Ամուրի Կոմսոմոլսկ
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  Ռուսաստան | ||||
| Հիմնադրված է | հունիսի 12, 1932[1] թ. | ||||
| Առաջին հիշատակում | 1860 | ||||
| Մակերես | 325,10 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 47 մետր | ||||
| Բնակչություն | ▼246 607 մարդ (2019)[2] | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+10 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 4217 | ||||
| Փոստային ինդեքսներ | 681000–681999 | ||||
| Պաշտոնական կայք | kmscity.ru(ռուս.) | ||||
| |||||
Ամուրի Կոմսոմոլսկ (ռուս.՝ Комсомо́льск-на-Аму́ре), քաղաք Ռուսաստանի Խաբարովսկի երկրամասում։ Հանդիսանում է Կոմսոմոլսկի համայնքային շրջանի վարչական կենտրոնը։ Ձևավորում է համայնքային կազմավորում Ամուրի Կոմսոմոլսկ քաղաքը՝ քաղաքային շրջանի կարգավիճակով, որպես իր կազմում միակ բնակավայր[3]։
Խաբարովսկի երկրամասի մեծությամբ երկրորդ և Ռուսաստանի Հեռավոր Արևելքի չորրորդ քաղաքը։ Գտնվում է Ամուրի ձախ ափին, Խաբարովսկից 404 կմ հյուսիս-արևելք (ավտոճանապարհով)[4]։ Ավտոճանապարհով Մոսկվայից հեռավորությունը կազմում է 8700 կմ։
Հեռավոր Արևելքի տարածաշրջանի խոշորագույն արդյունաբերական կենտրոնն է։ Քաղաքում տեղակայված են հետևյալ տիպի ձեռնարկություններ՝ նավաշինարարական, ավիացիոն գործարան, նավթավերամշակման և մետալուրգիական գործարաններ։ Սախալինից նավթամուղ և գազատար է գալիս։ Տրանսպորտային հանգույց Բայկալ-Ամուրի մայրուղին, գետի նավահանգիստը և ավտոճանապարհները դաշնային և տարածաշրջանային նշանակության են։ Գործում են տեխնիկական և մանկավարժական համալսարաններ։
1932 թվականի մայիսի 10-ին կոմսոմոլների ջոկատն իջել է Պերմսկոե գյուղի շրջանում, որը հիմնադրվել էր 1860 թվականի օգոստոսի 30-ին[5]։
1932 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Պերմսկոե գյուղը ձևափոխվել է Ամուրի Կոմսոմոլսկ քաղաքի[6][7]։
1933 թվականի մայիսին քաղաքի կառուցման համար ժամանել են բանտարկյալներ։
Խորհրդային ժամանակ քաղաքը միութենական նշանակության ռազմարդյունաբերական կենտրոն է եղել[8]։
1959 թվականից մինչև 1992 թվականը քաղաքը փակվել է օտարերկրացիների այցելության համար։
Քաղաքի օրը հանդիսանում է հունիսի 12-ը՝ 1933 թվականի հունիսի 12-ի օրվա կապակցությամբ, երբ դրվել է կորպուսային արտադրամասի՝ նավաշինարարական գործարանի առաջին արդյունաբերական օբյեկտի հիմքը[9]։
Ծագումնաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
_(1967).png)
Քաղաքն իր անվանումը ստացել է Ամուրի կոմսոմոլ-առաջին շինարարների (հիմնադիրների) հիշատակին, որոնցից հետո շինարարների 70%-ը բանտարկյալներ են եղել, բայց նրանք առաջինը չէին ժամանել, այլ կոմսոմոլներից միայն մեկ տարի անց՝ 1933 թվականին[10]։ Ըստ երկրաբան Ա. Ն. Բելոգլազովի հետազոտության՝ քաղաքի շինարարության ընթացքում այդպիսիք եղել են ոչ ավելի, քան 1 տոկոսը։
Պաշտոնական անվանումից բացի, կան մի շարք ոչ պաշտոնական անվանումներ, դրանցից առավել հայտնի է «Պատանեկության քաղաքը»[11][12][13]։
Նաև անվանում են «Լուսաբացի քաղաք» (1940 թվականի համանուն պիեսի հիման վրա, որը նվիրված է Ամուրի Կոմսոմոլսկի շինարարներին)[14]։ Խոսակցական խոսքում տարածված է քաղաքի «Կոմսա» անվանումը։
Լենինյան շրջանին, որը քաղաքի երկրորդ, հյուսիսարևելյան կեսն է, ամրագրվել է Ձյոմգի անվանումը։ Երեք վարկածներից մեկի համաձայն՝ նանայեներից թարգմանաբար նշանակում է կեչու պուրակ[15]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1930 թվականին Համառուսաստանյան կենտրոնական գործադիր կոմիտեն և ԽՍՀՄ ժողովրդական կոմիսարների խորհուրդը որոշում է ընդունել Հեռավոր Արևելյան երկրամասի տնտեսական և մշակութային շինարարության մասին, 1931 թվականի օգոստոսին որոշում է կայացվել նավաշինարարական գործարանի կառուցման մասին։ 1932 թվականի հունվարին Ամուրի ձախ ափին գտնվող Պերմսկոե գյուղ է ժամանել կառավարական հանձնաժողովը, որը որոշում է կայացրել Ամուրի նավաշինարարական գործարանի կառուցման մասին։ Միաժամանակ որոշում է կայացվել Ձյոմգիի նանայների ստոյբիշայի շրջանում ավիացիոն գործարան կառուցելու մասին։
1932 թվականի մայիսի 10-ին «Կոմինտերն» և «Կոլումբոս» շոգենավերն իջեցվել են Ամուրի ափին ապագա քաղաքի շուրջ հազար առաջին շինարարների կողմից։ Ներկայումս այդ իրադարձության մասին հիշատակում են հուշաքարը և առաջին շինարարներին նվիրված հուշարձանը։ Վայրի տայգայի երկրամաս ժամանած առաջին շինարարները բնակվել էին Պերմսկոե գյուղի բնակիչների տներում, ինչպես նաև կառուցված հողամասերում և բանակային վրաններում։ 1933 թվականից սկսած ձևավորվել են մեծ բնակավայրեր։
Քաղաքի հիմնադիր համարվում է Իոսիֆ Ստալինին։ Քաղաքը հիմնադրվել է Խորհրդային Միության հեռավորարևելյան սահմաններն արտաքին թշնամիներից պաշտպանելու համար։ Քաղաքի առաջին շինարարները եղել են կոմսոմոլները, որոնք իրենց կամքով եկել էին ԽՍՀՄ արևմտյան շրջաններից։ Արդյունքում գործարանների և քաղաքի կառուցմանը մասնակցել են տարբեր ոլորտի շինարարներ՝ զինծառայողներ, ազատ վարձկաններ, բանտարկյալներ, ռազմագերիներ, հայրենադարձվածներ, տարհանվածներ, դիրեկտիվներ և այլք։
1932 թվականի դեկտեմբերի 10-ին Համառուսաստանյան կենտրոնական գործադիր կոմիտեի նախագահության որոշմամբ քաղաքը պաշտոնապես ստացել է երկրամասի ենթակայության քաղաքի կարգավիճակ։
1990-ականներին Ամուրի Կոմսոմոլսկը հաճախ կոչվել է «Հեռավոր Արևելքի քրեական մայրաքաղաք»[16]։
1990-ական թվականներին քաղաքի էլեկտրաէներգետիկայի աղետալի կարգավիճակի հետ կապված լրջորեն քննարկվել է Ամուրի նավաշինարարական գործարանի ստապելյաներում գտնվող ատոմային ռեակտորներով (տեխնիկական ապահովման համար հզորության 10%-ը) ատոմային սուզանավերի էլեկտրական էներգիայի օգտագործման հարցը։
Կանոնակարգված դրություն օտարերկրյա քաղաքացիների համար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքային շրջանի տարածքում ավելի քան երեք ամիս գործել է օտարերկրյա քաղաքացիների այցելելու կանոնակարգված դրություն՝ ՌԴ կառավարության 1992 թվականի հուլիսի 4-ի թիվ 470 «Օտարերկրյա քաղաքացիների համար կանոնակարգված այցելությամբ Ռուսաստանի Դաշնության տարածքների ամբողջության հաստատման մասին» որոշման համաձայն, այսինքն, քաղաք այցելելու համար օտարերկրացիների համար անհրաժեշտ էր Անվտանգության դաշնային ծառայության թույլտվություն։ Գործնականում ՌԴ կառավարության այս որոշումը չի իրականացվել[17][18]։
Այժմ (1992 թվականի հոկտեմբերի 14-ից) քաղաքը ցուցակում չի նշվում, 2-րդ կետն (Ամուրի Կոմսոմոլսկի մասին) ուժը կորցրել է[19][20]։
Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆիզիկա-աշխարհագրական բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքը տեղակայված է Ամուր գետի ձախ ափին, Խաբարովսկից 348 կմ հեռավորության վրա, Միջինամուրյան ստորոտում գտնվող հյուսիսային ծայրամասում, որտեղ գետը կտրում է Սիխոթե Ալինի և Բուրեինսկո Բաջալյան լեռնային համակարգերի խառնուրդը փոխում է գետի ընթացքը ենթամերիդիոնալի՝ մտնելով այսպես կոչված Կոմսոմոլսկո Կիսելյովյան նեղացում։ Գետի հունի աջ կողմում կտրուկ կտրվում են Հումմիի լեռնաշղթայի (Սիհոթե-Ալինայի համակարգ) հատվածները՝ 350-380 մետր բացարձակ նշագծերով։
Ամուր գետը 32 կմ հոսում է քաղաքի արևելյան մասում՝ քաղաքային կառուցապատման 8-10 կմ լայնությամբ։ Հունի լայնությունը քաղաքային դիմագծի սահմաններում փոխվում է քաղաքի կենտրոնական մասում 1,75 կմ-ից մինչև 3,75 կմ երկարությամբ։ Միջին խորությունը 15-16 մ է, ջրի հոսքի արագությունը՝ 1,2 մ/վ։
Կոմսոմոլսկում Ամուրի բացարձակ ամենաբարձր մակարդակը հավասար է +912 սանտիմետրի։ Ամենաբարձր մակարդակները նկատվել են 1932 թվականին (+687 սմ), 1959 թվականին (+701 սմ), 1984 թվականին (+670 սմ), 1985 թվականին (+641 սմ), 2013 թվականին (+912 սմ), 2019 թվականին (+829 սմ)։ Ստորգետնյա ջրերը ներկայացված են վերհովոդկայով, գրունտային և միջմարզային ջրերով։
Երկարատև խիստ և ցածր ձմեռը նպաստում է հողի սառեցմանը մինչև 3-3, 2 մ։ Դրա արդյունքում քաղաքում ճանապարհային ծածկույթի վիճակն անբավարար է, տեղի է ունենում շենքերի հիմքերի դեֆորմացիա։
Ժամային գոտի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամուրի Կոմսոմոլսկը գտնվում է UTC+10 ժամային գոտում[21]։
Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չնայած նրան, որ Ամուրի Կոմսոմոլսկը գտնվում է Մոսկվայից հարավ, մոտավորապես Բելգորոդի և Վորոնեժի լայնությունում, իր կլիմայական և ցուրտ բնութագրերով այն հավասարեցվում է Ծայր Հյուսիսի շրջաններին[22]։
Չնայած այն հանգամանքին, որ քաղաքը գտնվում է ռիսկային գյուղատնտեսական և խիստ կլիմայի գոտում, այստեղ զարգացած է անհատական գյուղատնտեսությունը։ Կոմսոմոլների մեծ մասը տնամերձ հողամասեր ունեն, որոնք հիմնականում օգտագործվում են այգեգործության և այգեպանության համար։ Ընդ որում, շոգ ու խոնավ ամառի շնորհիվ այստեղ աճում են այնպիսի ջերմասեր գյուղատնտեսական մշակաբույսեր, ինչպիսիք են ձմերուկն ու խաղողը։
| Ամուրի Կոմսոմոլսկի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 0.7 (33.3) |
0.0 (32) |
13.6 (56.5) |
23.9 (75) |
31.0 (87.8) |
33.2 (91.8) |
36.2 (97.2) |
38.0 (100.4) |
30.0 (86) |
20.5 (68.9) |
8.3 (46.9) |
1.0 (33.8) |
38.0 (100.4) |
| Միջին բարձր °C (°F) | −19.6 (−3.3) |
−13.9 (7) |
−4.0 (24.8) |
7.5 (45.5) |
16.1 (61) |
22.8 (73) |
25.1 (77.2) |
23.4 (74.1) |
17.1 (62.8) |
7.4 (45.3) |
−6.4 (20.5) |
−17.2 (1) |
4.6 (40.3) |
| Միջին օրական °C (°F) | −24.7 (−12.5) |
−19.8 (−3.6) |
−9.5 (14.9) |
2.3 (36.1) |
10.4 (50.7) |
17.3 (63.1) |
20.3 (68.5) |
18.5 (65.3) |
11.9 (53.4) |
2.5 (36.5) |
−10.5 (13.1) |
−21.8 (−7.2) |
−0.6 (30.9) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −30.8 (−23.4) |
−27.2 (−17) |
−17.1 (1.2) |
−3.4 (25.9) |
3.7 (38.7) |
10.8 (51.4) |
15.2 (59.4) |
13.5 (56.3) |
6.4 (43.5) |
−2.9 (26.8) |
−16.1 (3) |
−27.4 (−17.3) |
−6.6 (20.1) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −47.0 (−52.6) |
−42.0 (−43.6) |
−33.9 (−29) |
−20.8 (−5.4) |
−7.5 (18.5) |
−2.2 (28) |
0.0 (32) |
−8.9 (16) |
−6.0 (21.2) |
−22.0 (−7.6) |
−34.0 (−29.2) |
−42.0 (−43.6) |
−47.0 (−52.6) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 30 (1.18) |
19 (0.75) |
30 (1.18) |
43 (1.69) |
63 (2.48) |
65 (2.56) |
95 (3.74) |
110 (4.33) |
74 (2.91) |
62 (2.44) |
49 (1.93) |
32 (1.26) |
669 (26.34) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ {{{միավոր տեղումների օրեր}}}) | 14 | 12 | 13 | 15 | 15 | 13 | 15 | 14 | 14 | 13 | 16 | 15 | 169 |
| Միջ. անձրևոտ օրեր | 0 | 0 | 1 | 7 | 14 | 13 | 15 | 14 | 14 | 8 | 1 | 0 | 87 |
| Միջ. ձնառատ օրեր | 14 | 12 | 13 | 11 | 3 | 0 | 0 | 0 | 0 | 8 | 15 | 15 | 91 |
| Աղբյուր #1: climatebase.ru[23][24] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: Weatherbase[25] | |||||||||||||
Էկոլոգիական վիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամուրի Կոմսոմոլսկում նկատվում է քաղցկեղային հիվանդությունների բարձր մակարդակ՝ մինչև 100 հազար բնակչի հաշվով 403,9 դեպք։ Հիվանդության կառուցվածքում գերակշռում է մաշկի քաղցկեղը (C 44, 43, 46)՝ 16,1 %, շնչափողի, բրոնխների և թոքերի քաղցկեղը՝ 13,8 %, կրծքի քաղցկեղը՝ 10,6 %, իգական սեռական օրգանների քաղցկեղը՝ 8,2%, ստամոքսի քաղցկեղը՝ 7,9%[26]:
Սոցիալ-հիգիենիկ մոնիթորինգի տվյալների համաձայն՝ բնակչության վրա ընդհանուր քիմիական ծանրաբեռնվածությունը պայմանավորված է բազմաթիվ քիմիական նյութերի միաժամանակյա մուտքով տարբեր ճանապարհներով և շրջակա միջավայրի տարբեր օբյեկտներից (օդ, ջուր, հող) կազմել է 8,9 թույլատրելի 1 մակարդակի դեպքում[27]։
Խաբարովսկի երկրամասի քաղաքների համեմատ նկատվում է ստորերկրյա ջրերի ամենամեծ աղտոտվածությունը (2010 թվականի տվյալներ) քլորիդներով (մինչեւ 520 մգ/դմ3 — 1,5 ՍԹԿ), կապարով (0,039 մգ/դմ3 — 1,3 ՍԹԿ), կադմիումով (0,0063 մգ/դմ3 — 6,3 ՍԹԿ), բերիլիումով (0,0018 մգ/դմ3 — 9 ՍԹԿ), ալյումինով (2,58 մգ/դմ3 — 5,16 ՍԹԿ), տիտանով (1,556 մգ/դմ3 — 5,16 ՍԹԿ)։ Բորի աղտոտման օջախների չափսերը կազմում են մոտ 100 կմ2, կադմիումի՝ մոտ 120 կմ2, բերիլիումի՝ մոտ 30 կմ2, ալյումինի՝ մոտ 10 կմ2, տիտանի՝ մոտ 70 կմ2։
Քաղաքում պայքար է տարվում ապօրինի աղբավայրերի դեմ[28]։
Գարուն-ամառ շրջանում քաղաքի շրջակայքում պարբերաբար այրվում են տայգան և տորֆային ճահճուտները։ Անտառային հրդեհների ծուխը հանգեցնում է ածխածնի օքսիդի բարձր կոնցենտրացիայի, որը մի քանի անգամ գերազանցում է ՍԹԿ-ն, ճանապարհների տեսանելիությունը կարող է լինել 100 մ-ից պակաս։
Քաղաքի բոլոր շրջաններում կան արդյունաբերական ձեռնարկությունների սանիտարապաշտպանական գոտիներ, և դրանցից շատերի մեջ բնակելի տներ են մտնում, օրինակ՝ Լենինյան և Կենտրոնական շրջանների մի քանի տներ[29][30]։
Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Տարի | Բնակչություն |
|---|---|
| 1888[31] | 160 |
| 1915[31] | 291 |
| 1932[31] | 6000 |
| 1933[31][32] | 15000 |
| 1937[31] | 60000 |
| 1939[33] | 70808 |
| 1948[31][32] | 130000 |
| 1956[34] | 169000 |
| 1962[35][36] | 177278 |
| 1967[36] | 192000 |
| 1970[37] | 209000 |
| 1973[36] | 218127 |
| 1975[38] | 229000 |
| 1976[39] | 245000 |
| 1979[40] | 245000 |
| 1982[41] | 263950 |
| 1985[42] | 278000 |
| 1986[39] | 303000 |
| 1987[43] | 301000 |
| 1988[44] | 316000 |
| 1989[45] | 315325 |
| 1990[44][45] | 319000 |
| 1991[39] | 319000 |
| 1992[39] | 319000 |
| 1993[39] | 315000 |
| 1994[39] | 311000 |
| 1995[43] | 310000 |
| 1996[42] | 306000 |
| 1997[46] | 300000 |
| 1998[42] | 299000 |
| 1999[47] | 295100 |
| 2000[48] | 291600 |
| 2001[42] | 289500 |
| 2002[49] | 281035 |
| 2003[36] | 281000 |
| 2004[50] | 277900 |
| 2005[51] | 275900 |
| 2006[52] | 273300 |
| 2007[53] | 271600 |
| 2008[54] | 272400 |
| 2009[55] | 270962 |
| 2010[56] | 263906 |
| 2011[57] | 206336 |
| 2012[58] | 206257 |
| 2013[59] | 250891 |
| 2014[60] | 254934 |
| 2015[61] | 250030 |
| 2016[62] | 251283 |
| 2017[63] | 249810 |
| 2018[64] | 248254 |
| 2019[65] | 246607 |
| 2020[66] | 244768 |
Բնակչության աճի հիմնական շարժիչ ուժը երկար տարիներ միգրացիան է եղել։ Նոր քաղաք կառուցելու էին եկել հազարավոր տեղահանվածներ, ազատ վարձկաններ, կոմսոմոլներ և ռազմական գործիչներ ամբողջ երկրից։
1993 թվականից մինչև այժմ նկատվում է բնակչության թվաքանակի նվազում։ Բնական անկման և միգրացիայի արդյունքում Ամուրի Կոմսոմոլսկն այլ քաղաքներ է տեղափոխվել մոտ 73 832 մարդ։ Բնակչության նվազումը կապված է եղել կարկտաբեր ձեռնարկություններում արտադրության կտրուկ անկման հետ, որը մինչ օրս չի վերականգնվել մինչև խորհրդային տարիների մասշտաբները։
- Ազգային կազմ
2010 թվականի մարդահամարի համաձայն՝ քաղաքային շրջանի ազգային կազմը կազմում են[67]՝
|
Վարչական կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վարչական բաժանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ամուրի Կոմսոմոլսկը պատմականորեն ներառում է երկու տարածք՝ կենտրոն կամ «քաղաք», որտեղ գտնվում է հիմնական ձեռնարկությունը՝ նավաշինարարական գործարանը, և Ձյոմգին՝ շրջան, որը ձևավորվել է ավիացիոն գործարանի շինարարության ժամանակ։ Տարածքներից յուրաքանչյուրն առանձին բնակավայր է։ Մեկ կենտրոն, որպես այդպիսին, քաղաքում չկա։
Վարչական քաղաքը բաժանված է 2 օկրուգների (նախկինում՝ շրջաններ), որոնք համընկնում են պատմական մասերի հետ՝: Լենինյան (Ձյոմգի) և Կենտրոնական։
Խորհրդային շրջանում քաղաքի վարչատարածքային բաժանումը տարբերվել է ներկայինից։ Համաձայն ՌՍՖՍՀ Գերագույն Խորհրդի Նախագահության 1943 թվականի հոկտեմբերի 19-ի հրամանագրի՝ կազմավորվել են լենինյան, ստալինյան և կենտրոնական շրջանները։ Ստալինի շրջան է մտել «Ամուրստալի» և կայարանամերձ բնակելի զանգվածի տարածքը։
ՌՍՖՍՀ Գերագույն Խորհրդի Նախագահության 1957 թվականի օգոստոսի 7-ի «Խաբարովսկի երկրամասի Ամուրի Կոմսոմոլսկ քաղաքի շրջանների վերացման մասին» հրամանագրի համաձայն՝ քաղաքի շրջանային բաժանումը լուծարվել է[68], սակայն ՌՍՖՍՀ Գերագույն խորհրդի Նախագահության 1972 թվականի մարտի 31-ի հրամանագիրն Ամուրի Կոմսոմոլսկը կրկին բաժանել էերկու շրջանի՝ Լենինյան և Կենտրոնական։
Տեղական ինքնակառավարում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համաձայն քաղաքի կանոնադրության[69]՝ տեղական ինքնակառավարման մարմինների կառուցվածքը ներառել է հետևյալ մարմինները՝
- համայնքային կազմավորման ներկայացչական մարմին՝ քաղաքային դումա։
- համայնքային կազմավորման առաջնորդ՝ քաղաքի առաջնորդ։
- համայնքային կազմավորման գործադիր-կարգադրիչ մարմին՝ քաղաքապետարան։
- քաղաքային օկրուգների գործադիր-կարգադրիչ մարմին՝ քաղաքային օկրուգների ադմինիստրացիաներ։
Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոմսոմոլսկի շինարարությունը սկսվել է նավաշինարարական և ավիացիոն գործարանների ու դրանց շուրջ բարաքների կառուցումից։ Սիլինկա գետը բաժանել է «Քաղաք» շինարարական հարթակները և Ձյոմգի բնակավայրը երկու մասի (այժմ Կենտրոնական և Լենինյան շրջաններ)։
Կոմսոմոլսկը խորհրդային կառավարության կողմից մտածվել էր որպես առաջադեմ, օրինակելի սոցիալիստական քաղաք։ Այդ գաղափարը մասամբ հաջողվել է իրականացնել։ 1934 թվականի գլխավոր պլանը, որը մշակվել էր Լենինգրադի ճարտարապետների կողմից՝ Բ. Դանչիչի ղեկավարությամբ, ենթադրում էր քաղաքի երկու կենտրոնների ստեղծում քաղաքի յուրաքանչյուր մասում, որոնք ունեն փողոցների սիմետրիկ դասավորություն։ Հիմնական կենտրոնը պետք է տեղակայված լիներ կենտրոնական շրջանում, դրա առանցքը գլխավոր պողոտան է (այժմ՝ առաջին շինարարների պողոտա), որն Ամուրից դեպի Խորհուրդների տուն է գնում։ Սակայն այս ծրագրի իրականացմանը խանգարել է Հայրենական մեծ պատերազմը։ Քաղաքի գլխավոր պողոտայի շինարարությունը սկսվել է միայն 1977 թվականին[70][71]։
Լենինի և Խաղաղության պողոտաները և մի շարք այլ փողոցներ կառուցվել են ստալինյան նեոկլասիցիզմի ոճի շենքերով։ Քաղաքում կա 131 մշակութային ժառանգության օբյեկտ։ 1990 թվականից մինչև 2010 թվականը Կոմսոմոլսկն ընդգրկվել է Ռուսաստանի պատմական քաղաքների ցանկում[72]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ https://www.kmscity.ru/city
- ↑ http://habstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/27fd1400497caffd8326df3fbd401489/Численность+населения+Хабаровского+края+по+муниципальным+образованиям+на+1+января+2019+года.doc
- ↑ «Устав МО город Комсомольск-на-Амуре»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018-06-19-ին։ Վերցված է 2018-06-19
- ↑ по автодороге, «Расчёт расстояний»։ АвтоТрансИнфо։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-12-04-ին։ Վերցված է 2012-03-29
- ↑ Кузьмина М. А. Комсомольск строили комсомольцы и не только… // «Приамурские ведомости», № 16, 24 апр. 2019 г., стр. 18.
- ↑ Выписка из протокола № 65 заседания от 10 декабря 1932 года президиума Всероссийского центрального исполнительного комитета советов (ВЦИК) «О преобразовании селения Пермское Нижне-Тамбовского района Дальневосточного края в город Комсомольск-на-Амуре».
- ↑ «Здесь начиналась история города Юности. Селу Пермскому – 160 лет — Государственный архив Хабаровского края»։ gakhk.khabkrai.ru։ Արխիվացված է օրիգինալից 2020-10-26-ին։ Վերցված է 2020-08-29
- ↑ Заусаев В. К. и др. Политика занятости в моногородах // Московский общественный научный фонд : Серия «Научные доклады: независимый экономический анализ». — 2010. — С. 93. Архивировано из первоисточника 19 Մարտի 2012.
- ↑ Согласно ст. 2. «Основание города Комсомольска-на-Амуре» Устава Городского округа города Комсомольска-на-Амуре Хабаровского края Archived 2020-06-03 at the Wayback Machine..
- ↑ Мельников А. В. Географические названия Дальнего Востока России: Топонимический словарь. — Благовещенск: Интерра-Плюс, 2009.
- ↑ «Город Юности поздравил с юбилеем Депутат Государственной Думы Борис Гладких — Официальный сайт органов местного самоуправления Комсомольска-на-Амуре»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-24-ին։ Վերցված է 2017-09-24
- ↑ «Комсомольск-на-Амуре и китайский город Вэйнань стали побратимами - РИА Новости»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-24-ին։ Վերցված է 2017-09-24
- ↑ «День города 2017 в Комсомольске-на-Амуре: полная программа мероприятий — Комсомольская Правда»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-24-ին։ Վերցված է 2017-09-24
- ↑ Бирих А. К. и др. Словарь русской фразеологии. — Фолио-Пресс, 1998. — С. 130.
- ↑ Болотин Д. П. Россия и Китай на дальневосточных рубежах. — АмГУ, 2001. — Т. I. — С. 293.
- ↑ «В СИЗО Хабаровска умер «смотрящий» за Дальним Востоком»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2008-09-18-ին։ Վերցված է 2010-06-04
- ↑ http://wiki.antiviza.info/index.php?title=Территория(չաշխատող հղում), закрытая для иностранцев
- ↑ Постановление Правительства РФ от 04.07.1992 № 470 — Викитека
- ↑ «Постановление Правительства РФ от 04.07.1992 N 470 "Об утверждении Перечня территорий Российской Федерации с регламентированным посещением для иностранных граждан" (с изменениями и дополнениями) | ГАРАНТ»։ base.garant.ru։ Վերցված է 2020-06-03
- ↑ Постановление Правительства РФ от 14 октября 1992 г. № 790 «О порядке приема и передвижения иностранных граждан в Российской Федерации».
- ↑ Федеральный закон от 03.06.2011 № 107-ФЗ «Об исчислении времени», статья 5 (3 июня 2011).
- ↑ Постановление Совета Министров СССР от 10 ноября 1967 г. N 1029 (в ред. Постановления Правительства РФ от 27.02.2018 № 201). ПЕРЕЧЕНЬ РАЙОНОВ КРАЙНЕГО СЕВЕРА И МЕСТНОСТЕЙ, ПРИРАВНЕННЫХ К РАЙОНАМ КРАЙНЕГО СЕВЕРА, НА КОТОРЫЕ РАСПРОСТРАНЯЕТСЯ ДЕЙСТВИЕ УКАЗОВ ПРЕЗИДИУМА ВЕРХОВНОГО СОВЕТА СССР ОТ 10 ФЕВРАЛЯ 1960 Г. И ОТ 26 СЕНТЯБРЯ 1967 Г. О ЛЬГОТАХ ДЛЯ ЛИЦ, РАБОТАЮЩИХ В ЭТИХ РАЙОНАХ И МЕСТНОСТЯХ
- ↑ «climatebase.ru (1948-2011)»։ Վերցված է April 28, 2012
- ↑ Уломов В. И. Сейсмичность // Национальный атлас России. Том 2. Природа. Экология. 2007.
- ↑ «Weatherbase: Historical Weather for Komsomolsk-on-Amur, Russia»։ Weatherbase։ 2012 2011 թվականի նոյեմբերի 24։
- ↑ http://27.rospotrebnadzor.ru/ Archived 2012-08-28 at the Wayback Machine. // Роспотребнадзор
- ↑ http://27.rospotrebnadzor.ru/directions/monitoring/63644/ Archived 2012-02-10 at the Wayback Machine. // 4. Оценка влияния факторов среды обитания на онкологические заболевания
- ↑ http://kmscity.ru/news/2014/05/22/4/ Archived 2014-05-24 at the Wayback Machine. Более ста несанкционированных свалок было выявлено в Комсомольске-на-Амуре в 2013 году
- ↑ http://www.kmslife.ru/events/detail.php?ID=14648 Archived 2014-05-23 at the Wayback Machine. Зона тревоги
- ↑ http://www.rg.ru/2008/02/09/sanitar-dok.html Archived 2014-05-24 at the Wayback Machine. СанПиН 2.2.1/2.1.1.1200-03 «Санитарно-защитные зоны и санитарная классификация предприятий, сооружений и иных объектов»
- ↑ 31,0 31,1 31,2 31,3 31,4 31,5 История Комсомольска-на-Амуре
- ↑ 32,0 32,1 «Административное деление СССР на 1.01.1933»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2020-10-26-ին։ Վերցված է 2020-10-24
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам. Дата обращения 30 ноября 2013.[Архивировано] 30 ноября 2013 года.
- ↑ Народное хозяйство СССР в 1956 г. (Статистический сборник). Государственное статистическое издательство. Москва. 1956.Дата обращения 26 октября 2013. 26 октября 2013 года.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Демоскоп Weekly.Дата обращения 25 сентября 2013. 28 апреля 2013 года.
- ↑ 36,0 36,1 36,2 36,3 Народная энциклопедия «Мой город». Комсомольск-на-Амуре.Дата обращения 8 октября 2013. 8 октября 2013 года.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly.Дата обращения 25 сентября 2013. 28 апреля 2013 года.
- ↑ «Российский статистический ежегодник, 1998 год»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2020-09-15-ին։ Վերցված է 2020-10-24
- ↑ 39,0 39,1 39,2 39,3 39,4 39,5 Российский статистический ежегодник. 1994.Дата обращения 18 мая 2016. 18 мая 2016 года.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.. Демоскоп Weekly.Дата обращения 25 сентября 2013. 28 апреля 2013 года.
- ↑ «Народное хозяйство СССР 1922-1982 (Юбилейный статистический ежегодник)»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2020-11-08-ին։ Վերցված է 2020-10-24
- ↑ 42,0 42,1 42,2 42,3 Российский статистический ежегодник. Госкомстат, Москва, 2001.Дата обращения 12 мая 2015. 12 мая 2015 года.
- ↑ 43,0 43,1 Народное хозяйство СССР за 70 лет: юбилейный статистический ежегодник : арх. 28 июня 2016] / Государственный комитет СССР по статистике. — Москва : Финансы и статистика, 1987. — 766 с.]
- ↑ 44,0 44,1 Всесоюзная перепись населения 1989 года. Численность городского населения. 22 августа 2011 года.
- ↑ 45,0 45,1 «Российский статистический ежегодник.2002 : Стат.сб. / Госкомстат России. – М. : Госкомстат России, 2002. – 690 с. – На рус. яз. – ISBN 5-89476-123-9 : 539.00.»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2021-02-24-ին։ Վերցված է 2020-10-24
- ↑ Российский статистический ежегодник. 1997 год. Дата обращения 22 мая 2016. 22 мая 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 1999 год. Дата обращения 22 мая 2016. 22 мая 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник.2000 год. Дата обращения 22 мая 2016 Archived 2016-11-22 at the Wayback Machine.. Архивировано 22 мая 2016 года.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Archived 2022-01-31 at the Wayback Machine. 3 февраля 2012 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 2004 год. Дата обращения 9 июня 2016. 9 июня 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 2005 год.Дата обращения 9 июня 2016. 9 июня 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 2006 год.Дата обращения 9 июня 2016. 9 июня 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 2007 год. Дата обращения 9 июня 2016. Архивировано 9 июня 2016 года.
- ↑ Российский статистический ежегодник. 2008 год. Дата обращения 9 июня 2016. Архивировано 9 июня 2016 года.
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. Archived 2013-05-16 at the Wayback Machine. Дата обращения 2 января 2014. Архивировано 2 января 2014 года.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. 13. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов Хабаровского края. Archived 2018-08-27 at the Wayback Machine. Дата обращения 5 апреля 2016. Архивировано 5 апреля 2016 года.
- ↑ Оценка численности постоянного населения Хабаровского края на начало 2011 года по муниципальным образованиям. Archived 2013-12-04 at the Wayback Machine.Дата обращения 26 марта 2014. 26 марта 2014 года.]
- ↑ Оценка численности населения по муниципальным образованиям на начало 2012 года. Archived 2019-08-21 at the Wayback Machine.Дата обращения 3 апреля 2015. 3 апреля 2015 года.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). Дата обращения 16 ноября 2013. 16 ноября 2013 года.
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Дата обращения 2 августа 2014. 2 августа 2014 года.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Дата обращения 6 августа 2015. 6 августа 2015 года.
- ↑ «населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года»։ Արխիվացված օրիգինալից 2017-07-31-ին։ Վերցված է 2017-07-31
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (31 июля 2017). Дата обращения 31 июля 2017. 31 июля 2017 года.
- ↑ населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года. Дата обращения 25 июля 2018. 26 июля 2018 года.
- ↑ Численность населения Хабаровского края по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года(չաշխատող հղում)
- ↑ Численность населения Хабаровского края по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года(չաշխատող հղում)
- ↑ http://habstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/habstat/resources/4f2b6a004fafa5a79f9a9fca6ff6f188/национальный+состав+и+владение+языками,+гражданство+населения.pdf Archived 2017-10-31 at the Wayback Machine. // habstat.gks.ru
- ↑ «Органы местного самоуправления» (չաշխատող հղում)
- ↑ «Устав города»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-05-ին։ Վերցված է 2014-06-28
- ↑ По материалам: Савенкова В. Н.։ «Архитектурная «идея» города Комсомольск-на-Амурев 30—50-е годы XX в.»։ // eps.dvo.ru։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-03-24-ին։ Վերցված է 2014-07-15
- ↑ «История Комсомольска-на-Амуре»։ // kmslib.ru։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-08-20-ին։ Վերցված է 2014-07-15
- ↑ «Историческая застройка города»։ // kmslib.ru։ Արխիվացված է օրիգինալից 2014-06-26-ին։ Վերցված է 2014-07-15
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Савенкова, В. Архитектурная «идея» города Комсомольск-на-Амуре в 30—50-е годы XX в. — ДВО РАН. Արխիվացված է Մարտ 24, 2014 Wayback Machine-ի միջոցով:
- Литературный Комсомольск: Литературно-художественный сборник. Сост. М. М. Скляренко, М. А. Лейпунский и В. Г. Батурин. — Комсомольск-на-Амуре: Изд. Амурский ударник, 1934. — 148 с.
- Комсомольск: Сборник. Сост. по материалам литкружковцев газеты «Ударник Комсомольска» и спец. корреспондентов «Комсомольской правды». Сост. М. Черненко. — М.: Молодая гвардия, 1936. — 130 с. (Библиотека Комсомольской правды)
- Комсомольск: Сборник. — Хабаровск: ОГИЗ-Дальгиз, 1947. — 278 с.
- Город на заре. Сб. о Комсомольске-на-Амуре. Сост. С. Савельев. Ред. Б. Никифоров. — М.: Молодая гвардия, 1972. — 312 с., ил. (Гвардия Ленинского комсомола)
- Художественная выставка 50 лет Комсомольску-на-Амуре. Каталог. Сост..: В. П. Москалева, М. В. Хабарова; ред. А. Ю. Стеркин. — М.: Сов. худож., 1982. — 84 с., ил.
- Наумов Ю. С. Жизнь в трех измерениях: СССР-Россия-Испания/ Yury Naumov. La vida en tres dimensiones: Union Sovietica-Russia-Espaňa. — Испания, 2009. — 350 с., ил.
- Чудинова Н. Г., Гринкруг Н. В. Кадастр объектов культурного наследия (Комсомольск-на-Амуре). Монограф. — Владивосток: Дальнаука, 2012. — 122 с.
- Комсомольск-на-Амуре. Страницы истории: Сб. документов об истории строительства и развития города Комсомольска-на-Амуре. — Хабаровск: Изд. Хворова А. Ю., 2012. — 624 с., ил.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 1. события 1985—1988 г. г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 1998. — 136 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 2. события 1991—1992 г. г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 1999. — 208 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 3. события 1993—1994 г. г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 1999. — 242 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 4. события 1994—1996 г. г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 1999. — 188 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 5. события 1996 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 1999. — 214 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 6. события 1997 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2000. — 220 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 7. события 1998 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2003. — 254 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века. История демократического движения в эпоху политических потрясений (Кн. 8. события 1999 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2003. — 362 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Конец двадцатого века (Кн. 9. события 2000 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2007. — 275 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: На заре двадцать первого века (Кн. 10. события 2001 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2008. — 302 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: На заре двадцать первого века (Кн. 11. события 2002 г.). — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2010. — 124 с.
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Легенды, мифы и реальность. — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2002. — 388 с., ил. (Дальний Восток: Великие стройки сталинских пятилеток)
- Кузьмина М. А. Комсомольск-на-Амуре: Поселки, площади, улицы. — Комсомольск-на-Амуре: Жук, 2012. — 272 с., ил.
- Летопись городской власти: Документально-публицистическое повествование к 80-летию Комсомольска-на-Амуре. — Хабаровск: ООО Бизнес-Архив, 2012. — 384 с., ил. (Серия Дальневосточная элита)
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Официальный сайт Комсомольска-на-Амуре
- Старые фотографии Комсомольска-на-Амуре на проекте EtoRetro
- Статьи о Комсомольске-на-Амуре на сайте Центральной городской библиотеке имени Н. Островского
| ||||||||||
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ամուրի Կոմսոմոլսկ կատեգորիայում։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 336)։ 
|
| Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 5, էջ 549)։
|