Ադոլֆ դ՛Էների

Ադոլֆ դ՛Էների; ֆր.՝ Adolphe d'Ennery
Ծնվել է	հունիսի 17, 1811[…]
Ծննդավայր	Փարիզ
Վախճանվել է	հունվարի 26, 1899[…] (87 տարեկան)
Վախճանի վայր	Փարիզ
Գերեզման	Պեր Լաշեզ
Մասնագիտություն	գրող, դրամատուրգ, լիբրետիստ, վիպասան և կոմպոզիտոր
Լեզու	ֆրանսերեն
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա
Պարգևներ
Ամուսին	Clémence d'Ennery?
	Adolphe d'Ennery Վիքիպահեստում

Ադոլֆ դ՛Էների (ֆր.՝ Adolphe Philippe d'Ennery, հունիսի 17, 1811(1811-06-17)^[1]^[2]^[3]^[…], Փարիզ^[4] - հունվարի 26, 1899(1899-01-26)^[1]^[3]^[5]^[…], Փարիզ^[4]), հրեական ծագումով ֆրանսիացի թատերագիր և վիպասան^[6], 19-րդ դարի երկրորդ կեսին մելոդրամի ժանրի հանրահայտ վարպետներից մեկը^[7] (հեղինակել է նաև կատակերգություններ ու վոդևիլներ)

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել ու մեծացել է Փարիզում։ Գրականության ասպարեզում առաջին լուրջ հաջողությունը ձեռք է բերել Շառլ Դեսնուայեի համահեղինակությամբ գրած «Էմիլ, կամ՝ Ֆրանսիայի պերի որդին» (Émile, ou le fils d'un pair de France) (1831) դրամայի շնորհիվ։ Հետագայում գրել է մոտավորապես երկու հարյուր թատերախաղ (դրանց մի մասը՝ այլ թատերագիրների հեղինակակցությամբ), ինչպես նաև՝ օպերաների, բալետների լիբրետոներ։

Մահացել է 1899 թվականին, Փարիզում^[8]։ Հուղարկավորվել է Պեր Լաշեզ գերեզմանատանը։

Ստեղծագործություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ադոլֆ դ՛Էներիի լավագույն ստեղծագործություններից են Կասպար Հաուզերի մասին թատերախաղը (Օգյուստ Անիս-Բուրժուայի համահեղինակությամբ, 1838 թ.), «Փարիզի բոհեմը» (Les Bohémiens de Paris, Էժեն Գրանժեի համահեղինակությամբ, 1842 թ.), «Մարի-Ժան, կամ՝ Ժողովրդի կինը» ( Ժյուլիեն դը Մալիանի համահեղինակությամբ, 1845 թ.), ամերիկացի կին գրող Հարրիեթ Բիչեր-Սթոուի «Քեռի Թոմի խրճիթը» վեպի հիման վրա թատերագիր Դյումանուայի հեղինակակցությամբ գրած դրաման (1853 թ.) և նրա գլուխգործոցը համարվող ու դասական երկերի շարքին դասված «Երկու որբ» թատերախաղը (Էժեն Կորմոնի համահեղինակությամբ, 1875 թ.)^[8] (ի դեպ, այս վերջին ստեղծագործությունը բազմիցս էկրանավորվել է տարբեր կինոռեժիսորների կողմից Maurice Tourneur), 1942 (ռեժիսոր Carmine Gallone), 1965 (ռեժիսոր Ռ. Ֆրեդա)։

Մի ամբողջ շարք օպերաների համար Ադոլֆ դ՛Էներիի գրած լիբրետոներից հիշատակության են արժանի հետևյալները.

Շառլ Գունո - Le tribut de Zamora (Լուի Գալեի համահեղինակությամբ, 1881 թ.)
Ժյուլ Մասնե - Le Cid ( Էդուար Բլաուի համահեղինակությամբ, 1885 թ.)
Դանիել-Ֆրանսուա-Էսպրի Օբեր - Le premier jour de bonheur (Կորմոնի համահեղինակությամբ, 1868 թ.)
Դանիել-Ֆրանսուա-Էսպրի Օբեր - Rêve d'amour (Կորմոնի համահեղինակությամբ, 1869 թ.)^[8], ինչպես նաև`
Ադոլֆ Ադանի La rose de Terone (1840), Si j'étais roi (1852), Le muletier de Tolède (1854), À Clichy (1854), Մասնեի ստեղծագործության վաղ շրջանի Don César de Bazan (1872) և Էրվեի La nuit aux soufflets (1884) օպերաների համար գրած լիբրետոները։

Բացի այդ, դ՛Էներին բեմականացման է նախապատրաստել Օնորե դը Բալզակի Mercadet ou le faiseur կատակերգությունը, որն առաջին անգամ ներկայացվել է Théâtre du Gymnase-ում, 1851 թվականին։ Այս ամենի հետ մեկտեղ, հակառակ ընդունված կարգի, երբ ժողովրդականություն վայելող վեպերն են վերափոխում թատերախաղի, նա իր թատերախաղերից մի քանիսն է վերածել վեպերի^[8]։

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դ՛Էներիի շիրիմը Պեր Լաշեզ գերեզմանատանը

2015 թվականին հիմնվել է Ադոլֆ Էներիի բարեկամների ընկերություն (Société des amis d'Adolphe d'Ennery), որն իր առջև նպատակ է դրել նպաստել գրողի ստեղծագործությունների տարածմանն ու խորացված ուսումնասիրությանը, ստեղծել նրա կյանքի ու գործերի վերաբերյալ համապարփակ հանրագիտարան, այն տեղադրել համացանցում ու դարձնել հանրամատչելի։

Ֆիլմագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փայլուն գործ, ռեժիսոր՝ Ջորջ Մելֆորդ (1914, Une Cause célèbre թատերախաղի հիման վրա)
Դոն Սեզար դը Բազանը, ռեժիսոր՝ Ռոբեր Վինյոլա (1915, Don César de Bazan թատերախաղի հիման վրա)
Երկու որբ, ռեժիսոր՝ Հերբերտ Բրենոն (1915, նույնանուն թատերախաղի հիման վրա)
Նահատակը, ռեժիսոր՝ Կամիլլո դե Ռիզո (Իտալիա, 1917, նույնանուն թատերախաղի հիման վրա)
Իրունի կոմս դոն Սեզարը, ռեժիսորներ՝ Լուի Կոլմ և Յակոբ Ֆլեկ (Ավստրիա, 1918, Don César de Bazan թատերախաղի հիման վրա)
Արկածախնդիրը, ռեժիսոր՝ Գորդոն Էդվարդս] (1920, Don César de Bazan թատերախաղի հիման վրա)
Belphegor the Mountebank, ռեժիսոր՝ Բերթ Ոեյն, (Մեծ Բրիտանիա, 1921, Paillasse թատերախաղի հիման վրա)
Orphans of the Storm, ռեժիսոր՝ Դ. Գրիֆիթ (1921, The Two Orphans թատերախաղի հիման վրա)
Ռոզիտա, ռեժիսոր՝ Էռնստ Լուբիչ (1923, Don César de Bazan թատերախաղի հիման վրա)
Իսպանացի պարողը, ռեժիսոր՝ Հերբերտ Բրենոն (1923, Don César de Bazan թատերախաղի հիման վրա)
Նահատակը, ռեժիսոր՝ Շառլ Բուրգե (Ֆրանսիա, 1927, նույնանուն թատերախաղի հիման վրա)
Երկու որբ, ռեժիսոր՝ Մորիս Տուռնո (Ֆրանսիա, 1933, նույնանուն թատերախաղի հիման վրա)
Երկու որբ, ռեժիսոր՝ Կարմինե Գալոնե (Իտալիա, 1942, նույնանուն թատերախաղի հիման վրա)
Դոն Սեզար դի Բազանը, ռեժիսոր՝ Ռիկարդո Ֆրեդա (Իտալիա, 1942, նույնանուն թատերախաղի հիման վրա)
Երկու որբ, ռեժիսոր՝ Խոսե Բենավիդես (Մեքսիկա, 1944, նույնանուն թատերախաղի հիման վրա)
Երկու որբ, ռեժիսեր՝ Հասան ալ-Իմամ (Եգիպտոս, 1949, նույնանուն թատերախաղի հիման վրա)
Երկու որբ, ռեժիսոր՝ Ռոբերտո Ռոդրիգես (Մեքսիկա, 1950, նույնանուն թատերախաղի հիման վրա)
Ապասիոնատա, ռեժիսոր՝ Ջակոմո Ջենտիլոմո (Իտալիա, 1954, La Dame de Saint-Tropez թատերախաղի հիման վրա)
Երկու որբ, ռեժիսոր՝ Ջակոմո Ջենտիլոմո (Իտալիա, 1954, նույնանուն թատերախաղի հիման վրա)
Յոթերորդ թուրը, ռեժիսոր՝ Ռիկարդո Ֆրեդա (Իտալիա, 1962, Don César de Bazan թատերախաղի հիման վրա)
Երկու որբ, ռեժիսոր՝ Ռիկարդո Ֆրեդա (Ֆրանսիա/Իտալիա, 1965, նույնանուն թատերախաղի հիման վրա)
Երկու որբ, ռեժիսոր՝ Լեոպոլդո Սավոնա (Իսպանիա, 1976, նույնանուն թատերախաղի հիման վրա)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 Base Léonore (ֆր.) — ministère de la Culture.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 filmportal.de — 2005.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Roglo — 1997. — ed. size: 8549233
↑ Словарь, Брокгауз и Ефрон(չաշխատող հղում)
↑ Визуальный словарь
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm Hugh, ed. (1911)։ «Dennery, Adolphe»։ Encyclopædia Britannica 8 (11th ed.)։ Cambridge University Press։ էջ 44

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

[_5226741048aef577-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_f43125f789cbf492-2] 2,0 ^2,1 Base Léonore (ֆր.) — ministère de la Culture.

[_6d0e0bbab59ae562-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 filmportal.de — 2005.

[_c43493adcd4faf67-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.

[_45ccba33b90d4289-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Roglo — 1997. — ed. size: 8549233

[6] Словарь, Брокгауз и Ефрон(չաշխատող հղում)

[autogenerated1-7] Визуальный словарь

[EB1911-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm Hugh, ed. (1911)։ «Dennery, Adolphe»։ Encyclopædia Britannica 8 (11th ed.)։ Cambridge University Press։ էջ 44

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]