Ազատության հուշարձան (Ռուսե)

Ազատության հուշարձան;
Տեսակ	հուշարձան
Քանդակագործ	Georgi Kiselinchev?
Ճարտարապետ	Arnoldo Zocchi?
Ստեղծում	օգոստոսի 11, 1909
Բացում	օգոստոսի 11, 1909
Բարձրություն	17,8 մետր
Երկիր	Բուլղարիա
Բնակավայր	Ռուսե
Ներկա վիճակ	կանգուն
	Freedom monument (Rousse) Վիքիպահեստում

Ազատության արձան (բուլղար․՝ Паметникът на Свободата), հուշարձան Բուլղարիայի Ռուսե քաղաքում։ Նախագծվել է 20-րդ դարում իտալացի Առնոլդո Ձոկիի ու բուլղարացի Գեորգի Կիսելինչևի կողմից^[1]։ Արձանը Ռուսե քաղաքի խորհրդանիշն է և պատկերված է քաղաքի գերբի վրա։

Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոմպոզիցիան բրգաձև է։ Վերևում տեղադրված է կնոջ արձան, որը ձախ ձեռքին բռնել է սուր, իսկ աջ ձեռքով ցույց է տալիս այն ուղղությունը, որտեղից եկել են ռուսական զորքերը 1877 թվականին։ Բրոնզե առյուծներից մեկը կտրատում է շղթաները, որոնք խորհրդանշում են թուրքական լուծը, իսկ մյուսը բռնել է սուրն ու Ազատության վահանը։ Պատվանդանի բարձրաքանդակները ներկայացնում են պատկերներ աշխարհազորայինների վարած մարտերից։ Պատվանդանին գրված է. «Պաշտպաններին ու աշխարհազորայիններին, ովքեր մասնակցել են Բուլղարիայի ազատագրմանը 1876-1877 թվականներին»։ Արձանի հետևում տեղադրված են երկու թնդանոթներ։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հուշարձանի բացման թվականը ստույգ հայտնի չէ. տարբեր աղբյուրների հիման վրա նշվում են 1906, 1908 և 1909 թվականները (այդ թվում՝ Բուլղարիայի կերպարվեստի հանրագիտարանը, բուլղար․՝ Енциклопедия на изобразителните изкуства в България): Հայտնի է բացման օրը՝ օգոստոսի 11։ «Հուշարձան հեղափոխականներին Ռուսեում» գրքում նշված է 1909 թվականը։ Նաև հայտնի է, որ առաջին քարը դրվել է 1890 թվականին Երիտասարդության այգում մետրոպոլիտ Գրիգորիի ու իշխան Ֆերդինանդ I-ի ներկայությամբ։ Տեղացի գործարար ու հեափոխական Ստոյչո Ռայչև Կեֆսիզովը 1895 թվականին պայմանագիր է կնքել 65 հազար լև հուշարձան կանգնեցնելու համար։ Սակայն շուտով արժեքը հասել է 150 հազար լևի, այդ պատճառով էլ ստիպված են եղել հավաքել նաև նվիրատվություններ։ Իվան և Ստեֆան Սիմեոնովները հատկացրել են ևս 50 հազար լև։

Սկզբում նախատեսված է եղել հուշարձանի վերևում տեղադրել ռուս ցար Ալեքսանդր II-ի արձանը, իսկ հիմքի մոտ՝ բուլղարացի երկու զինված հեղափոխականների արձաններ։ Սակայն 1907 թվականին Ռուսեի իշխանությունները որոշել են տեղադրել կնոջ արձան՝ որպես ազատության խորհրդանիշ, քանի որ Ալեքսանդր II-ի արձանը արդեն տեղադրված էր Սոֆիայում ու բացվել էր նույն թվականին (այդ արձանի հեղինակը նույնպես եղել է Առնոլդ Ձոկին)։ Հուշարձանի բացման օրը պետք է ընտրեր Ֆերդինանդ I-ը, որ դարձել էր թագավոր Բուլղարիայի միավորումից հետո, սակայն նա ոչ մի պատասխան չի տվել, և քաղաքի իշխանությունները որոշել են բացման արարողությունը կատարել օգոստոսի 11-ին, որ եղել է Շիպկայի մարտի օրը։ Բացման արարողությունն սկսել է երեք օր առաջ։ Ներկա են եղել Թուրքիայի դեմ մղված պատերազմի բազմաթիվ մասնակիցներ (այդ թվում նաև Ռայնա Գեորգիևան) և պաշտոնական անձինք (վարչապետ Ալեքսանդր Միլանովը, արդարադատության ու արտաքին գործերի նախարարները, զինվորականներ, Բուլղարական ուղղափառ եկեղեցու բարձրաստիճան ներակայացուցիչներ և Ռուսաստանի հյուպատոսը)։ Ֆերդինանդ I-ն ուղարկել է միայն իր ներկայացուցչին, քանի որ այդ ժամանակ հարաբերությունները սրված են եղել Ռուսաստանի հետ։

Շուտով քաղաքի իշխանություններն ու վետերանների կազմակերպությունը որոշել են հուշարձանը տեղափոխել քաղաքային այգի, որն ուներ երկաթե ցանկապատ և գիշերները փակվում էր։ Հուշարձանը տեղադրվել է իշխան Բորիսի հրապարակում, որտեղ նախկինում եղել է թուրքական գերեզմանոց։ Ներկայում հրապարակը կոչվում է Ազատության հրապարակ։