Ազատության արձան (Ռիգա)

Ազատության արձան (Ռիգա);
Տեսակ	հուշարձան
Քանդակագործ	Kārlis Zāle?
Ճարտարապետ	Էրնեստ Շտալբերգ
Ստեղծում	1935
Բարձրություն	42 ± 1 մետր
Երկիր	Լատվիա
Քաղաք	Ռիգա
Բնակավայր	Կենտրոնական շրջան
Նյութ	գրանիտ, Տրավերտին, երկաթբետոն և պղինձ
	պատկերված են
	Freedom monument (Riga) Վիքիպահեստում

Ազատության արձան (լատիշ․՝ Brīvības piemineklis), Ռիգայի գլխավոր տեսարժան վայրերից մեկկը, Լատվիայի ոչ պաշտոնական խորհրդանիշերից մեկը։ կանգնեցվել է 1935 թվականին Լատվիայի անկախության համար ընկած մարտիկների հիշատակին։

Տեղադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հուշարձանը գտնվում է Ռիգայի կենտրոնական փողոցում` Բրիվիբաս ճեմուղում (լատիշ․՝ Brīvības bulvāris, բառացի՝ «Ազատության բուլվար»)՝ Հին Ռիգայից ոչ հեռու։

1990 թվականին Բրիվիբաս ճեմուղու 200-մետրանոց հատվածը Ասպազիյաս զբոսայգուց մինչև Ռայնյա զբոսայգի փակվել է տրանսպորտի երթևեկության համար։ Այդպիսով ձևավորվել է Ազատության արձանի հրապարակը, որն իր մեջ ներառում է քաղաքային ջրանցքի վրայի կամուրջը։ Հուշարձանից հյուսիս՝ զբոսայգում, գտնվում է Բաստիոնի բլուրը, որը այգիների ու զբոսուղիների համալիր է` ստեղծված նախկին ամրոցային հողաթմբի տեղում։ Հուշարձանից հարավ գտնվում է Լատվիայի ազգային օպերայի շենքը, իսկ հրապարակից հարավ-արևմուտք՝ սրճարան ու «Լայմա» ժամացույցը^[2]^[3]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1910 թվականից այս նույն հրապարկում, սակայն մեկ այլ տեղում, կանգնեցված է եղել Պետրոս I-ին նվիրված արձան։ Այն ապամոնտաժվել է Առաջին համաշխարհային պատերազմից հետո մշակութային արժեքները քաղաքից էվակուացնելու ծրագրի շրջանակներում։

Լատվիայի անկախության համար պայքարած մարտիկներին հիշատակին հուշարձան տեղադրելու գաղափարն առաջացել է 1922 թվականին, երբ Լատվիայի վարչապետ Զիգֆրիդ Աննա Մեյերովիցը հանձնարարել է կազմակերպել ապագա հուշարձանի նախագծերի մրցույթ։ Մի քանի մրցույթներից հետո ընտրվել է Կարլիս Զալեի նախագիծը`հետևալ նշանաբանով՝ «Շողա՛, ինչպես արև» (լատիշ․՝ «Mirdzi kā zvaigzne!»): Շինարարական աշխատանքները սկսվել են 1931 թվականին և իրականացվել են Լատվիայի բնակիչների կատարած նվիրաբերությունների միջոցով։

Հգուշարձանը բացվել է Լատվիայի անկախության հռչակման 17-րդ տարեդարձին` 1935 թվականի նոյեմբերի 18-ին։

Երբ 1940 թվականին Լատվիան միացել է ԽՍՀՄ-ին, հարց է բարձրացվել հուշարձանի վերակառուցման հնարավորության, նույնիսկ նրա ապամոնտաժման ու տեղափոխության մասին, սակայն քննարկմանը մասնակից ականավոր ճարտարապետներ Վերա Մուխինայի (ծագումով եղել է Ռիգայից), ճարտարապետության ակադեմիկոս Լև Ռուդնևի (երկար ժամանակ ապրել է Ռիգայում) և հուշարձանի ճարտարապետ, ակադեմիկոս Էռնստ Շտալբերգի շնորհիվ հուշարձանը նախկին տեսքով պահպանվել է իր տեղում^[4]^[5].

Ճարտարապետություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հուշարձանն ուղղահայաց կոթողէ՝ 42 մ բարձրությամբ։ Կառուցված է գորշ և կարմիր գրանիտից, տրավերտինից, բետոնից և պղնձից։ Հիմքի մոտ տեղադրված են 13 քանդակներ ու բարձրաքանդակներ, որոնք ներկայացնում են երկրի պատմությունը` դիցաբանական հերոս Լաչպլեսիսից մինչև լատիշական նետաձիգներ ու Լատվիայի անկախության համար պայքարող մարտիկներ^[6]։

Կոթողի 19-մետրանոց աշտարակաձև գագաթին Ազատության արձանն է, որն ունի 9 մ բարձրություն։ Այն ներկայացնում է երիտասարդ կնոջ (հայտնի է որպես Միլդա), որի վերև պարզած ձեռքերում երեք աստղեր են. դրՀնք խորհրդանշում են Լատվիայի պատմական երեք մասերը՝ Կուրզեմե, Վիձեմե և Լատգալիա։

Հուշարձանի ճակատամասին կա մակագրություն` «Հայրենիքին ու ազատությանը» (լատիշ․՝ «Tēvzemei un Brīvībai»):

Հուշարձանի հեղինակներն են՝

Քանդակագործ Կարլիս Զալե (1888-1942), նշանավոր քանդակագործ Ալեքսանդր Մատվեևի աշակերտը, որը 1920 թվականին ավարտել է Սանկտ Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիան։
Ճարտարապետ Էռնստ Շտալբերգ (1883-1958), ակադեմիկոս Լեոնտի Բենուայի աշակերտը, որն ավարտել է Պետերբուրգի գեղարվեստի ակադեմիան (1914)։ Հետագայում հռչակվել է Լատվիայի ԽՍՀ վաստակավոր գործիչ, Լատվիայի ԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս (1946)։