Jump to content

Աբրահամի համաձայնագրեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Աբրահամի համաձայնագրեր
Պայմանագիր Խմբագրել Wikidata
Մասն է• Արաբա-իսրայելական հակամարտություն
 • Arab-Israeli peace projects Խմբագրել Wikidata
Ստեղծում15 սեպտեմբերի 2020 Խմբագրել Wikidata
Կոչվել է ի պատիվԱբրահամ Խմբագրել Wikidata
ՎայրՎաշինգտոն Խմբագրել Wikidata
Լեզուանգլերեն, եբրայերեն, արաբերեն Խմբագրել Wikidata
Թվական2020 Խմբագրել Wikidata
ՄասնակիցԻսրայել, Արաբական Միացյալ Էմիրություններ, Բահրեյն, Մարոկկո, Սուդան, Ղազախստան Խմբագրել Wikidata
Ստորագրող(ներ)Իսրայել, Արաբական աշխարհ, Աբդուլլահ իբն Զայիդ ալ-Նահյան, Բենյամին Նեթանյահու Խմբագրել Wikidata
Կազմված էIsrael–United Arab Emirates normalization agreement, Bahrain–Israel peace agreement Խմբագրել Wikidata

Աբրահամի համաձայնագրեր (անգլ.՝ Abraham Accords), երկկողմանի համաձայնագրեր արաբա-իսրայելական հարաբերությունների կարգավորման վերաբերյալ, որոնք ստորագրվել են Իսրայելի, Արաբական Միացյալ Էմիրությունների, Իսրայելի և Բահրեյնի միջև 2020 թվականի սեպտեմբերի 15-ին[1][2]: Միացյալ Նահանգների միջնորդությամբ՝ 2020 թվականի օգոստոսի 13-ի հայտարարությունը վերաբերել է Իսրայելին և ԱՄԷ-ին, մինչև 2020 թվականի սեպտեմբերի 11-ին Իսրայելի և Բահրեյնի միջև համաձայնագրի հետագա հայտարարությունը: 2020 թվականի սեպտեմբերի 15-ին տեղի է ունեցել համաձայնագրերի ստորագրումը ԱՄՆ նախագահ Թրամփի կողմից Սպիտակ տան Թրումենի պատշգամբում, որի համար մշակվել էր հատուկ բեմադրություն, որը կոչված է եղել նախորդ վարչակազմերի կողմից պատմական պաշտոնական խաղաղության պայմանագրերի ստորագրումը հիշեցնելու համար[3][4][5]։

Որպես երկու համաձայնագրերի մաս՝ ԱՄԷ-ն և Բահրեյնը ճանաչել են Իսրայելի ինքնիշխանությունը՝ հնարավորություն տալով լիարժեք դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել։ Իսրայելի նախնական համաձայնությունը ԱՄԷ-ի հետ նշանավորել է առաջին դեպքը, երբ Իսրայելը դիվանագիտական հարաբերություններ է հաստատել արաբական երկրի հետ1994 թվականից ի վեր, այդ ժամանակ նաև ուժի մեջ է մտել Իսրայել-Հորդանան խաղաղության պայմանագիրը[6]։ Համաձայնագրերն անվանվել են «Աբրահամի համաձայնություններ»՝ հուդայականության և իսլամի ընդհանուր հավատքը Աբրահամ մարգարեի նկատմամբ ընդգծելու համար[7][8]։

2020 թվականի հոկտեմբերի 23-ին Իսրայելը և Սուդանը պայմանավորվել են կարգավորել հարաբերությունները, այդ համաձայնագիրը վավերացված չէ 2024 թվականի դրությամբ[9]։ Համաձայնագրի շրջանակներում ԱՄՆ-ը Սուդանը հանել է ահաբեկչությունը հովանավորող պետությունների ցուցակից և նրանց $1.2 մլրդ վարկ է տրամադրել[10]։ 2021 թվականի հունվարի 6-ին Սուդանի կառավարությունը Խարթումում ստորագրել է «Աբրահամի համաձայնագրի հռչակագիրը»[11]։ 2020 թվականի դեկտեմբերի 22-ին ստորագրվել է Իսրայել-Մարոկկո հարաբերությունների կարգավորման համաձայնագիրը։ Մարոկկոյի կողմից Իսրայելի ինքնիշխանության ճանաչման դիմաց Միացյալ Նահանգները ճանաչել է Մարոկկոյի ինքնիշխանությունը Արևմտյան Սահարայի նկատմամբ[12]։

Նախապատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսրայելա-պաղեստինյան խաղաղ գործընթացը 1993 և 1995 թվականներին առաջ է մղվել Օսլոյի համաձայնագրով, սակայն հետագայում փլուզվել է Երկրորդ ինթիֆադայի մեկնարկով և խաղաղության միջնորդ Բիլ Քլինթոնի՝ ԱՄՆ նախագահի պաշտոնավարման ժամկետի ավարտով: Իսրայելն ավելացրել է Հորդանան գետի արևմտյան ափում բնակավայրերի կառուցումը և Գազայից դուրս է եկել 2005 թվականին: 2006 թվականի ընտրություններում՝ Գազայում Համասի իշխանության գալուց հետո[13] Իսրայելը սկսել է խստացնել Գազայի շրջափակումը՝ 2008 թվականից Եգիպտոսի աջակցությամբ[14]։ Իսրայելի և արաբական սուննի պետությունների միջև մերձեցում տեղի է ունեցել 2010-ականներին շիայական Իրանի և նրա միջուկային ծրագրի նկատմամբ ընդհանուր վախի պատճառով: Մինչև 2017 թվականը Սաուդյան Արաբիայի հետ ոչ պաշտոնական համագործակցությունը շարունակվել է առնվազն 5 տարի՝ երկու երկրների հետախուզական ծառայություններն օգնել են միմյանց, իսկ պաշտոնյաները պարբերաբար հետախուզություն են հայտարարել[15]։ Մինչև 2016 թվականը իսրայելցի-պաղեստինցի և իսրայելցի արաբ բարձրաստիճան քաղաքական գործիչների գագաթնաժողովներն ու կոնֆերանսները և նրանց անվտանգության և հետախուզական ծառայությունների միջև անմիջական շփումները ոչ միայն սովորական են դարձել, այլև բացահայտորեն քննարկվել են արաբական խոշոր լրատվամիջոցներում[16]։

2018 թվականին Օմանի արտգործնախարարն այցելել է Երուսաղեմ, իսկ Նեթանյահուն իր ազգային անվտանգության խորհրդականի և Մոսադի ղեկավարի ուղեկցությամբ հոկտեմբերին այցելել է Օման և իր հայտարարության մեջ ասել է, որ՝ «առաջ է մղելու Մերձավոր Արևելքում խաղաղացման գործընթացը, ինչպես նաև ձեռքբերման հետ կապված համատեղ հետաքրքրություն ներկայացնող մի շարք հարցեր։ Մերձավոր Արևելքում խաղաղության և կայունության հաստատման համար»[17]։ Նաև 2018 թվականի հոկտեմբերին Իսրայելի սպորտի նախարարը մասնակցել է 2018 թվականի ձյուդոյի Մեծ սաղավարտի Աբու Դաբիի մրցաշարին[17]։ Երկու իսրայելցի ձյուդոիստներ նվաճել են ոսկե մեդալներ, իսկ մրցանակաբաշխության ժամանակ հնչել է Իսրայելի պետական օրհներգը, որն առաջինն է եղել Պարսից ծոցի մարզական միջոցառումներում[18]։ 2019 թվականի օգոստոսին Իսրայելի արտգործնախարարը հայտարարել է Իրանի հետ ռազմական համագործակցության պայմաններում ԱՄԷ-ի հետ ռազմական համագործակցության մասին[19]։

2019 թվականի փետրվարին Վարշավայի համաժողովն առաջարկվել է ԱՄՆ-ի կողմից՝ Իրանի դեմ կոալիցիա ստեղծելու մտադրության մասին: Քանի որ Արևմտյան Եվրոպայի երկրները դեմ են Իրանի միջուկային համաձայնագրից դուրս գալուն և Իրանի դեմ տնտեսական պատժամիջոցների վերականգնմանը՝ հյուրընկալող Լեհաստանը նսեմացրել է երկօրյա համաժողովի հակաիրանական կողմերին, իսկ լեհ-ամերիկյան փակման հայտարարության մեջ Իրանը չի հիշատակվել[20][21]։ Ներկա 70 երկրների ներկայացուցիչների թվում են եղել մի շարք արաբ պաշտոնյաներ՝ ստեղծելով առաջին իրավիճակը 1991 թվականի Մադրիդի խաղաղության համաժողովից հետո, որտեղ Իսրայելի առաջնորդը և արաբ բարձրաստիճան պաշտոնյաները ներկա են եղել նույն միջազգային համաժողովին, որը կենտրոնացած է եղել Մերձավոր Արևելքի վրա: Այդ ժամանակ Մադրիդի կոնֆերանսը հիմք է դրել Օսլոյի համաձայնագրի համար: Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի հետ հանդիպածների թվում է եղել Օմանի արտաքին գործերի նախարար Յուսուֆ բեն Ալավի բեն Աբդուլլահը, որի երկիր նա այցելել է 2018 թվականի հոկտեմբերին: Այն ժամանակ Նեթանյահուի այցից երկու օր անց բեն Ալավին Բահրեյնում համաժողովի ժամանակ առաջարկել է, որ ժամանակն է, որ Իսրայելին վերաբերվեն այնպես, ինչպես Մերձավոր Արևելքի մյուս պետություններին, ինչին Բահրեյնի և Սաուդյան Արաբիայի պաշտոնյաները չեն համաձայնել[22]։

2020 թվականի հունվարին Թրամփը Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի հետ համատեղ մամուլի ասուլիսում հայտարարել է Մերձավոր Արևելքի համար Թրամփի խաղաղության ծրագրի մասին։ Ծրագիրը նախատեսում է միասնական Երուսաղեմ՝ որպես Իսրայելի մայրաքաղաք և Իսրայելի ինքնիշխանություն Հորդանանի հովտի և Հորդանան գետի Արևմտյան ափի գլխավոր հրեական բնակավայրերի նկատմամբ, ինչը կազմում է տարածքի մոտավորապես 30%-ի անեքսիան: Պաղեստինցիները կարող են ստանալ որոշ անապատային տարածքներ Եգիպտոսի սահմանի մոտ, սահմանափակ ինքնիշխանություն և ոչ հարակից պետություն՝ բազմաթիվ իսրայելական անկլավներով[23][24][25]։ The New York Times-ը գրել է, որ «այն որպես խաղաղության լուրջ ծրագիր դիտարկելու փոխարեն վերլուծաբաններն այն անվանել են իմփիչմենթի դատավարության գործընթացում գտնվող նախագահի քաղաքական փաստաթուղթ, որը զուգահեռ աշխատում է պարոն Նեթանյահուի հետ, վերջինս մեղադրվում է քրեական հանցագործության մեջ, որը պատրաստվում է ունենալ պատմության մեջ երրորդ ընտրությունները»[26]։

Պատմություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պայմանագրեր Իսրայելի և Արաբական Միացյալ Էմիրությունների և Բահրեյնի միջև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Signatory nations of the September 15, 2020 agreements     Bahrain     Israel     United Arab Emirates

2020 թվականի մայիսին Նեթանյահուն ստանձնել է պաշտոնը և ակնարկել, որ իր կաբինետը հուլիսին կսկսի քննարկել Արևմտյան ափի մասերի անեքսիան, ինչպես նախատեսված է Թրամփի խաղաղության ծրագրում[25][27][28]։ 2020 թվականի հունիսի 12-ին ԱՄՆ-ում Էմիրաթի դեսպան Յուսեֆ Ալ Օթայբան հեղինակել է իսրայելական հանրությանը ուղղված մի գրություն, որը հրապարակվել է Yedioth Ahronoth-ի առաջին էջում: Նա զգուշացրել է, որ Իսրայելի կողմից Հորդանան գետի Արևմտյան ափի տարածքի անեքսիան կդադարեցնի ԱՄԷ-ի և արաբական այլ երկրների հետ հարաբերությունների ցանկացած կարգավորում[29][30]։

Հունիսի վերջին Ալ Օթայբան Թրամփի փեսային և ավագ խորհրդական Ջարեդ Քուշներին և նրա օգնական Ավի Բերկովիցին ասել է, որ ԱՄԷ-ն «կհամաձայնի Իսրայելի հետ հարաբերությունների կարգավորմանը՝ ի պատասխան Իսրայելի հայտարարության, որ Արևմտյան ափի բռնակցումը տեղի է ունենում կառավարության որոշումից անկախ»: Սպիտակ տունը նաև վերապահումներ է արել անեքսիայի վերաբերյալ, որը Բերկովիցը քննարկել էր Իսրայելի վարչապետ Բենիամին Նեթանյահուի հետ 2020 թվականի հունիսին եռօրյա հանդիպումների ընթացքում: Այնուհետև Բերկովիցը Նեթանյահուին պատմել է Ալ Օթայբայի՝ ԱՄԷ-ին անեքսիայի այլընտրանքի առաջարկի մասին[31]։ 2020 թվականի հուլիսի 2-ին Ալ Օթայբան հանդիպել է Բերկովիցի հետ՝ հետագա պլանը քննարկելու համար[32]։ Իրանին փոխադարձ հակազդեցության հետ մեկտեղ, Ալ Օթայբայի կարծիքը և Քուշների և Բերկովիցի հետ պլանավորումը օգնել են իրավասու կողմերին բանակցային սեղանի շուրջ բերել այլընտրանքային լուծում, որն ի վերջո հանգեցրել է 2020 թվականի օգոստոսին ձեռք բերված նորմալացման համաձայնությանը[2][32]։ Գործարքի արդյունքում անեքսիան հետաձգվել է[31]։

Օգոստոսի 13-ին Իսրայելի և ԱՄԷ-ի միջև համաձայնագրի հայտարարությունից ժամեր անց Բահրեյնի բարձրաստիճան պաշտոնյաները զանգահարել են Քուշներին և Բերկովիցին և ասել․ «Մենք ցանկանում ենք լինել հաջորդը»[33]։ Հաջորդ 29 օրերի ընթացքում Քուշները և Բերկովիցը բանակցել են և մեկնել Բահրեյն՝ նախքան Թրամփի, Նեթանյահուի և Բահրեյնի թագավորի միջև հեռախոսազրույցով գործարքը փակելը՝ 2020 թվականի սեպտեմբերի 11-ին[33]։

Իսրայելի վարչապետ Նեթանյահուն, Էմիրաթի արտաքին գործերի նախարար Աբդուլլահ բին Զայեդ Ալ Նահյանը և Բահրեյնի արտգործնախարար Աբդուլլաթիֆ բեն Ռաշիդ Ալ Զայանին ստորագրել են համաձայնագրերը 2020 թվականի սեպտեմբերի 15-ին՝ Սպիտակ տան հարավային սիզամարգին նայող Թրումենի պատշգամբում: Մանրակրկիտ արարողությունը բեմադրվել է անցյալի նշանակալից պայմանագրերի վեհությունը ցուցադրելու համար: Ըստ Washington Post-ի Թրամփի քաղաքական աջակիցները արարողությունը համարել են որպես Թրամփի «պետական գործչի դիրքը» ամրապնդելու միջոց[3][4][6][31][34]։

Զարգացումները Իսրայել-Համաս պատերազմից հետո

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2023 թվականի նոյեմբերի 2-ին հաշվի առնելով Իսրայել-Համաս շարունակվող պատերազմը՝ Բահրեյնը հայտարարել է, որ հետ է կանչել Իսրայելից իր դեսպանին և որ Իսրայելի դեսպանը լքել է Բահրեյնը: Իսրայելը հայտարարել է, որ իր հարաբերությունները Բահրեյնի հետ կայուն են[35]։

Սուդան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2020 թվականի հոկտեմբերի 23-ին Իսրայելը և Սուդանը պայմանավորվել են կարգավորել հարաբերությունները Թրամփի վարչակազմի պաշտոնյաների միջնորդությամբ կնքված համաձայնագրով[36]։ Համաձայնագրի շրջանակներում ԱՄՆ-ը հանել է Սուդանը ահաբեկչությունը հովանավորող պետությունների ցուցակից և նրան 1.2 միլիարդ վարկ է տվել, փորձելով այդ կերպ օգնել Սուդանի կառավարությանը մարել երկրի պարտքերը Համաշխարհային բանկին[10][11]։ Սուդանը համաձայնել է 335 միլիոն ԱՄՆ դոլար փոխհատուցում վճարել ահաբեկչության զոհ դարձած ամերիկացիներին, սակայն հերքել է իր մեղքը[37]։ 2021 թվականի հունվարի 6-ին Սուդանի կառավարությունը Խարտումում ստորագրել է «Աբրահամի համաձայնագրի հռչակագիրը»[11]։

2023 թվականի փետրվարի 2-ին Իսրայելը և Սուդանը հայտարարել են, որ ավարտին են հասցրել հարաբերությունները կարգավորելու համաձայնագիրը, որի ստորագրումը տեղի կունենա Սուդանում՝ քաղաքացիական կառավարության ստեղծումից հետո[38]։ Նորմալացմանը դեմ են Սուդանում և հակառակորդ ռազմական խմբավորումների միջև կռիվը հետաձգել է ստորագրումը[9]։

Համաձայնագիր Իսրայելի և Մարոկկոյի միջև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2020 թվականի դեկտեմբերի 10-ին նախագահ Թրամփը հայտարարել է, որ Իսրայելը և Մարոկկոյի Թագավորությունը պայմանավորվել են լիարժեք դիվանագիտական հարաբերություններ հաստատել[39]։ Համաձայնագիրը բանակցվել է Թրամփի ավագ խորհրդական Ջարեդ Քուշների և Մերձավոր Արևելքի բանագնաց Ավի Բերկովիցի կողմից և նշանավորել է Քուշների և Բերկովիցի նորմալացման չորրորդ համաձայնագիրը նույնքան ամիսների ընթացքում[40]։ Որպես գործարքի բաղադրիչ՝ Միացյալ Նահանգները համաձայնել է ճանաչել Մարոկկոյի ինքնիշխանությունը Արևմտյան Սահարայի նկատմամբ[41]։

Փաստաթղթեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աբրահամի համաձայնության հռչակագիրը

Աբրահամի համաձայնագրին վերաբերող փաստաթղթերը հետևյալն են՝

Անուն Պաշտոնական անվանումը Ամսաթիվ Ստորագրողներ Ամբողջական տեքստը
Հռչակագիր Աբրահամի համաձայնագրի հռչակագիրը 15 սեպտեմբերի, 2020 Միացյալ Նահանգներ, Իսրայել, Միացյալ Արաբական Էմիրություններ, Բահրեյն [42]
Իսրայել-ԱՄԷ համաձայնագիր Աբրահամի խաղաղության համաձայնագիրը՝ խաղաղության պայմանագիր, դիվանագիտական հարաբերություններ և լիակատար կարգավորում Արաբական Միացյալ Էմիրությունների և Իսրայելի Պետության միջև 15 սեպտեմբերի, 2020 Իսրայել, Միացյալ Միացյալ Արաբական Էմիրություններնահանգներ (վկա) [43]
Բահրեյն-Իսրայել համաձայնագիր Աբրահամի համաձայնագրեր, խաղաղության, համագործակցության և կառուցողական դիվանագիտական և բարեկամական հարաբերությունների հռչակագիր 15 սեպտեմբերի, 2020 Բահրեյն, Իսրայել, Միացյալ Նահանգներ (վկա) [44]

Հետևանք

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բողոքի ցույցեր և բռնություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թրամփի պաշտոնը լքելուց հետո՝ 2021 թվականի փետրվարին Պետդեպարտամենտի խոսնակ Նեդ Փրայսը ասել է, որ «Միացյալ Նահանգները կշարունակի կոչ անել այլ երկրներին կարգավորել հարաբերությունները Իսրայելի հետ» և որ կարգավորումը «չի փոխարինում իսրայելա-պաղեստինյան խաղաղությանը... Հուսով ենք, որ Իսրայելը և տարածաշրջանի մյուս երկրները միավորվեն միասին՝ կամուրջներ կառուցելու և... նպաստելու շոշափելի առաջընթացին իսրայելցիների և պաղեստինցիների միջև բանակցային խաղաղության հաստատման նպատակին հասնելու համար»[45]։ Axios-ը 2021 թվականի մարտին զեկուցել է, որ Բայդենի վարչակազմն աջակցում է նորմալացման գործընթացի ընդլայնմանը այլ երկրների վրա և որ նա գերադասում է «նորմալացման գործընթաց» տերմինը, քան «Աբրահամի համաձայնությունները»[46][47]։ 2021 թվականի մարտին ԱՄՆ 18 սենատորներից բաղկացած խումբը օրինագիծ է ներկայացրել՝ Պետդեպարտամենտին համապատասխան ռազմավարության մշակմանը օգնելու և «Աբրահամի համաձայնագրերն ու հարակից Իսրայելի հետ հարաբերությունների կարգավորման համաձայնագրերն ամրապնդելու և ընդլայնելու համար»[48]։

Կարգավորման համաձայնագրերը քննադատության են ենթարկել չորս արաբական պետություններ, որոնք ստորագրել են համաձայնագրերը, ինչպես նաև արաբական այլ երկրների բազմաթիվ քաղաքացիներ, հատկապես այն պատճառով, որ նրանք չեն կարողացել առաջընթաց գրանցել պաղեստինյան հակամարտության կարգավորման հարցում: Քննադատությունն աճել է 2021 թվականի մայիսին այն բանից հետո, երբ Երուսաղեմում բռնկվեցին բողոքի ցույցեր, ՀԱՄԱՍ-ը հրթիռներ է արձակել Իսրայելի ուղղությամբ, իսկ Իսրայելը պատասխան հարված հասցրել է Գազայի հատվածին ավիահարվածներով[49][50]։ Ֆաթհի կենտրոնական կոմիտեի անդամներից մեկն ասել է, որ Աբրահամի համաձայնագրերը «պատճառներից մեկն» են եղել 2023 թվականի հոկտեմբերի 7-ին ՀԱՄԱՍ-ի կողմից Իսրայելի վրա հարձակման համար[51]։

Արաբական Միացյալ Էմիրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2020 թվականի օգոստոսին ԱՄԷ-ն առաջին անգամ հեռախոսային կապեր է հաստատել Իսրայելի հետ՝ ապաարգելափակելով ուղիղ հավաքմամբ Իսրայելի +972 երկրի կոդը[52]։

2021 թվականին ԱՄԷ-Իսրայել հարաբերությունների կարգավորման վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ դա պայմանավորված է ներքին և համակարգային մակարդակներում ճնշումներով, բայց Մերձավոր Արևելքի տարածաշրջանային անվտանգության համալիրում տիրող դինամիկայով և ի վերջո, ավելի կարևոր գործոններ են հանդիսանում նորմալացումը բացատրելու համար[53]։

Քանի որ Գազայում պատերազմը սրվել է՝ էմիրացիները սկսել են հիասթափվել համաձայնագրերից: Շատերը վախեցել են հրապարակայնորեն խոսել ԱՄԷ-ում խոսքի ազատության բացակայության պատճառով: Այնուամենայնիվ Դուբայի փոխոստիկանապետ Դահի Խալֆանն ասել է, որ Իսրայելը «ապացուցել է, որ իր մտադրությունները չար են» և որ Պարսից ծոցի առաջնորդները պետք է «վերանայեն Իսրայելի հետ գործ ունենալու հարցը»։ Սակայն էմիրաթցի պաշտոնյաները Իսրայելի հետ հարաբերությունները խզելու մտադրություն չեն հայտնել[54]։

Մարոկկո

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2021 թվականի օգոստոսին համաձայնագրում Ալժիրը նշվել է որպես Մարոկկոյի հետ հարաբերությունների միակողմանի խզման պատճառներից մեկը[55]։

2021 թվականի նոյեմբերին Իսրայելի պաշտպանության նախարար Բենի Գանցը ստորագրել է անվտանգության փոխըմբռնման համաձայնագիր Մարոկկոյի պաշտպանության նախարար Աբդելլաթիֆ Լուդիիի հետ՝ առաջին անգամ, երբ Իսրայելը բացահայտորեն նման համաձայնագիր է ստորագրել արաբական պետության հետ: Համաձայնագիրը պաշտոնականացրել է երկու երկրների պաշտպանական կապերը՝ թույլ տալով ավելի հարթ համագործակցություն նրանց պաշտպանական կառույցների միջև[56]։

Օման

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օմանը հետաձգել է Իսրայելի հետ հարաբերությունները կարգավորելու որոշումը մինչև 2020 թվականի նոյեմբերի 3-ին կայացած ԱՄՆ նախագահական ընտրություններից հետո[57]։ 2021 թվականի փետրվարին արտաքին գործերի նախարար Բադր ալ-Բուսաիդին ասել է, որ Օմանը կպահպանի Իսրայելի հետ «հարաբերությունների և երկխոսության» մակարդակը՝ ներառելով «հաղորդակցության համապատասխան ուղիները» և որ Օմանը «հավատարիմ է Իսրայելի և Պաղեստինի միջև խաղաղությանը, որը պետք է լուծի երկու պետությունների խնդիրը»[58]։

Աբրահամ հիմնադրամ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Աբրահամ» հիմնադրամը ԱՄՆ կառավարության կողմից ստեղծված ծրագիր է, որը պետք է հավաքեր 3 միլիարդ դոլար՝ տարածաշրջանում առևտուրն ու գյուղատնտեսությունը խթանելու, մաքուր ջրի և մատչելի էլեկտրաէներգիայի հասանելիությունը հեշտացնելու և «ռազմավարական ենթակառուցվածքային նախագծերի իրականացման համար»[59][60]։ Հիմնադրամը ստեղծվել է որպես նորաստեղծ ԱՄՆ Միջազգային զարգացման ֆինանսական կորպորացիայի (DFC) մաս և վերահսկվելու է DFC-ի գլխավոր գործադիր տնօրեն Ադամ Բոհլերի կողմից[60][61][62], որը եղել է Քուշների քոլեջի սենյակակիցը[63]։ Հաղորդվում է, որ նրա առաջին նախագծերը Իսրայելի և Պաղեստինի տարածքների միջև անցակետերի արդիականացումն են և Կարմիր ծովի և Միջերկրական ծովերի միջև կառուցվող գազատարը: Չնայած Թրամփի նախագահության վերջին ամիսներին Քուշների և ԱՄՆ գանձապետարանի քարտուղար Սթիվեն Մնուչինի հետ տարածաշրջանի կառավարիչների հետ բազմաթիվ այցելություններին, հիմնադրամը երբեք գումար չի ստացել և ոչ մի ծրագիր չի սկսվել[63]։ Բայդենի վարչակազմին անցնելուց և Թրամփի կողմից նշանակված կառավարչի հրաժարականից հետո հիմնադրամի ապագան հարցականի տակ է դրվել[60][64]։

Հորդանանի արևային էլեկտրակայան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2021 թվականի նոյեմբերին Իսրայելը, ԱՄԷ-ն և Հորդանանը ստորագրել են մտադրությունների նամակ՝ Իսրայելին տարեկան 600 ՄՎտ էլեկտրաէներգիա վաճառելու համար, որն արտադրվում է Հորդանանում արևային ֆերմաների կողմից, որոնք կառուցվելու են ԱՄԷ կառավարությանը պատկանող Մասդարի կողմից, ինչից հետո Իսրայելը սկսել է վաճառել 200 միլիոն խորանարդ մետր աղազրկված ջուր Հորդանանին[65]։ Փոխըմբռնման նորացված հուշագիր է ստորագրվել 2022 թվականի նոյեմբերին[66]։ Գնման պայմանագրերը նախատեսվում էր ստորագրել 2023 թվականի նոյեմբերին Դուբայում կլիմայի փոփոխության COP28 համաժողովում, սակայն օրակարգից հանվել են Իսրայել-Համաս պատերազմի պատճառով[67]։

Ընդլայնում դեպի ոչ արաբական մուսուլմանական մեծամասնություն ունեցող պետություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2023 թվականի մարտի դրությամբ Իսրայելի արտաքին գործերի նախարար Էլի Քոհենը և ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի պաշտոնյաները, ըստ տեղեկությունների աշխատել են Ինդոնեզիայի, Նիգերի և Մավրիտանիայի և Սոմալիի հետ Իսրայելի հարաբերությունների կարգավորման վրա[68]։

2023 թվականի հունիսին ԱՄՆ պետքարտուղար Էնթոնի Բլինքենը նախազգուշացրել է Իսրայելին, որ լարվածության աճը պաղեստինցիների հետ, այդ թվում՝ բնակավայրերի առաջխաղացման միջոցով, սպառնում է արաբական երկրների, մասնավորապես՝ Սաուդյան Արաբիայի հետ նորմալացման համաձայնագրերի ընդլայնմանը: Հունիսին ավելի վաղ ելույթ ունենալով Բլինկենի կողքին՝ Սաուդյան Արաբիայի արտգործնախարարը հայտարարել էր, որ «առանց Պաղեստինի ժողովրդի համար խաղաղության ուղի գտնելու... ցանկացած կարգավորում կունենա սահմանափակ օգուտներ»[69]։

Տնտեսական ազդեցություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչ Իսրայելը և ԱՄԷ-ն երկար ժամանակ պահպանել են փաստացի ճանաչումը բիզնեսի այնպիսի ոլորտներում, ինչպիսիք են ադամանդի առևտուրը[70] և բարձր տեխնոլոգիական արդյունաբերությունները[71]՝ ներառյալ արհեստական ինտելեկտը և պաշտպանությունը[72], համաձայնագիրը դռներ է բացել տնտեսական համագործակցության շատ ավելի լայն շրջանակի համար, ներառյալ պաշտոնական ներդրումները: 2021 թվականի նոյեմբերին OurCrowd Arabia-ն դարձել է առաջին Իսրայելական վենչուրային ընկերությունը[73], որը լիցենզիա է ստացել Abu Dhabi Global Market-ից, իսկ 2022 թվականի նոյեմբերին OurCrowd-ը գործարկել է Integrated Data Intelligence Ltd.-ն[74], որն առաջարկում է արհեստական բանականություն բիզնեսի համար: OurCrowd-ի հետ համատեղ, 2022 թվականի նոյեմբերին Fintech liquidity Group-ը գրասենյակ է բացել՝ 545 միլիոն դոլար արժողությամբ պետական խթանման ծրագրի շրջանակներում[75]:

Իսրայելի նախագահ Իսահակ Հերցոգը և ԱՄԷ նախագահ Մոհամմեդ բեն Զայեդ Ալ Նահյանը Աբու Դաբիում, Հունվար, 2022 թվական:

Իսրայելի և ԱՄԷ-ի բազմաթիվ իրավաբանական ընկերություններ, ներառյալ իրավաբանական ընկերությունները և առողջապահական ծառայություններ մատուցողները, հայտարարել են համագործակցության մասին[76][77][78]: Իսրայելական lishot ջրի որակի փորձարկման ընկերությունը իսրայելական առաջին ընկերություններից մեկն է եղել, որն ուղիղ մատակարարումներ է կատարել Դուբայ[79]: ԱՄԷ-ում մի քանի ռեստորաններ են բացվել հրեա այցելուներին սպասարկելու համար[80]:Աբու Դաբիի ներդրումային գրասենյակը բացել է իր առաջին արտասահմանյան մասնաճյուղը Իսրայելում[81]:

ԱՄԷ-ի ընկերություններն ու անհատները սկսել են բաժնետոմսեր ձեռք բերել իսրայելական ակտիվներում, ինչպիսիք են «Բեյթար Երուսաղեմ» ֆուտբոլային թիմը[82], Հայֆա նավահանգստային ընկերությունը[83], և Israir Airlines ավիաընկերությունը[84]:

Իսրայելի պաշտպանության նախարարության տվյալներով՝ Իսրայելի պաշտպանական արտահանման արժեքը այն երկրներ, որոնց հետ նա կարգավորել է հարաբերությունները, 2020 թվականին հասել է 791 մլն դոլարի[85]:

Թրամփի բանագնաց Ջարեդ Քուշները, նրա ֆինանսների նախարար Սթիվ Մնուչինը և Իսրայելում նրա դեսպան Դեյվիդ Ֆրիդմանը այժմ բաժնետոմսեր ունեն հիմնադրամներում, որոնք միլիարդավոր դոլարների ներդրումներ են ստանում անմիջապես Սաուդյան Արաբիայի, ԱՄԷ-ի և կատարի կառավարություններից, ինչը բողոքներ է առաջացնում շահերի բախման վերաբերյալ[86]:

Բնապահպանական հետևանքներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2021 թվականի օգոստոսի 14-ին Associated Press գործակալությունը հայտնել է, որ Իսրայելի և ԱՄԷ-ի միջև կնքված գաղտնի նավթային գործարքը, որը կնքվել է 2020 թվականին Աբրահամի համաձայնագրերի շրջանակներում, իսրայելական Էյլաթ առողջարանային քաղաքը վերածել է էմիրաթական նավթի փոխադրման կետի, որն ուղևորվում է դեպի արևմտյան շուկաներ։ Ակնկալվել է, որ դա կվտանգի Կարմիր ծովի խութերը, որտեղ բնակվում են մոլորակի ամենատարբեր մարջանները: Քանի որ Հորդանանը, Եգիպտոսը և Սաուդյան Արաբիան նույնպես սահմանակից են Պարսից ծոցին, էկոլոգիական աղետը, ամենայն հավանականությամբ, կազդի նրանց էկոհամակարգերի վրա[87]:

Համատեղ ջանքեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2020 թվականի դեկտեմբերի կեսերին ԱՄԷ-ի և Բահրեյնի պատվիրակությունն այցելել է Իսրայել, օկուպացված Գոլանի բարձունքներ և Երուսաղեմ՝ նպատակ ունենալով մշակութային փոխանակում կատարել որպես կարգավորման գործընթացի մաս: Պատվիրակությունները հանդիպել են Իսրայելի նախագահ Ռեուվեն Ռիվլինի հետ[88]։ 2021 թվականի հունվարին Tel Aviv International Salon-ի, Sharaka-ի և OurCrowd-ի կողմից կազմակերպվել է համատեղ միջոցառում՝ Պարսից ծոցի երկրների և Իսրայել պետության միջև «խաղաղության բիզնես» ձեռք բերելու համար[89][90]։

2021 թվականի մարտի 23-25-ը Israel-is-ի կողմից կազմակերպվել է վիրտուալ հաքաթոն միջոցառում, որը հավաքել է մասնակիցներ ԱՄԷ-ից, Բահրեյնից և Մարոկկոյից, ինչպես նաև Իսրայելից[91]։ Այնուհետև 2021 թվականի մարտի 27-ին կազմակերպվել է միջոցառում՝ նվիրված Հոլոքոստի հիշատակի միջազգային օրվան, որին կրկին մասնակցել են ԱՄԷ-ն, Բահրեյնը և Մարոկկոն, ինչպես նաև Սաուդյան Արաբիան[92][93]։

2021 թվականի մարտին Իսրայելի և ԱՄԷ-ի ռեգբիի ազգային հավաքականներն անցկացրել են իրենց պատմության մեջ առաջին հանդիպումը՝ ի պատիվ Աբրահամի համաձայնագրի[94]։ 2021 թվականի հունիսին ԱՄԷ-ից, Բահրեյնից, Մարոկկոյից և Եգիպտոսից ազդեցիկ մարդիկ այցելել են Մագեն Դեյվիդ Ադոմ՝ Իսրայելի շտապօգնության ծառայություն, որը կենտրոնացած է Մագեն Դեյվիդ Ադոմի «կենսապահովման աշխատանքի և նրա տեխնոլոգիական փորձաքննության» վրա։ Այցը նկարահանվել է «Աբրահամին գտնելը» ֆիլմի համար, որի պրեմիերան կայացել է ՄԱԿ-ում՝ 2021 թվականի սեպտեմբերին՝ Աբրահամի համաձայնագրի ստորագրման տարեդարձին[95]։

Սոցիոլոգիական հարցում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարցումները ցույց են տվել, որ արաբական երկրներում, որոնք Իսրայելի հետ հարաբերությունների կարգավորման համաձայնագրեր են ստորագրել, քաղաքացիների մեծամասնությունը բացասաբար է վերաբերվում Աբրահամի համաձայնագրին[96]։

2022 թվականի նոյեմբերին Սաուդյան Արաբիայի հարցվածների 76%-ն ասել է, որ բացասաբար է վերաբերվում Աբրահամի համաձայնությանը[97]։ Համաձայն 2023 թվականի նոյեմբերի 14-ից դեկտեմբերի 6-ը Վաշինգտոնի Մերձավոր Արևելքի քաղաքականության ինստիտուտի կողմից անցկացված հարցման՝ սաուդցի մասնակիցների 96%-ը կարծել է, որ արաբական երկրները պետք է խզեն հարաբերությունները Իսրայելի հետ և սաուդցիների միայն 16%-ն է ասել, որ Համասը պետք է ընդունիոր ՀԱՄԱՍ պետք է ընդունի երկու պետությունների ստեղծման մասին որոշում[98]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ «Moroccan Foreign Minister Bourita Says Abraham Accords Provide "Incredible Momentum" for Peace in Middle East | AJC». www.ajc.org. 2023 թ․ հունիսի 12.
  2. ↑ 2,0 2,1 Federico-O'Murchú, Seán (2020 թ․ օգոստոսի 13). «Read the full statement by the US, Israel and UAE on normalizing Israel-UAE relations». CNN. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 Riechmann, Deb; Lee, Matthew; Lemire, Jonathan (2020 թ․ օգոստոսի 13). «Israel signs pacts with 2 Arab states: A 'new' Mideast?». Associated Press. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 Riechmann, Deb; Lee, Matthew; Lemire, Jonathan (2020 թ․ սեպտեմբերի 15). «Israel signs pacts with 2 Arab states: A 'new' Mideast?». Washington Post. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 31-ին.
  5. ↑ «The Abraham Accords». U.S. Department of States. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 «Israel, UAE and Bahrain sign Abraham Accord; Trump says "dawn of new Middle East"». The Hindu. Press Trust of India. 2020 թ․ սեպտեմբերի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
  7. ↑ Meuse, Alison Tahmizian (2020 թ․ սեպտեմբերի 16). «Israel inks twin Arab treaties with UAE, Bahrain». Asia Times. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 31-ին.
  8. ↑ «The Abraham Accords Declaration». State.gov. U.S. State Department. 2020 թ․ սեպտեմբերի 15. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 4-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 Yaari, Ehud (2023 թ․ ապրիլի 21). «The Fighting in Sudan Threatens Peace Efforts with Israel». The Washington Institute for Near East Policy. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 1-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 Lawder, David (2021 թ․ հունվարի 7). Ellis, Aurora (ed.). «U.S. Treasury signs loan deal to clear Sudan's $1.2 billion World Bank arrears». Reuters.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 «Sudan quietly signs Abraham Accords weeks after Israel deal». Reuters. 2021 թ․ հունվարի 7. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 15-ին.
  12. ↑ Kelemen, Michele (2020 թ․ դեկտեմբերի 10). «Morocco Agrees To Join Trump Administration's Abraham Accords» (անգլերեն). NPR. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  13. ↑ Tharoor, Ishan (2023 թ․ հոկտեմբերի 24). «The election that led to Hamas taking over Gaza». The Washington Post. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 3-ին.
  14. ↑ Pressman, Jeremy (2016 թ․ հունիսի 1). «A Brief History of the Arab-Israeli Conflict» (PDF). University of Connecticut. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 3-ին.
  15. ↑ Salama, Vivian (2017 թ․ նոյեմբերի 15). «'An open secret': Saudi Arabia and Israel get cozy». NBC News. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 3-ին.
  16. ↑ Pollock, David (2016 թ․ օգոստոսի 25). «The New Normal: Today's Arab Debate Over Ties With Israel». The Washington Institute for Near East Policy. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 3-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 «Israeli PM Netanyahu makes rare visit to Oman». Reuters. 2018 թ․ հոկտեմբերի 26. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 2-ին.
  18. ↑ «Israel wins second judo gold in Abu Dhabi, 'Hatikva' plays again». The Times of Israel. 2018 թ․ հոկտեմբերի 29. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 2-ին.
  19. ↑ Egozi, Arie (2019 թ․ օգոստոսի 16). «Israel Meets with UAE, Declares It's Joining Persian Gulf Coalition». Breaking Defense. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 21-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 20-ին.
  20. ↑ Czulda, Robert (2019 թ․ փետրվարի 12). «The Warsaw Summit: Not So 'Anti-Iranian' but Still a Success». Atlantic Council. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 3-ին.
  21. ↑ Sanger, David E.; Santora, Marc (2019 թ․ փետրվարի 13). «Anti-Iran Message Seeps Into Trump Forum Billed as Focusing on Mideast Security». The New York Times. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 2-ին.
  22. ↑ Raphael, Ahren (2019 թ․ փետրվարի 14). «In Warsaw, Pence hails sight of Netanyahu 'breaking bread' with Arab leaders». The Times of Israel. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 3-ին.
  23. ↑ «Trump reveals Israeli-Palestinian peace plan». Deutsche Welle. 2020 թ․ հունվարի 28. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 5-ին.
  24. ↑ McGreal, Chris (2024 թ․ հունվարի 28). «All that's missing from Trump's 'overly good' Middle East plan is Palestinians». The Guardian.
  25. ↑ 25,0 25,1 Estrin, Daniel (2020 թ․ հունիսի 18). «Netanyahu Plans To Annex Parts Of The West Bank. Many Israeli Settlers Want It All». NPR. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 7-ին.
  26. ↑ Crowley, Michael; Halbfinger, David M. (2020 թ․ փետրվարի 4). «Trump Releases Mideast Peace Plan That Strongly Favors Israel». The New York Times. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 5-ին.
  27. ↑ Holmes, Oliver (2020 թ․ մայիսի 17). «Netanyahu takes office in deal that could see West Bank annexation». The Guardian. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 7-ին.
  28. ↑ Holmes, Oliver (2020 թ․ հունիսի 9). «What would Israel annexing the West Bank mean?». The Guardian. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 7-ին.
  29. ↑ Ahren, Raphael (2020 թ․ հունիսի 12). «In first-ever op-ed for Israeli paper, UAE diplomat warns against annexation». The Times of Israel. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  30. ↑ Al Otaiba, Yousef (2020 թ․ հունիսի 12). «Annexation will be a serious setback for better relations with the Arab world». YNetNews. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 30-ին.
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 Ravid, Barak (2020 թ․ օգոստոսի 13). «Behind the scenes: How the Israel-UAE deal came together». Axios. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  32. ↑ 32,0 32,1 Cohen, Sam Zieve (2020 թ․ սեպտեմբերի 30). «UAE's Al Otaiba goes behind the scenes of the Abraham Accords». Jewish Insider. The Jewish Insider. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 29-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 28-ին.
  33. ↑ 33,0 33,1 Ravid, Barak (2020 թ․ սեպտեմբերի 11). «Behind the scenes of the U.S.- brokered Israel-Bahrain agreement». Axios. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 28-ին.
  34. ↑ Makovsky, David (2020 թ․ սեպտեմբերի 16). «How the Abraham Accords Look Forward, Not Back». Washington Institute. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 2-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 21-ին.
  35. ↑ Hamad, Mohammad (2023 թ․ նոյեմբերի 2). «Bahrain says envoy to Israel returned home, Israel says ties stable». Reuters. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 1-ին.
  36. ↑ Holland, Steve (2020 թ․ հոկտեմբերի 23). «Israel, Sudan agree to normalize ties with U.S. help: joint statement». Reuters. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 1-ին.
  37. ↑ Suliman, Adela (2020 թ․ հոկտեմբերի 23). «Sudan formally recognizes Israel in U.S.-brokered deal». NBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 15-ին.
  38. ↑ «Israel, Sudan announce deal to normalize relations». Reuters. 2023 թ․ փետրվարի 3. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 1-ին.
  39. ↑ Lee, Matthew (2020 թ․ դեկտեմբերի 11). «Israel, Morocco to normalize ties; shifts W Sahara policy». Associated Press. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  40. ↑ Ravid, Barak (2020 թ․ դեկտեմբերի 10). «Morocco to normalize ties with Israel in deal with Trump over Western Sahara». Axios. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  41. ↑ Ravid, Barak (2020 թ․ դեկտեմբերի 11). «Scoop: Fallout between Trump and top GOP senator made Morocco-Israel deal possible». Axios. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  42. ↑ «Full text of the Abraham Accords signed by Israel, the UAE and Bahrain». The White House. 2020 թ․ սեպտեմբերի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
  43. ↑ Landau, Noa (2020 թ․ սեպտեմբերի 16). «Full Text: The Israel-UAE-Bahrain Abraham Accords Peace Agreement». Haaaretz. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
  44. ↑ «Abraham Accords: Full text». Jerusalem Post. 2020 թ․ սեպտեմբերի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
  45. ↑ Samuels, Ben (2021 թ․ փետրվարի 2). «Israel's Normalization Pacts Not a Substitute for Peace With Palestinians, State Dept. Says». Haaretz. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 2-ին.
  46. ↑ Ravid, Barak (2021 թ․ մարտի 10). «Israel pushes White House ceremony to seal Sudan normalization deal». Axios. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 26-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 20-ին.
  47. ↑ «Department Press Briefing – April 1, 2021». US State Department News. 2021 թ․ ապրիլի 1. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 2-ին. «Mr Price: Of course I can say the term "Abraham Accords," Matt. ....But we call them normalization agreements.»
  48. ↑ Nahmias, Omri (2021 թ․ մարտի 28). «Bipartisan senators introduce bill to strengthen, expand Abraham Accords». The Jerusalem Post. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26-ին.
  49. ↑ Knipp, Kersten (2021 թ․ մայիսի 1). «Israel's Arab allies walk a diplomatic tightrope». Deutsche Welle. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 3-ին.
  50. ↑ «Israel responds to Hamas rockets with airstrikes in Gaza». Deutsche Welle. 2021 թ․ մայիսի 1. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 3-ին.
  51. ↑ Isaac Stanley-Becker (2024 թ․ փետրվարի 10). «How Trump advanced Arab-Israeli peace but fueled Palestinian rage». The Washington Post.
  52. ↑ «Israel and UAE launch direct phone links after historic accord». BBC News. 2020 թ․ օգոստոսի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 16-ին.
  53. ↑ Fulton, Jonathan; Yellinek, Roie (2021 թ․ սեպտեմբերի 20). «UAE-Israel diplomatic normalization: a response to a turbulent Middle East region». Comparative Strategy (անգլերեն). 40 (5): 499–515. doi:10.1080/01495933.2021.1962200. ISSN 0149-5933. S2CID 237576120.
  54. ↑ «As Israel's Ties to Arab Countries Fray, a Strained Lifeline Remains». The New York Times. 2024 թ․ մարտի 10. Արխիվացված է օրիգինալից 2024 թ․ մարտի 24-ին. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 1-ին.
  55. ↑ Karam, Souhail (2021 թ․ օգոստոսի 25). «Algeria Cuts Diplomatic Ties With Morocco as Tensions Build». Bloomberg. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 1-ին.
  56. ↑ Ari Gross, Judah (2021 թ․ նոյեմբերի 21). «In Morocco, Gantz signs Israel's first-ever defense MOU with an Arab country». The Times of Israel. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
  57. ↑ «Sudan, Oman postpone normalising ties with Israel until after US elections». Middle East Monitor. 2020 թ․ հոկտեմբերի 3. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  58. ↑ Barrington, Lisa (2021 թ․ փետրվարի 11). Heinrich, Mark (ed.). «Oman content with current Israel relationship, foreign minister says». Reuters. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 10-ին.
  59. ↑ «U.S., Israel, UAE Announce Establishment of Abraham Fund Following Accords Commitment». U.S. International Development Finance Corporation. 2020 թ․ հոկտեմբերի 20. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 24-ին.
  60. ↑ 60,0 60,1 60,2 Schneider, Tal. «Trump's $3 billion Abraham Fund may be tapped out before staking a dime». The Times of Israel. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 4-ին.
  61. ↑ «U.S., Israel, UAE Announce Establishment of Abraham Fund Following Accords Commitment». U.S. International Development Finance Corporation. 2020 թ․ հոկտեմբերի 20. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 17-ին.
  62. ↑ Rappeport, Alan; Swanson, Ana; Thrush, Glenn (2020 թ․ հոկտեմբերի 25). «Kodak Loan Debacle Puts a New Agency in the Hot Seat». The New York Times. Վերցված է 2024 թ․ ապրիլի 17-ին.
  63. ↑ 63,0 63,1 Kelly, Kate; Kirkpatrick, David (2022 թ․ մայիսի 22). «Kushner's and Mnuchin's Quick Pivots to Business With the Gulf». The New York Times. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 24-ին.
  64. ↑ Zaken, Danny (2021 թ․ հուլիսի 7). «US freezes Abraham Fund, as Israel—UAE business ties falter». Globes. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 4-ին.
  65. ↑ Udasin, Sharon (2021 թ․ նոյեմբերի 23). «Israel, Jordan, UAE sign pivotal deal to swap solar energy, desalinated water». The Hill. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  66. ↑ Surkes, Sue (2022 թ․ նոյեմբերի 8). «Israel, Jordan, UAE sign new MOU on deal to swap solar energy for desalinated water». The Times of Israel. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 21-ին.
  67. ↑ Bromberg, Gidon (2024 թ․ հունվարի 1). «COP28 – A Missed Opportunity for Regional Climate Resilience». The Jerusalem Strategic Tribune. Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 3-ին.
  68. ↑ Bassist, Rina (2023 թ․ մարտի 7). «Israel eyes normalization with Mauritania, Indonesia to expand Abraham Accords». Al-Monitor. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 7-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունվարի 28-ին.
  69. ↑ «Blinken says US told Israel that violence with Palestinians could jeopardize possible normalization with Saudi Arabia». CNN.
  70. ↑ Shnidman, Ronen (2018 թ․ նոյեմբերի 27). «Diamond Trade Binds Israel and the UAE Together». CTECH. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  71. ↑ Heller, Aron (2019 թ․ նոյեմբերի 6). «Israeli robotics delegation to Dubai marks warming Gulf ties». Associated Press. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  72. ↑ «UAE-based intelligence firm said recruiting IDF veterans from elite cyber unit». The Times of Israel. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  73. ↑ Scheer, Steven (2021 թ․ նոյեմբերի 22). «Israeli venture firm OurCrowd gets license to operate in the UAE». Reuters. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ նոյեմբերի 22-ին. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  74. ↑ Lieber, Dov (2022 թ․ նոյեմբերի 16). «Israel's OurCrowd to Launch AI Business in U.A.E.». Wall Street Journal. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  75. ↑ Ben-David, Ricky (2022 թ․ նոյեմբերի 16). «Two Israeli companies join $545m innovation program in Abu Dhabi». The Times of Israel. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 28-ին.
  76. ↑ «Israeli, UAE lawyers to open annual IBA Global Conference». Globes. 2020 թ․ փետրվարի 11. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 2-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 8-ին.
  77. ↑ «Tel Aviv's Asserson Law Offices teams with Dubai firm Araa». Globes. 2020 թ․ սեպտեմբերի 16. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 8-ին.
  78. ↑ Ashkenazi, Shani (2020 թ․ հոկտեմբերի 26). «Hadassah in talks to set up hospital in Dubai». Globes. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 8-ին.
  79. ↑ Zaken, Dan (2020 թ․ մարտի 9). «DHL flies first consignments direct from Israel to Dubai». Globes. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 8-ին.
  80. ↑ «UAE-Israel treaty: Data insights will be key for sizing up deals». Gulf News. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  81. ↑ Godinho, Varun (2020 թ․ սեպտեմբերի 17). «Abu Dhabi Investment Office to open first international branch in Tel Aviv». Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  82. ↑ «The Dubai tycoon with ambitions for Haifa Port». Globes. 2021 թ․ փետրվարի 17. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 17-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 8-ին.
  83. ↑ Zaken, Danny (2020 թ․ հուլիսի 12). «UAE businessman buys 50% Beitar Jerusalem stake». Globes. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ դեկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 8-ին.
  84. ↑ Raz-Chaimovitz, Michal (2020 թ․ հոկտեմբերի 13). «Dubai-based NY Koen Group to bid for Israir». Globes. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 8-ին.
  85. ↑ Avis, Daniel (2011 թ․ ապրիլի 12). «Israel's 'Abraham Accords' 2021 Defense Exports Hit $791 Million». Bloomberg.
  86. ↑ Jonathan Swan; Kate Kelly; Maggie Haberman; Mark Mazzetti (2023 թ․ մարտի 30). «Kushner Firm Got Hundreds of Millions From 2 Persian Gulf Nations». The New York Times.
  87. ↑ Zion, Ilan Ben (2021 թ․ օգոստոսի 14). «Secretive Israel-UAE oil deal endangers prized Eilat corals». Associated Press. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 14-ին.
  88. ↑ Alsaied, Najat (2020 թ․ դեկտեմբերի 28). «The Sharaka Project brings Israeli-Arab peace to ordinary people -opinion». The Jerusalem Post. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26-ին.
  89. ↑ Frantzman, Seth J. (2021 թ․ հունվարի 7). «Medved: How Israel and Gulf economies can do the 'business of peace'». The Jerusalem Post. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26-ին.
  90. ↑ «Live Event: UAE & Israel: The Business of Peace». The Times of Israel. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26-ին.
  91. ↑ «Israeli & Emirati entrepreneurs join Abraham Accords virtual Hackathon». The Jerusalem Post. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26-ին.
  92. ↑ Rudee, Eliana (2021 թ․ հունվարի 28). «Abraham Accords inspire first Arab-led commemoration of Holocaust». Israel Hayom. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 28-ին. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26-ին.
  93. ↑ Rudee, Eliana (2021 թ․ հունվարի 27). «In a first, Arab-initiated event commemorates the Holocaust in wake of Abraham Accords». Jewish News Syndicate. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26-ին.
  94. ↑ «Israel, UAE rugby teams celebrate Abraham Accords in friendly». i24News. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 26-ին.
  95. ↑ «The Start of a Beautiful Friendship». mdauk.org. 2021 թ․ հուլիսի 7. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 8-ին. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 8-ին.
  96. ↑ «Across the Mideast, a Surge of Support for Palestinians as War Erupts in Gaza». The New York Times. 2023 թ․ հոկտեմբերի 9.
  97. ↑ «Saudi Arabia Offers Its Price to Normalize Relations With Israel». The New York Times. 2023 թ․ մարտի 11.
  98. ↑ «Saudis Overwhelmingly Oppose Ties With Israel, Poll Finds». The New York Times. 2023 թ․ դեկտեմբերի 22.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Աբրահամի_համաձայնագրեր&oldid=10438038» էջից