Ալեքսանդր Նեսմեյանով

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ալեքսանդր Նեսմեյանով
ռուս.՝ Александр Николаевич Несмеянов
Ծնվել էօգոստոսի 28 (սեպտեմբերի 9), 1899
Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն[1]
Մահացել էհունվարի 17, 1980(1980-01-17)[2] (80 տարեկան)
Մոսկվա, ԽՍՀՄ
ԳերեզմանՆովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Մասնագիտությունքիմիկոս
Հաստատություն(ներ)Մոսկվայի պետական համալսարան, Տարրօրգանական միացությունների ինստիտուտ, Մոսկվայի Մ․ Լոմոնոսովի անվան պետական նուրբ քիմիական տեխնոլոգիաների համալսարան և Ն. Չելինսկու անվան օրգանական քիմիայի ինստիտուտ
Գործունեության ոլորտօրգանական քիմիա
Պաշտոն(ներ)Մոսկվայի պետական համալսարանի ռեկտոր, ԽՍՀՄ գերագույն խորհրդի պատգամավոր և ընկերության նախագահ
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա, Լեոպոլդինա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Հնդկաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիա, ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիա և Լեհական գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատերՄոսկվայի պետական համալսարան (1922)
ԿոչումԽՍՀՄ ԳԱ անդամ
Գիտական աստիճանքիմիական գիտությունների դոկտոր (1934)
Տիրապետում է լեզուներինռուսերեն և անգլերեն[3]
Գիտական ղեկավարՆիկոլայ Զելինսկի
Եղել է գիտական ղեկավարՆիկոլայ Կոչետկով, Օլեգ Ռեուտով, Ռաքել Ֆրեյդլինա, Վլադիմիր Ֆեդին, Ալեքսանդր Կազանցև և Georgiy B. Shul'pin?
Հայտնի աշակերտներՆիկոլայ Կոչետկով և Օլեգ Ռեուտով
Պարգևներ
ԿուսակցությունԽՄԿԿ
Ստորագրություն
 Aleksandr Nesmeyanov Վիքիպահեստում

Ալեքսանդր Նիկոլաևիչ Նեսմեյանով (ռուս.՝ Александр Николаевич Несмеянов, օգոստոսի 28 (սեպտեմբերի 9), 1899, Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն[1] - հունվարի 17, 1980(1980-01-17)[2], Մոսկվա, ԽՍՀՄ), խորհրդային քիմիկոս-օրգանիկ, հասարակական գործիչ, ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս (1943)։ ՀԽՍՀ ԳԱ պատվավոր ակադեմիկոս (1952)։ Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1969)։ ԽՄԿԿ անդամ 1944 թվականից։

Ավարտել է Մոսկվայի համալսարանը (1922) և աշխատել տեղում՝ պրոֆեսոր (1935 թվականից), ամբիոնի վարիչ (1944 թվականից), քիմիայի ֆակուլտետի դեկան (1944-1948), ռեկտոր (1948—1951)։ Միաժամանակ եղել է ԽՍՀՄ ԳԱ օրգանական քիմիայի (1939—1954) և տարրօրգանական քիմիայի (1954 թվականից) ինստիտուտների տնօրեն, ԽՍՀՄ ԳԱ պրեզիդենտ (1951—1961), ԽՍՀՄ ԳԱ քիմիայի բաժանմունքի ակադեմիկոս քարտուղար (1946—1951 և 1961 թվականից), գիտության ու տեխնիկայի գծով լենինյան և պետական մրցանակների կոմիտեի նախագահ (1947—1961

Աշխատանքները նվիրված են հիմնականում մետաղօրգանական միացությունների քիմիային։ Առաջարկել է արոմատիկ շարքի մետաղօրգանական միացությունների սինթեզի դիազոեղանակ (1929, Նեսմեյանովի ռեակցիա)։ Հայտնաբերել է մետաղատրոպիայի երևույթը։ Պարզել է «քվազիկոմպլեքսային միացությունների» բնույթը, ածխածնի հագեցած ատոմի էլեկտրաֆիլ տեղակալման մեխանիզմը, տաուտոմերային համակարգերի մետաղական ածանցյալների երկակի ռեակցիոնունակության պատճառը։ Զարգացրել է պարզ զուգորդված կապերի, ռեակցիոնակտիվ կենտրոնների տեղաշարժով ընթացող ռեակցիաների մասին պատկերացումները, ֆեռոցենի և այլ Նեսմեյանով «սանդվիչային» միացությունների քիմիան։ Առաջինն է սինթեզել հալոգենոնային և եռարիլօքսոնային միացությունները։ Նեսմեյանովը արտասահմանյան մի շարք ակադեմիաների անդամ էր, ԽՍՀՄ 3-րդ, 4-րդ և 5-րդ գումարումների Գերագույն սովետի դեպուտատ։ Պետական (1943) և լենինյան (1966) մրցանակներ։ Պարգևատրվել է Լենինի 6, Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշաններով։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալեքսանդր Նեսմեյանով» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 238