Ածխի պարկ (միգամածություն)
![]() | |
Հետազոտման տվյալներ | |
---|---|
Տեսակ | dark nebula? |
Տեսանելի աստղային մեծություն | (V) |
Համաստեղություն | Հարավային Խաչ |
Աստղաչափություն | |
Բնութագիր | |
Ֆիզիկական տվյալներ | |
Ուղեծրի էլեմենտներ |
Ածխի պարկ միգամածություն (Հարավային Ածխի պարկ, կամ պարզապես Ածխի պարկ)[1], մուգ միգամածություն է, որը տեսանելի է աչքով որպես մուգ բեկոր, որը թաքցնում է Կաթնագծի մի մասը Աքրուքսի (Alpha Crucis) արևելյան կողմում՝ Կրուքսի աստղակերպում[2]։

Ընդհանուր տեղեկատվություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Պատմականորեն գիշերային երկնքում ցանկացած այլ մութ ամպ կոչվում էր Ածխի պարկ: 1899 թվականին Ռիչարդ Հինքլի Ալենը Ածխի պարկ միգամածությունն անվանել է Հյուսիսային Կոալսակ Նեբուլա[3]։
Ածխի պարկ միգամածությունն ընդգրկում է գրեթե 7° x 5° տարածություն և տարածվում է հարևան Կենտավրոսի և Մուսկայի համաստեղություններում[4]։ Առաջին դիտարկումը հաղորդվել է 1499 թվականին Վիսենտե Յանյես Պինսոնի կողմից[5]։ Այն անվանվել է «il Canopo fosco» (մութ Կանոպուս) Ամերիգո Վեսպուչիի կողմից, ինչպես նաև կոչվել է «Macula Magellani» (Մագելանի բիծ) կամ «Սև Մագելանական ամպ»՝ ընդդեմ Մագելանի ամպերի[5]։
Ածխի պարկ միգամածությունն ընդգրկում է գրեթե 7° x 5° տարածություն և տարածվում է հարևան Կենտավրոսի և Մուսկայի համաստեղություններում։ Առաջին դիտարկումը հաղորդվել է 1499 թվականին Վիսենտե Յանյես Պինսոնի կողմից։ Այն անվանվել է «il Canopo fosco» (մութ Կանոպուս) Ամերիգո Վեսպուչիի կողմից, ինչպես նաև կոչվել է «Macula Magellani» (Մագելանի բիծ) կամ «Սև Մագելանական ամպ»՝ ընդդեմ Մագելանի ամպերի։

Ավստրալիական Աբորիգենյան աստղագիտության մեջ Ածխի պարկը համարվում է էմուի գլուխը երկնքում մի քանի Աբորիգենյան մշակույթներում: Ուարդաման ժողովուրդների շրջանում այն ներկայացվում է որպես օրենքով տղամարդու գլուխ և ուսեր, որը դիտում է մարդկանց, որպեսզի համոզվի, որ նրանք չեն խախտում ավանդական օրենքները: Ըստ Հարնիի հաղորդած լեգենդի՝ այս էակը կոչվում է Ութդջունգոն, և միայն ցեղային օրենքներին հավատարիմ մնալը կարող է խոչընդոտել նրան՝ կործանել աշխարհը կրակի աստղով[6]։ Գայարբաուի (1880) վկայությամբ էլ կա նշում, որ Կոխիլային միգամածությունները կրկնում են բորա շրջանի նկարները Երկրի վրա: Այս աստղագիտական վայրերը թույլ էին տալիս հոգիներին շարունակել իրենց ծեսերը՝ նմանաբար մարդկային զուգահեռներին Երկրի վրա: Քանի որ բորա շրջանը սովորաբար գտնվում է հյուսիս-հարավ ուղղությամբ, հարավային Ածխի պարկ միգամածությունն ցույց է տալիս ծեսի օղակը:
Ինկայի աստղագիտության մեջ այս միգամածությունը կոչվում էր Յուտու՝ ըստ Հարավամերիկյան մի փղկասին (թռչուն)-ից,[7] կամ Տինամու[8]։
Ժողովրդական մշակույթում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ածխի պարկ միգամածությունն հայտնվում է Կենջի Միյազավայի «Գալակտիկ երկաթուղու գիշեր» պատմությունում, որտեղ գլխավոր հերոս Գիովանիում իր ընկերոջ, Կամբանելի, հեռանալը դեպի իր անձնական այլաշխարհ, որը կոչվում է «Իրական Երկինք», որտեղ նա տեսնում է իր մահացած մորը, սպասում նրան: Գիովանին չի կարող տեսնել Իրական Երկինքը, և նրա համար փոխարենը ներկայացված է որպես դատարկ, սև Ածխի պարկ միգամածությունն։
Ածխի պարկ միգամածությունն ու դրա շուրջ գտնվող գալակտիկ տարածքը մեծ դեր են խաղացել Ջերի Փոռնելի «ԿոԴոմինիում» հոսանքում, հատկապես «Աստծու աչքի փոշին» և նրա շարունակությունը՝ «Ձգտող ձեռքը», որոնք համատեղ հեղինակել են Լարի Նիվենը։ Այս վեպերում մարդ-կոլոնիզացված համակարգը՝ Նոր Կալեդոնիան, գտնվում է Կոալսակից մեր մոլորակից հակառակ կողմում։ Կոալսակի հետ հանդիման կա կարմիր սուպերգիանտ աստղ, իսկ սուպերգիանտի և Նոր Կալեդոնիայի միջև գտնվում է դեղին F6 աստղ, որը հայտնի է որպես «Աստծու աչքի փոշին»:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Կաղապար:Cite simbad
- ↑ Franco, G.P.A. (2000). «Interstellar Na I D lines towards the Southern Coalsack». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 315 (3): 611–621. Bibcode:2000MNRAS.315..611F. doi:10.1046/j.1365-8711.2000.03434.x.
- ↑ O'Meara, Stephen James (2012-04-23). «Where is the Northern Coalsack?». Astronomy.com. Վերցված է 2023-02-10-ին.
- ↑ Darling, David J. (2004). The universal book of astronomy: from the Andromeda Galaxy to the zone of avoidance. Hoboken, New Jersey: Wiley. էջ 351. ISBN 0471265691.
- ↑ 5,0 5,1 «The Coalsack and the Southern Cross». ESO. 3 December 2009. Վերցված է 1 October 2018-ին.
- ↑ Songs of the Songmen, 28–30.
- ↑ James B. Kaler (2002). The Hundred Greatest Stars. New York: Springer Science & Business Media. էջ 5. ISBN 978-0-387-95436-3.
- ↑ A. F. Aveni, ed. (2010). Archaeoastronomy in the New World : American primitive astronomy : proceedings of an international conference held at Oxford University, September, 1981. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521125475.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]![]() |
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Ածխի պարկ (միգամածություն) կատեգորիայում։ |
- Starry Night Photography: Coalsack Dark Nebula
- Starry Night Photography: The Emu
- SIMBAD: Coalsack Nebula
![]() | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ածխի պարկ (միգամածություն)» հոդվածին։ |
|