/63644/ Archived 2012-02-10 at the Wayback Machine. // 4. Оценка влияния факторов среды обитания на онкологические заболевания
- ↑ http://kmscity.ru/news/2014/05/22/4/ Archived 2014-05-24 at the Wayback Machine. Более ста несанкционированных свалок было выявлено в Комсомольске-на-Амуре в 2013 году
- ↑ http://www.kmslife.ru/events/detail.php?ID=14648 Archived 2014-05-23 at the Wayback Machine. Зона тревоги
- ↑ http://www.rg.ru/2008/02/09/sanitar-dok.html Archived 2014-05-24 at the Wayback Machine. СанПиН 2.2.1/2.1.1.1200-03 «Санитарно-защитные зоны и санитарная классификация предприятий, сооружений и иных объектов»
- ↑ История Комсомольска-на-Амуре
- ↑ История Комсомольска-на-Амуре
- ↑ История Комсомольска-на-Амуре
- ↑ История Комсомольска-на-Амуре
- ↑ Административное деление СССР на 1.01.1933
- ↑ История Комсомольска-на-Амуре
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам. Дата обращения 30 ноября 2013. [Архивировано https://www.webcitation.org/6LVaj4Mah] 30 ноября 2013 года.
- ↑ История Комсомольска-на-Амуре
- ↑ Административное деление СССР на 1.01.1933
- ↑ Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956. Дата обращения 26 октября 2013. Архивировано 26 октября 2013 года.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly. Дата обращения 25 сентября 2013. Архивировано 28 апреля 2013 года.
- ↑ Народная энциклопедия «Мой город». Комсомольск-на-Амуре. Дата обращения 8 октября 2013. Архивировано 8 октября 2013 года.
- ↑ Народная энциклопедия «Мой город». Комсомольск-на-Амуре. Дата обращения 8 октября 2013. Архивировано 8 октября 2013 года.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. Дата обращения 25 сентября 2013. Архивировано 28 апреля 2013 года.
- ↑ Народная энциклопедия «Мой город». Комсомольск-на-Амуре. Дата обращения 8 октября 2013. Архивировано 8 октября 2013 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник, 1998 год
- ↑ Российский статистический ежегодник. 1994. Дата обращения 18 мая 2016. Архивировано 18 мая 2016 года.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly. Дата обращения 25 сентября 2013. Архивировано 28 апреля 2013 года.
- ↑ Народное хозяйство СССР 1922-1982 (Юбилейный статистический ежегодник)
- ↑ Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001. Дата обращения 12 мая 2015. Архивировано 12 мая 2015 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 1994. Дата обращения 18 мая 2016. Архивировано 18 мая 2016 года.
- ↑ Народное хозяйство СССР за 70 лет: юбилейный статистический ежегодник : [арх. 28 июня 2016] / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766 с.]
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения. Архивировано 22 августа 2011 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник.2002 : Стат.сб. / Госкомстат России. – М. : Госкомстат России, 2002. – 690 с. – На рус. яз. – ISBN 5-89476-123-9 : 539.00.
- ↑ Российский статистический ежегодник.2002 : Стат.сб. / Госкомстат России. – М. : Госкомстат России, 2002. – 690 с. – На рус. яз. – ISBN 5-89476-123-9 : 539.00.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения. Архивировано 22 августа 2011 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 1994. Дата обращения 18 мая 2016. Архивировано 18 мая 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 1994. Дата обращения 18 мая 2016. Архивировано 18 мая 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 1994. Дата обращения 18 мая 2016. Архивировано 18 мая 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 1994. Дата обращения 18 мая 2016. Архивировано 18 мая 2016 года.
- ↑ Народное хозяйство СССР за 70 лет: юбилейный статистический ежегодник : [арх. 28 июня 2016] / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766 с.]
- ↑ Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001. Дата обращения 12 мая 2015. Архивировано 12 мая 2015 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 1997 год. Дата обращения 22 мая 2016. Архивировано 22 мая 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001. Дата обращения 12 мая 2015. Архивировано 12 мая 2015 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 1999 год. Дата обращения 22 мая 2016. Архивировано 22 мая 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник.2000 год. Дата обращения 22 мая 2016. Архивировано 22 мая 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001. Дата обращения 12 мая 2015. Архивировано 12 мая 2015 года.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Архивировано 3 февраля 2012 года.
- ↑ Народная энциклопедия «Мой город». Комсомольск-на-Амуре. Дата обращения 8 октября 2013. Архивировано 8 октября 2013 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 2004 год.Дата обращения 9 июня 2016. 9 июня 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 2005 год. Дата обращения 9 июня 2016. Архивировано 9 июня 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 2006 год. Дата обращения 9 июня 2016. Архивировано 9 июня 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 2007 год. Дата обращения 9 июня 2016. Архивировано 9 июня 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 2008 год. Дата обращения 9 июня 2016. Архивировано 9 июня 2016 года.
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. Дата обращения 2 января 2014. Архивировано 2 января 2014 года.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. 13. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов Хабаровского края. Archived 2018-08-27 at the Wayback Machine. Дата обращения 5 апреля 2016. Архивировано 5 апреля 2016 года.
- ↑ Оценка численности постоянного населения Хабаровского края на начало 2011 года по муниципальным образованиям. Дата обращения 26 марта 2014. Архивировано 26 марта 2014 года.]
- ↑ Оценка численности населения по муниципальным образованиям на начало 2012 года. Дата обращения 3 апреля 2015. Архивировано 3 апреля 2015 года.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов).Дата обращения 16 ноября 2013. 16 ноября 2013 года.
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года.Дата обращения 2 августа 2014. 2 августа 2014 года.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года.Дата обращения 6 августа 2015. 6 августа 2015 года.
- ↑ «населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года»։ Արխիվացված օրիգինալից 2017-07-31-ին։ Վերցված է 2017-07-31
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (31 июля 2017).Дата обращения 31 июля 2017. 31 июля 2017 года.
- ↑ населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года.Дата обращения 25 июля 2018. 26 июля 2018 года.
- ↑ Численность населения Хабаровского края по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года(չաշխատող հղում)
- ↑ Численность населения Хабаровского края по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года(չաշխատող հղում)
- ↑ http://habstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/4f2b6a004fafa5a79f9a9fca6ff6f188/национальный+состав+и+владение+языками,+гражданство+населения.pdf Archived 2017-10-31 at the Wayback Machine. // habstat.gks.ru
- ↑ «Органы местного самоуправления» (չաշխատող հղում)
- ↑ «Устав города»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-05-ին։ Վերցված է 2014-06-28
- ↑ По материалам: Савенкова В. Н.։ «Архитектурная «идея» города Комсомольск-на-Амурев 30—50-е годы XX в.»։ // eps.dvo.ru։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-03-24-ին։ Վերցված է 2014-07-15
- ↑ «История Комсомольска-на-Амуре»։ // kmslib.ru։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-20-ին։ Վերցված է 2014-07-15
- ↑ «Историческая застройка города»։ // kmslib.ru։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-06-26-ին։ Վերցված է 2014-07-15
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Савенкова, В. Архитектурная «идея» города Комсомольск-на-Амуре в 30—50-е годы XX в. — ДВО РАН. Արխիվացված է Մարտ 24, 2014 Wayback Machine-ի միջոցով:
- Литературный Комсомольск: Литературно-художественный сборник. Сост. М. М. Скляренко, М. А. Лейпунский и В. Г. Батурин. — Комсомольск-на-Амуре: Изд. Амурский ударник, 1934. — 148 с.
- Комсомольск: Сборник. Сост. по материалам литкружковцев газеты «Ударник Комсомольска» и спец. корреспондентов «Комсомольской правды». Сост. М. Черненко. — М.: Молодая гвардия, 1936. — 130 с. (Библиотека Комсомольской правды)
- Комсомольск: Сборник. — Хабаровск: ОГИЗ-Дальгиз, 1947. — 278 с.
- Город на заре. Сб. о Комсомольске-на-Амуре. Сост. С. Савельев. Ред. Б. Никифоров. — М.: Молодая гвардия, 1972. — 312 с., ил. (Гвардия Ленинского комсомола)
- Художественная выставка 50 лет Комсомольску-на-Амуре. Каталог. Сост..: В. П. Москалева, М. В. Хабарова; ред. А. Ю. Стеркин. — М.: Сов. худож., 1982. — 84 с., ил.
- Наумов Ю. С. Жизнь в трех измерениях: СССР-Россия-Испания/ Yury Naumov. La vida en tres dimensiones: Union Sovietica-Russia-Espaňa. — Испания, 2009. — 350 с., ил.
- Чудинова Н. Г., Гринкруг Н. В. Кадастр объектов культурного наследия (Комсомольск-на-Амуре). Монограф. — Владивосток: Дальнаука, 2012. — 122 с.
- Комсомольск-на-Амуре. Страницы истории: Сб. документов об истории строительства и развития города Комсомольска-на-Амуре. — Хабаровск: Изд. Хворова А. Ю., 2012. — 624 с., ил.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 1. события 1985—1988 г. г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 1998. — 136 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 2. события 1991—1992 г. г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 1999. — 208 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 3. события 1993—1994 г. г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 1999. — 242 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 4. события 1994—1996 г. г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 1999. — 188 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 5. события 1996 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 1999. — 214 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 6. события 1997 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2000. — 220 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 7. события 1998 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2003. — 254 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 8. события 1999 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2003. — 362 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века (Кн. 9. события 2000 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2007. — 275 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: На заре двадцать первого века (Кн. 10. события 2001 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2008. — 302 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: На заре двадцать первого века (Кн. 11. события 2002 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2010. — 124 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Легенды, мифы и реальность. — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2002. — 388 с., ил. (Дальний Восток: Великие стройки сталинских пятилеток)
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Поселки, площади, улицы. — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2012. — 272 с., ил.
- Летопись городской власти: Документально-публицистическое повествование к 80-летию Комсомольска-на-Амуре. — Хабаровск: ООО Бизнес-Архив, 2012. — 384 с., ил. (Серия Дальневосточная элита)
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Официальный сайт Комсомольска-на-Амуре
- Старые фотографии Комсомольска-на-Амуре на проекте EtoRetro
- Статьи о Комсомольске-на-Амуре на сайте Центральной городской библиотеке имени Н. Островского
|
![]() |
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ամուրի Կոմսոմոլսկ կատեգորիայում։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 336)։ ![]() |