Աղամալի և Մարիամի խաչքար (Շողակաթ)
 | |
|---|---|
 Աղամալի և Մարիամի խաչքար | |
| Երկիր | Հայաստան |
| Տարածաշրջան | Արմավիրի մարզի Վաղարշապատ քաղաքի Նալբանդյան-Սահակ Պարթև փողոցների խաչմերուկ մոտ գտնվող Շողակաթ եկեղեցում։ |
| Սկզբնական տեղադրություն | Արմավիրի մարզի Վաղարշապատ քաղաքի Նալբանդյան-Սահակ Պարթև փողոցների խաչմերուկ մոտ գտնվող Շողակաթ եկեղեցում։ |
| Ներկա տեղադրություն | Ագուցված է Շողակաթ եկեղեցու հյուսիսային որմին։ |
| Ներկա վիճակ | կանգուն |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Պատմաճարտարապետական հուշարձան |
| Նվիրված | Խաչքարը նվիրված է Աղամալին և Մարիամին։ |
| Խաչագործ | Խաչքագործ վարպետը Հայրապետն է։ |
| Պատվիրող | Խաչքարի պատվիրատուն անհայտ է։ |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական ճարտարապետություն |
| Ստեղծման տարեթիվ | 1695 թվական |
| Զարդաքանդակի նկարագրություն | Խաչքարը քանդակներ չունի։ |
| Նյութ | բազալտ |
| Արձանագրություն | Խաչքարը ունի արձանագրություններ։ |
 Shoghakat Վիքիպահեստում | |
Աղամալի և Մարիամի խաչքար, գտնվում է Հայաստանի Արմավիրի մարզի Վաղարշապատ քաղաքի Նալբանդյան-Սահակ Պարթև փողոցների խաչմերուկ մոտ գտնվող Շողակաթ եկեղեցում, որն ընդգրկված է ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում։ Հաշվառված է Հայաստանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների պետական ցանկում (4.2/18)[1]։
Տեղադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ագուցված է Շողակաթ եկեղեցու հյուսիսային որմին, արտաքուստ[2]։
Վիմական արձանագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խաչքարի ստորին հատվածում 3 տող վիմական արձանագրություն[2].
- ՈՒՍՏ[Ա]Յ Հ[ԱՅ]Ր[Ա]Պ[Ե]Տ
- Յ[Ի]Շ[Ա]Տ[Ա]Կ Է Խ[Օ]ՃԱ ԱՂԱՄԱԼԻՆ
- ԵՒ Կ[Ո]Ղ[Ա]ԿՑՈՆ ԻՐ, ՌՃԽԴ. (1695)
Համաձայն արձանագրության՝ խաչքարը կանգնեցվել է ի հիշատակ եկեղեցու մեկենաս Աղամալ Նախիջևանցու և կնոջ՝ Մարիամի։ Խաչքարը կերտվել է 1695 թվականին։ Խաչքարագործ վարպետը Հայրապետն է։
Այլ տեղեկատվություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Աղամալը եղել է խոջա (խօ ճա), այսինքն` զբաղվել է վաճառականությամբ, մի երևույթ, որը մեծ տարածում է ունեցել 16-18-րդ դարերում[2]։
- Խաչքար կերտող վարպետները 15-18-րդ դարերի վիմագրերում կոչվել են նաև «վարպետ», «ուստա» պատվանուններով[2][3]։
- Խաչքարերի քանդակագործական հարդարանքում առկա ընդհանրությունները թույլ են տալիս ենթադրել, որ Շողակաթ եկեղեցու որմերին ագուցված խաչքարերն ուստա Հայրապետի ձեռակերտն են, պարզապես վարպետն իր անունը հիշատակել է միայն մեկ անգամ։ Բացառված չէ, որ Հայրապետ քարգործը նաև եկեղեցու ճարտարապետն է[2]։
- Տվյալ ժամանակաշրջանի կոթողներն աչքի են ընկնում հիմնախաչի ետնախորքն անզարդ պահելու սկզբունքով, վարդյակն առանձնանում է խորանից, իսկ արմավազարդն ու խաչը հստակորեն պահպանում են հորինվածքի առանձնահատուկ տեսքը[4]։ 17-18-րդ դարերի եկեղեցական կառույցների որմերին ագուցված խաչքարերն ունեն պարզ, դեկորատիվ հարդարանք, երիզված են հյուսածո զարդանախշերով, հիմնախաչը ևս հյուսածո ոճով է պատկերված, որի ստորին խաչաթևից բարձրանում է նուրբ արմավազարդը, իսկ վարդյակն այսօրինակ խաչքարերի քանդակային հորինվածքում ընդհանրապես բացակայում է[2]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Էջմիածնի Մայր Տաճար
- Սուրբ Շողակաթ եկեղեցի
- Աղամալի խաչքար (Շողակաթ)
- Աղամալի, Աղաջանի և Նանագուլի խաչքար (Շողակաթ)
- Ալպերտոսի խաչքար (Շողակաթ)
- Տեր Հովհաննեսի խաչքար (Շողակաթ)
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՐՄԱՎԻՐԻ ՄԱՐԶԻ ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ԵՎ ՄՇԱԿՈՒՅԹԻ ԱՆՇԱՐԺ ՀՈՒՇԱՐՁԱՆՆԵՐԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՑՈՒՑԱԿԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Արսեն Հարությունյան, Վաղարշապատ. վանքերը և վիմական արձանագրությունները, Մայր Աթոռ սուրբ Էջմիածնի հրատարակչություն, 2016 թվական, էջ 101
- ↑ Բ. Առաքելյան, Ա. Ն Շահինյան, Հայաստանի միջնադարյան կոթողային հուշարձանները։ IX-XIII դարերի խաչքարերը, Հայկական ՍՍՀ ԳԱ Հրատարակչություն, 1984, էջ 47
- ↑ Հ․Լ․ Պետրոսյան, Խաչքար. ծագումը, գործառույթը, պատկերագրությունը, իմաստաբանությունը, Երևան, 2008, էջ 365