ԱՄՆ-ի տնտեսություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

ԱՄՆ-ի տնտեսություն (անգլ.՝ Economy of the United States), աշխարհի խոշորագույն տնտեսությունը ըստ անվանական համախառն ներքին արդյունքի[1], որը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից ի վեր կազմում է համաշխարհային անվանական ՀՆԱ-ի գրեթե 25 տոկոսը՝ արտահայտված ԱՄՆ դոլարով[2]։

ԱՄՆ-ը շուկայական տնտեսությամբ, զարգացման բարձր մակարդակ ունեցող երկիր է[3]։ Աշխարհում առաջինն է ոչ միայն անվանական ՀՆԱ-ի, այլև ազգային հարստության ծավալով, իսկ ըստ գնողունակության համարժեքության ՀՆԱ-ի գրավում է երկրորդ տեղը՝ 2014 թվականից առաջին տեղը զիջելով Չինաստանին[4]։ Բնակչության մեկ շնչին ընկնող անվանական ՀՆԱ-ի ցուցանիշով էլ աշխարհում 2022 թվականից զբաղեցնում է իններորդ տեղը[5]։ ԱՄՆ-ն ունի տեխնոլոգիապես առավելագույն հզոր, արդիականացված տնտեսությունն աշխարհում, նրա ֆիրմաները առաջատար դիրքեր են զբաղեցնում հատկապես արհեստական բանականության, համակարգիչների, դեղագործական, բժշկական արտադրանքի, օդատիեզերագնացության, ռազմական արդյունաբերության բնագավառներում[6]։ Ամերիկյան դոլարը միջազգային գործարքներում ամենաշատ գործածվող դրամական միավորն է, ինչպես նաև որպես պահուստի միջոց ամենաապահովը համարվող արժույթը, և դա շնորհիվ երկրի հզոր տնտեսության, ռազմական ուժի, նավթադոլարային համակարգի, ֆինանսական ընդարձակ շուկայի[7][8]։ Որոշ երկրներ ամերիկյան դոլարը գործածում են որպես իրենց պաշտոնական դրամական միավոր, մի շարք երկրներում էլ այդպես է de facto[9][10]: ԱՄՆ-ի առևտրային խոշորագույն գործընկերներն են Չինաստանը, Եվրոպական միությունը, Կանադան, Մեքսիկան, Հնդկաստանը, Ճապոնիան, Հարավային Կորեան, Միացյալ Թագավորությունը և Թայվանը[11]։ Միացյալ Նահանգները ապրանքներ ներկրող խոշորագույն երկիրն է աշխարհում, իսկ արտահանման ընդհանուր ծավալով երկրորդ տեղն է գրավում [12]։ Ազատ առևտրի համաձայնագրեր են կնքված մի ամբողջ շարք երկրների հետ՝ ներառյալ Մեքսիկան, Կանադան, Ավստրալիան, Հարավային Կորեան, Շվեյցարիան, Իսրայելը, մի քանի պետությունների հետ էլ այդ կապակցությամբ բանակցություններ են ընթանում[13]։

Երկրի տնտեսության աճի ու զարգացման համար հիանալի խթան են հանդիսանում բնական պաշարների առատությունը, լավ զարգացած ենթակառուցվածքները, արտադրության բարձր արդյունավետությունը[14]։ Ըստ բնական պաշարների ամբողջ ծավալի գնահատման՝ ԱՄՆ-ը երկրորդ տեղն է գրավում. այդ ցուցանիշը, ամերիկյան դոլարներով արտահայտած, 2019 թվականի դրությամբ կազմել է 44.98 տրիլիոն[15]։ Ամերիկյան տնային տնտեսություններն ամենամեծ եկամուտն ունեն, իսկ ամերիկացի աշխատողներն էլ՝ ամենաբարձր վարձատրությունը տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպության անդամ պետությունների շարքում[16]։

1890 թվականին ԱՄՆ-ը գերազանցել է Բրիտանական կայսրությանը՝ դառնալով առավելագույն արդյունավետություն ունեցող պետությունն աշխարհում[17]։ Դարձել է ամենամեծ ծավալով նավթ ու բնական գազ արտադրողը[18]։ 2016 թվականին եղել է աշխարհի խոշորագույն առևտրային երկիրը[19], ինչպես նաև՝ ամենաշատ արդյունաբերական արտադրանք թողարկողը՝ ապահովելով աշխարհում թողարկվող արդյունաբերական արտադրանքի մեկ հինգերորդ մասը[20]։ ԱՄՆ-ն ունի ոչ միայն ապրանքների ամենամեծ ներքին շուկան, այլև բոլոր երկրներին գերազանցում է մատուցվող ծառայությունների ծավալով։ 2018 թվականին ԱՄՆ-ի առևտրի ամբողջ ծավալը կազմել է $4.2 տրիլիոն դոլար[21]։ Աշխարհի խոշորագույն 500 ընկերություններից 121-ի գլխավոր գրասենյակները գտնվում են ԱՄՆ-ում [22]։ Այստեղ են ապրում ամենամեծ թվով միլիարդատերերը՝ մոտավորապես 3 տրիլիոն ամերիկյան դոլար ընդհանուր կարողությամբ[23][24]։ 2020 թվականի օգոստօսի դրությամբ ԱՄՆ-ի առևտրային բանկերը տիրապետում էին շուրջ 20 տրիլիոն դոլար ակտիվների[25]։ Իսկ ամերիկայն կառավարմանը ենթակա բոլոր ակտիվների հանրագումարը անցնում է 30 տրիլիոն դոլարից[26][27]։

New York Stock Exchange-ը և ՆԱՍԴԱՔ-ը շուկայական կապիտալացման մակարդակով և առևտրային ծավալով խոշորագույն ֆոնդային բորսաներն են աշխարհում[28][29]։ Օտարերկրյա ներդրումների ծավալով նույնպես ԱՄՆ-ն առաջինն է աշխարհում. դրանք ընդհանուր առմամբ հասնում են մոտավորապես 4 տրիլիոն դոլարի[30], իսկ արտասահմանյան երկրներում ամերիկացիների կատարած ներդրումների ընդհանուր ծավալն անցնում է $5.6 տրիլիոնից[31]։ ԱՄՆ-ի տնտեսությունը միջազգային վարկանիշային ցանկում առաջինն է վենչուրային կապիտալի[32], ինչպես նաև հետազոտությունների ու զարգացման ֆինանսավորման ասպարեզում[33]։ 2018 թվականին սպառողական ծախսերը կազմել են ԱՄՆ-ի տնտեսության 68%-ը[34], իսկ եկամտի մեջ աշխատանքի բաժինը` 43%-ը (2017 թ.)[35]: ԱՄՆ-ն ունի ամենամեծ սպառողական շուկան աշխարհում[36]։ Նրա աշխատաշուկան ներգաղթյալներ է գրավում աշխարհի բոլոր ծայրերից[37]։ ԱՄՆ-ն աշխարհում առաջատար դիրքեր է գրավում նաև Doing Business-ի, Global Competitiveness Report-ի և այլ ցուցիչներով[38]։

ԱՄՆ-ի տնտեսությունը զգալի անկում է ապրել մեծ ռեցեսիայի շրջանում՝ 2007 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2009 թվականի հունիս ընկած ժամանակահատվածում։ Ընդ որում՝ իրական ՀՆԱ-ն նախաճգնաժամային պիկին է հասել 2011 թվականին[39], գործազրկության մակարդակը՝ 2015 թվականի սեպտեմբերին[40]։ ԱՄՆ-ը 2017 թվականին բնակչության տարբեր շերտերի եկամուտների անհավասարության տեսակետից 156 երկրների շարքում գրավել է 41-րդ տեղը[41], իսկ Արևմտյան աշխարհի երկրների շարքում՝ առաջին տեղը[42]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Country Comparison :: National product Archived 2011-06-04 at the Wayback Machine. // CIA — The World Factbook; в рейтинге ЦРУ у США 2-е место, минус Евросоюз, который не является страной
  2. ↑ «Макр Дж Пэрри — Доля США в мировом ВВП, остаётся на удивление стабильной последние 40 лет. Россия не способна даже конкурировать с этим» (անգլերեն)։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-12-13-ին։ Վերցված է 2011-12-14 
  3. ↑ —Forbes, Jack D. “THE NEW ASSIMILATION MOVEMENT: STANDARDS, TESTS, AND ANGLO-AMERICAN SUPREMACY.” Journal of American Indian Education, vol. 39, no. 2, University of Minnesota Press, 2000, pp. 7–28, Կաղապար:Jstor.
    —King, Desmond, and Marc Stears. “How the U.S. State Works: A Theory of Standardization.” Perspectives on Politics, vol. 9, no. 3, [ American Political Science Association, Cambridge University Press ], 2011, pp. 505–18, Կաղապար:Jstor.
    —Hall Peter A., Soskice David (2001)։ Varieties of Capitalism: The Institutional Foundations of Comparative Advantage։ Oxford University Press։ էջ 570։ ISBN 978-0-191-64770-3 
    —Harcourt, B.E. (2011)։ The Illusion of Free Markets: Punishment and the Myth of Natural Order։ Harvard University Press։ ISBN 978-0-674-05936-8 
    —Kielbowicz, Richard. “TESTING THE BOUNDARIES OF POSTAL ENTERPRISE IN THE U.S. FREE-MARKET ECONOMY, 1880-1920.” More than Words: Readings in Transport, Communication and the History of Postal Communication, edited by John Willis, University of Ottawa Press, 2007, pp. 85–100, doi:10.2307/j.ctv16p1k.10.
    —Tanzi, V. (2011)։ Government versus Markets: The Changing Economic Role of the State։ Cambridge University Press։ էջ 86։ ISBN 978-1-139-49973-6 
  4. ↑ «Report for Selected Country Groups and Subjects (PPP valuation of country GDP)» (en-US)։ IMF։ Վերցված է 20 April 2022 
  5. ↑ «World Economic Outlook Database, April 2022»։ IMF.org։ International Monetary Fund։ Վերցված է April 20, 2022 
  6. ↑ «United States reference resource»։ The World Factbook Central Intelligence Agency։ Վերցված է May 31, 2019 
  7. ↑ «The Implementation of Monetary Policy – The Federal Reserve in the International Sphere»։ Վերցված է August 24, 2010 
  8. ↑ Zaw Thiha Tun (July 29, 2015)։ «How Petrodollars Affect The U.S. Dollar»։ Վերցված է October 14, 2016 
  9. ↑ Benjamin J. Cohen, The Future of Money, Princeton University Press, 2006, 0691116660; cf. "the dollar is the de facto currency in Cambodia", Charles Agar, Frommer's Vietnam, 2006, 0471798169, p. 17
  10. ↑ «US GDP Growth Rate by Year»։ multpl.com։ US Bureau of Economic Analysis։ March 31, 2014։ Վերցված է June 18, 2014 
  11. ↑ «Top Trading Partners»։ U.S. Census Bureau։ December 2016։ Վերցված է July 8, 2017 
  12. ↑ «World Trade Statistical Review 2019»։ World Trade Organization։ էջ 100։ Վերցված է May 31, 2019 
  13. ↑ «United States free trade agreements»։ Office of the United States Trade Representative։ Վերցված է May 31, 2019 
  14. ↑ Wright, Gavin, and Jesse Czelusta, "Resource-Based Growth Past and Present", in Natural Resources: Neither Curse Nor Destiny, ed. Daniel Lederman and William Maloney (World Bank, 2007), p. 185. 0821365452.
  15. ↑ Anthony Craig (September 12, 2016)։ «10 Countries With The Most Natural Resources»։ Investopedia 
  16. ↑ «Income»։ Better Life Index։ OECD։ Վերցված է September 28, 2019։ «In the United States, the average household net adjusted disposable income per capita is USD 45 284 a year, much higher than the OECD average of USD 33 604 and the highest figure in the OECD.» 
  17. ↑ Digital History, Steven Mintz։ «Digital History»։ Digitalhistory.uh.edu։ Արխիվացված է օրիգինալից 2004-03-02-ին։ Վերցված է April 21, 2012 
  18. ↑ «United States remains the world's top producer of petroleum and natural gas hydrocarbons»։ EIA 
  19. ↑ Katsuhiko Hara, Issaku Harada (staff writers) (April 13, 2017)։ «US overtook China as top trading nation in 2016»։ Nikkei Asian Review (Tokyo)։ Վերցված է 2017-06-22 
  20. ↑ Vargo, Frank (March 11, 2011)։ «U.S. Manufacturing Remains World's Largest»։ Shopfloor։ Արխիվացված է օրիգինալից April 4, 2012-ին։ Վերցված է March 28, 2012 
  21. ↑ «Trade recovery expected in 2017 and 2018, amid policy uncertainty»։ Geneva, Switzerland: World Trade Organization։ April 12, 2017։ Վերցված է 2017-06-22 
  22. ↑ «Global 500 2016»։ Fortune։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018-09-21-ին։ Վերցված է 2022-06-04  Number of companies data taken from the "Country" filter.
  23. ↑ «The US is home to more billionaires than China, Germany and Russia combined»։ CNBC։ May 9, 2019։ Վերցված է May 9, 2019 
  24. ↑ «Wealth-X's Billionaire Census 2019 report reveals insights and trends about the world's top billionaires»։ hk.asiatatler.com։ Վերցված է May 14, 2019 
  25. ↑ «Total Assets, All Commercial Banks»։ January 3, 1973 
  26. ↑ «Doubling Down on Data»։ Վերցված է 5 March 2022 
  27. ↑ «The asset management industry in the United States»։ Վերցված է 5 March 2022 
  28. ↑ «Monthly Reports - World Federation of Exchanges»։ WFE 
  29. ↑ Table A – Market Capitalization of the World's Top Stock Exchanges (As at end of June 2012). Securities and Exchange Commission (China).
  30. ↑ «CIA – The World Factbook»։ Cia.gov։ Արխիվացված է օրիգինալից December 11, 2007-ին։ Վերցված է April 21, 2012 
  31. ↑ «CIA – The World Factbook»։ Cia.gov։ Արխիվացված է օրիգինալից November 17, 2011-ին։ Վերցված է April 21, 2012 
  32. ↑ Adapting and evolvingԿաղապար:SndGlobal venture capital insights and trends 2014. EY, 2014.
  33. ↑ «2014 Global R&D Funding Forecast»։ battelle.org։ December 16, 2013։ Արխիվացված է օրիգինալից February 9, 2014-ին 
  34. ↑ "Personal consumption expenditures (PCE)/gross domestic product (GDP)" FRED Graph, Federal Reserve Bank of St. Louis
  35. ↑ "Shares of gross domestic income: Compensation of employees, paid: Wage and salary accruals: Disbursements: To persons" FRED Graph, Federal Reserve Bank of St. Louis
  36. ↑ «United Nations Statistics Division – National Accounts Main Aggregates Database» 
  37. ↑ «Country comparison :: net migration rate»։ Central Intelligence Agency։ The World Factbook։ 2014։ Արխիվացված է օրիգինալից December 26, 2018-ին։ Վերցված է June 18, 2014 
  38. ↑ «Rankings: Global Competitiveness Report 2013–2014»։ World Economic Forum։ Վերցված է June 1, 2014 
  39. ↑ «FRED – Real GDP» 
  40. ↑ «FRED-Civilian Unemployment Rate» 
  41. ↑ «CIA World Factbook "Distribution of Family Income"»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2011-06-04-ին։ Վերցված է 2022-06-04 
  42. ↑ Gray Sarah (June 4, 2018)։ «Trump Policies Highlighted in Scathing U.N. Report On U.S. Poverty»։ Fortune։ Վերցված է September 13, 2018։ «"The United States has the highest rate of income inequality among Western countries", the report states.» 
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
LCCN: sh85140020
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=ԱՄՆ-ի_տնտեսություն&oldid=8571315» էջից