Աբդ ալ-Ռահման ալ-Սուֆի
Աբդ ալ-Ռահման ալ-Սուֆի պարս.՝ عبدالرحمن صوفی | |
---|---|
Ծնվել է | դեկտեմբերի 7, 903 Ռեյ, Աբբասյան խալիֆայություն |
Մահացել է | մայիսի 25, 986 (82 տարեկան) Շիրազ, Իրան |
Բնակության վայր(եր) | Սպահան |
Քաղաքացիություն | Բուիների դինաստիա |
Դավանանք | իսլամ և սուֆիզմ |
Մասնագիտություն | աստղագետ, թարգմանիչ, մաթեմատիկոս, աստղագուշակ և բանաստեղծ |
Գործունեության ոլորտ | աստղագիտություն, մաթեմատիկա, navigation? և Տեղագրական հանույթ |
Տիրապետում է լեզուներին | արաբերեն և պարսկերեն[1] |
![]() |
Աբու ալ-Հուսեյն Աբդ ալ-Ռահման իբն Ումար ալ-Սուֆի (պարս.՝ عبدالرحمن صوفی. դեկտեմբերի 7, 903, Ռեյ, Աբբասյան խալիֆայություն - մայիսի 25, 986, Շիրազ, Իրան), միջնադարյան պարսիկ աստղագետ[2][3] և մաթեմատիկոս։ Ապրել է Սպահանում՝ իր ընկեր Էմիր Ադուդ ալ-Դաուլայի արքունիքում և զբաղվել է հունարենից աստղագիտական աշխատությունների՝ հիմնականում Պտղոմեոսի Ալմագեստի թարգմանությամբ: Մոտավորապես 960 թվականից աշխատել է Շիրազում[4]։
Նա առավել հայտնի է իր աստղագիտական աշխատությամբ, որը կրում է «Անշարժ աստղերի գիրք» (արաբ․՝ كتاب الكواكب الثابتة) վերնագիրը և պարունակում է 1017 աստղերի կատալոգ` 48 համաստեղությունների մանրամասն նկարագրությամբ: Շարադրանքում ներդրված է յուրաքանչյուր համաստեղության գունագեղ պատկերը, ինչպես նաև աստղերի աղյուսակ՝ իրենց խավարածրային կոորդինատներով և աստղային չափումներով: Հիմնվելով իր սեփական դիտարկումների վրա՝ ալ-Սուֆին քննադատաբար վերանայել ու ճշգրտել է իր նախորդների՝ հիմնականում Կլավդիոս Պտղոմեոսի տվյալները: Մասնավորապես՝ նա Անդրոմեդա գալակտիկան նկարագրել է որպես փոքր ամպ, իսկ 964 թվականին Մեծ Մագելանյան ամպը ներառել է իր «Անշարժ աստղերի գիրք» աշխատության մեջ։ [5] ։ Ալ-Սուֆիի կատալոգը մեծ ազդեցություն է ունեցել աստղագիտության հետագա զարգացման վրա, այն օգտագործել և հաճախ հիշատակել են ալ-Բիրունին, Աբու-լ-Հասան իբն Յունիսը, Նասր ադ-Դին աթ-Տուսին, իսպանացի այն գիտնականները որոնք ստեղծել են «Ալֆոնսյան աղյուսակներ», և Սամարղանդում՝ Ուլուգբեկի աստղադիտարանում աշխատած աստղագետները՝ Գուրգան Զիջի աշխատությունը պատրաստելու ժամանակ:

Ալ-Սուֆին գրել է գիտական մեծաթիվ այլ աշխատություններ, որոնցից շատերը 12-14-րդ դարերում քանիցս թարգմանվել են լատիներեն .
- «Աստրոլաբի հետ գործողությունների գիրքը» ծավալուն աշխատություն է՝ բաղկացած 1760 գլուխներից (մեզ են հասել ձեռագրի մի քանի կրճատ տարբերակներ, որոնք ներառում են մոտ 400 գլուխներ)
- «Երկնային գլոբուսով գործողությունների գիրքը» բաղկացած է 3 մասից՝ համապատասխանաբար 50, 52 և 65 գլուխներով:
- «Հավասարակողմ բազմանկյունների կառուցման տրակտատ»
- «Աստղերիմասին գիտության ներածության գիրքը» - աստղագիտական շարադրանք
Հիշատակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1935 թվականին Միջազգային աստղագիտական միությունը ալ-Սուֆի անունը շնորհեց Լուսնի տեսանելի կողմում գտնվող խառնարանին:
Google Doodleը 2016 թվականի դեկտեմբերի 7-ին յուրովի նշել է ալ-Սուֆիի ծննդյան 1113-րդ տարելիցը[6]:
Համաստեղություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
Ցուլի համաստեղություն
-
Խեցգետնի համաստեղություն
-
Նապաստակի համաստեղություն
-
Երկվորյակների համաստեղություն
-
Անդրոմեդա համաստեղություն
-
Օձակրի համաստեղություն
-
Աղեղնավորի համաստեղություն
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Cavin, Jerry D. (2011). The Amateur Astronomer's Guide to the Deep-Sky Catalogs. Springer Nature. ISBN 978-1-4614-0656-3.
- Hafez, Ihsan; Stephenson, Richard; Orchiston, Wayne (2011). «Abd al-Rahman al-Sufi and his Book of the Fixed Stars». In Orchiston, Wayne; Nakamura, Tsuko; Strom, Richard G. (eds.). Highlighting the History of Astronomy in the Asia-Pacific Region. Springer Nature. էջեր 121–138. ISBN 978-14419-8-161-5.
- Kepple, George Robert; Sanner, Glen W. (1998). The Night Sky Observer's Guide. Vol. 1. Willmann-Bell. ISBN 0-943396-58-1.
- Kunitzsch, P. (1988). «ʿAbd-al-Raḥmān b. ʿOmar Ṣūfī». Encyclopædia Iranica.
- Orchiston, Wayne; Green, David A.; Strom, Richard, eds. (2014). New Insights From Recent Studies in Historical Astronomy: Following in the Footsteps of F. Richard Stephenson: A Meeting to Honor F. Richard Stephenson on His 70th Birthday. Springer Nature. ISBN 978-3-319-07614-0.
- Ridpath, Ian. «Star Tales: al-Şūfī's nebulae».
- Russell, G.A., ed. (1994). The 'Arabik' Interest of the Natural Philosophers in Seventeenth Century England. Brill's Studies in Intellectual History. Leiden; New York; Cologne: E.J. Brill. ISBN 9004098887.
- Schaefer, Bradley E. (2013). «The Thousand Star Magnitudes in the Catalogues of Ptolemy, Al Sufi, and Tycho are All Corrected for Atmospheric Extinction». Journal for the History of Astronomy. 44 (1): 47–A91. arXiv:1303.1833. Bibcode:2013JHA....44...47S. doi:10.1177/002182861304400103. ISSN 0021-8286. S2CID 119202231.
- Selin, Helaine (1997). Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures. Berlin; New York: Springer Nature. ISBN 978-1-4020-4960-6.
- Upton, Joseph M. (1933). «A Manuscript of "The Book of the Fixed Stars" by ʿAbd Ar-Raḥmān Aṣ-Ṣūfī». Metropolitan Museum Studies. 4 (2): 179–197. doi:10.2307/1522800. JSTOR 1522800.
- Колчинский И. Г., Корсунь А. А., Родригес М. Г Астрономы: Биографический справочник. — 2-е изд., перераб. и доп. — К.: Наукова думка, 1986. — 512 с.
- Г. П. Матвиевская, Б. А. Розенфельд Математики и астрономы мусульманского средневековья и их труды (VIII-XVII вв.). — М.: Наука, 1983. — Т. 2. — С. 157. — 650 с.
- Матвиевская Г. П. Абд ар-Рахман ас-Суфи и его роль в истории астрономии. Историко-астрономические исследования, 16, 1983, стр. 93-136.
- Матвиевская Г. П. Абд ар-Рахман ас-Суфи. М.: Наука, 1999.
- Розенфельд Б. А. Астрономия стран ислама // Историко-астрономические исследования. — 1984. — Т. XVII.
- Иэн Стюарт Математика космоса. Как современная наука расшифровывает Вселенную = Stewart Ian. Calculating the Cosmos: How Mathematics Unveils the Universe. — Альпина Паблишер, 2018. — 542 p. — ISBN 978-5-91671-814-0
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ Al-Qifti. Ikhbār al-ʿulamāʾ bi-akhbār al-ḥukamāʾ ("History of Learned Men"). In: ʿAbd al-Raḥmān al-Ṣūfī and his Book of the Fixed Stars: A Journey of Re-discovery by Ihsan Hafez, Richard F. Stephenson, Wayne Orchiston (2011). In: Orchiston, Wayne, Highlighting the history of astronomy in the Asia-Pacific region: proceedings of the ICOA-6 conference. Astrophysics and Space Science Proceedings. New York: Springer. 978-1-4419-8161-5. "… is the honored, the perfect, the most intelligent and the friend of the King Adud al-Dawla Fanakhasru Shahenshah ibn Buwayh. He is the author of the most honored books in the science of astronomy. He was originally from Nisa and is of a Persian descent."
- ↑ van Gent, Robert Harry. «Biography of al-Sūfī». University of Utrecht. Վերցված է 11 January 2014-ին.
- ↑ Schaefer, 2013
- ↑ Стюарт, 2018
- ↑ «Abd al-Rahman Al-Sufi's (Azophi) 1113th Birthday». 7 December 2016.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Abd ar-Rahman as-Sufi (903-986): Liber locis stellarum fixarum, 964 - illustrations from copies of The Book of Fixed Stars, and information and links relating to the work (self-published, in Italian)
- Liber locis stellarum fixarum, 964, manoscritto del 1417 riprodotto il 1730 da www.atlascoelestis.com
- Ulug Beg in www.atlascoelestis.com
- Al-Sufi's constellations
- Al-Sūfī’s Book of the Constellations of the Fixed Stars and its Influence on Islamic and Western Celestial Cartography – with comprehensive bibliography and list of known manuscripts.
![]() | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աբդ ալ-Ռահման ալ-Սուֆի» հոդվածին։ |
|