Jump to content

Ածխի պարկ (միգամածություն)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ածխի պարկ
Հետազոտման տվյալներ
Տեսակdark nebula?
Տեսանելի աստղային մեծություն (V)
ՀամաստեղությունՀարավային Խաչ
Աստղաչափություն
Բնութագիր
Ֆիզիկական տվյալներ
Ուղեծրի էլեմենտներ

Ածխի պարկ միգամածություն (Հարավային Ածխի պարկ, կամ պարզապես Ածխի պարկ)[1], մուգ միգամածություն է, որը տեսանելի է աչքով որպես մուգ բեկոր, որը թաքցնում է Կաթնագծի մի մասը Աքրուքսի (Alpha Crucis) արևելյան կողմում՝ Կրուքսի աստղակերպում[2]։

Ածխի պարկ միգամածությունը

Ընդհանուր տեղեկատվություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմականորեն գիշերային երկնքում ցանկացած այլ մութ ամպ կոչվում էր Ածխի պարկ: 1899 թվականին Ռիչարդ Հինքլի Ալենը Ածխի պարկ միգամածությունն անվանել է Հյուսիսային Կոալսակ Նեբուլա[3]։

Ածխի պարկ միգամածությունն ընդգրկում է գրեթե 7° x 5° տարածություն և տարածվում է հարևան Կենտավրոսի և Մուսկայի համաստեղություններում[4]։ Առաջին դիտարկումը հաղորդվել է 1499 թվականին Վիսենտե Յանյես Պինսոնի կողմից[5]։ Այն անվանվել է «il Canopo fosco» (մութ Կանոպուս) Ամերիգո Վեսպուչիի կողմից, ինչպես նաև կոչվել է «Macula Magellani» (Մագելանի բիծ) կամ «Սև Մագելանական ամպ»՝ ընդդեմ Մագելանի ամպերի[5]։

Ածխի պարկ միգամածությունն ընդգրկում է գրեթե 7° x 5° տարածություն և տարածվում է հարևան Կենտավրոսի և Մուսկայի համաստեղություններում։ Առաջին դիտարկումը հաղորդվել է 1499 թվականին Վիսենտե Յանյես Պինսոնի կողմից։ Այն անվանվել է «il Canopo fosco» (մութ Կանոպուս) Ամերիգո Վեսպուչիի կողմից, ինչպես նաև կոչվել է «Macula Magellani» (Մագելանի բիծ) կամ «Սև Մագելանական ամպ»՝ ընդդեմ Մագելանի ամպերի։

Երկնքից էմուի պատկերումը,( emu in the sky) որը հայտնի է որպես weitj: Երկնքոում գտնվող weitj-ը արական սեռի է, և դուք կարող եք տեսնել, թե ինչպես են նրանք պահում իրենց ձվերը: Մակուրուի ժամանակ (տարվա ամենացուրտ և անձրևոտ ժամանակահատվածը, որը ընկնում է հունիս և հուլիս ամիսներին), որը հանդիսանում է Ավստրալիայի Աբորիգենյան համաստեղություն, որն ի տարբերություն աստղերի բաղկացած է մուգ ամպերից: Եվրոպական համաստեղության  աջ կողմում է Կրուքսը (կամ Հարավային խաչը), իսկ ձախում՝ Սկորպիուսը։ Էմուի գլուխը Ածխի պարկ միգամածությունն է

Ավստրալիական Աբորիգենյան աստղագիտության մեջ Ածխի պարկը համարվում է էմուի գլուխը երկնքում մի քանի Աբորիգենյան մշակույթներում: Ուարդաման ժողովուրդների շրջանում այն ներկայացվում է որպես օրենքով տղամարդու գլուխ և ուսեր, որը դիտում է մարդկանց, որպեսզի համոզվի, որ նրանք չեն խախտում ավանդական օրենքները: Ըստ Հարնիի հաղորդած լեգենդի՝ այս էակը կոչվում է Ութդջունգոն, և միայն ցեղային օրենքներին հավատարիմ մնալը կարող է խոչընդոտել նրան՝ կործանել աշխարհը կրակի աստղով[6]։ Գայարբաուի (1880) վկայությամբ էլ կա նշում, որ Կոխիլային միգամածությունները կրկնում են բորա շրջանի նկարները Երկրի վրա: Այս աստղագիտական վայրերը թույլ էին տալիս հոգիներին շարունակել իրենց ծեսերը՝ նմանաբար մարդկային զուգահեռներին Երկրի վրա: Քանի որ բորա շրջանը սովորաբար գտնվում է հյուսիս-հարավ ուղղությամբ, հարավային Ածխի պարկ միգամածությունն ցույց է տալիս ծեսի օղակը:

Ինկայի աստղագիտության մեջ այս միգամածությունը կոչվում էր Յուտու՝ ըստ Հարավամերիկյան մի փղկասին (թռչուն)-ից,[7] կամ Տինամու[8]։

Ժողովրդական մշակույթում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ածխի պարկ միգամածությունն հայտնվում է Կենջի Միյազավայի «Գալակտիկ երկաթուղու գիշեր» պատմությունում, որտեղ գլխավոր հերոս Գիովանիում իր ընկերոջ, Կամբանելի, հեռանալը դեպի իր անձնական այլաշխարհ, որը կոչվում է «Իրական Երկինք», որտեղ նա տեսնում է իր մահացած մորը, սպասում նրան: Գիովանին չի կարող տեսնել Իրական Երկինքը, և նրա համար փոխարենը ներկայացված է որպես դատարկ, սև Ածխի պարկ միգամածությունն։

Ածխի պարկ միգամածությունն ու դրա շուրջ գտնվող գալակտիկ տարածքը մեծ դեր են խաղացել Ջերի Փոռնելի «ԿոԴոմինիում» հոսանքում, հատկապես «Աստծու աչքի փոշին» և նրա շարունակությունը՝ «Ձգտող ձեռքը», որոնք համատեղ հեղինակել են Լարի Նիվենը։ Այս վեպերում մարդ-կոլոնիզացված համակարգը՝ Նոր Կալեդոնիան, գտնվում է Կոալսակից մեր մոլորակից հակառակ կողմում։ Կոալսակի հետ հանդիման կա կարմիր սուպերգիանտ աստղ, իսկ սուպերգիանտի և Նոր Կալեդոնիայի միջև գտնվում է դեղին F6 աստղ, որը հայտնի է որպես «Աստծու աչքի փոշին»:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Կաղապար:Cite simbad
  2. Franco, G.P.A. (2000). «Interstellar Na I D lines towards the Southern Coalsack». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 315 (3): 611–621. Bibcode:2000MNRAS.315..611F. doi:10.1046/j.1365-8711.2000.03434.x.
  3. O'Meara, Stephen James (2012-04-23). «Where is the Northern Coalsack?». Astronomy.com. Վերցված է 2023-02-10-ին.
  4. Darling, David J. (2004). The universal book of astronomy: from the Andromeda Galaxy to the zone of avoidance. Hoboken, New Jersey: Wiley. էջ 351. ISBN 0471265691.
  5. 5,0 5,1 «The Coalsack and the Southern Cross». ESO. 3 December 2009. Վերցված է 1 October 2018-ին.
  6. Songs of the Songmen, 28–30.
  7. James B. Kaler (2002). The Hundred Greatest Stars. New York: Springer Science & Business Media. էջ 5. ISBN 978-0-387-95436-3.
  8. A. F. Aveni, ed. (2010). Archaeoastronomy in the New World : American primitive astronomy : proceedings of an international conference held at Oxford University, September, 1981. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521125475.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ածխի պարկ (միգամածություն)» հոդվածին։