ԱՄՆ-ի մեկ դոլարանոց թղթադրամ

Մեկ դոլարանոց թղթադրամ, ԱՄՆ; United States one-dollar bill
Ավերս	Ռեվերս
Երկիր	Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ

ԱՄՆ-ի մեկ դոլարանոց թղթադրամ, ԱՄՆ-ի ամենափոքր դաշնային պահուստների համակարգ։ Թղթադրամի ճակատային մասում առաջին նախագահ Ջորջ Վաշինգտոնի դիմանկարն է, որը պատկերվել է Գիլբերտ Ստյուարտի կողմից։ Հակառակ կողմում ԱՄՆ-ի զինանշանն է։ Թղթադրամի օգտագործման համար ծախսված միջին ժամանակը մոտավորապես 70 ամիս է (գրեթե վեց տարի)^[1]։ 2009 թվականին թողարկվել է ավելի քան 2,5 միլիարդ դոլարի թղթադրամ^[2].

Պատկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թղթադրամի կենտրոնական մասում պատկերված է Վաշինգտոնի դիմանկարը՝ խոր տպագրության տեխնոլոգիայով։ Դիմանկարից ձախ դրված է ԱՄՆ-ի անդամ բանկերի կնիքը։ Վաշինգտոնի դիմանկարի աջ կողմում ԱՄՆ գանձապետարանի կնիքն է։ Տպագիր կշեռքը խորհրդանշում է արդարություն, 13 աստղերը խորհրդանշում են առաջին նահանգների թիվը, նշված բանալին և 1789 թվականը խորհրդանշում են նախարարության հիմնադրման տարեթիվը։ Կնիքների տակ կա ֆեդերալ պահուստային համակարգի ղեկավարների և Ֆինանսների նախարարության ղեկավարների ստորագրությունների ճշգրիտ կրկնօրինակը։

Թղթադրամի հակառակ կողմը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թղթադրամի հակառակ կողմում պատկերված են Միացյալ Նահանգների զինանշանի երկու կողմերը։ Կենտրոնը զբաղեցնում է «մեկ» բառը, որի ներքո գրված է «IN GOD WE TRUST» (հավատում ենք Աստծուն)։ Չորս անկյուններում նշված է 1 թիվը, որոնց վրա մակագրված է «մեկ»։ Թղթադրամի վերեւում գրված է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ։ ԱՄՆ-ի մեկ դոլարանոց թղթադրամի հակառակ կողմի ժամանակակից դիզայնի օրինագիծը հավանության է արժանացել նույնիսկ Ֆրանկլին Ռուզվելտի կողմից 1935 թվականին։ Այս նույն տեսքով՝ ենթարկվելով չնչին փոփոխությունների (փոփոխված է տպագրությունը), այն դեռ գոյություն ունի։

Թղթադրամների փոփոխությունների նախաձեռնողները 1935 թվականին եղել են Հենրի Ուոլեսը, Ֆրանկլին Դ. Ռուզվելտը և նրա դիզայներ Էդվարդ Վիկսը, ով եղել է ԱՄՆ-ի գանձապետարանի թղթադրամների և արժեթղթերի ղեկավարը։ Որոշ հեղինակներ թղթադրամի պատկերազարդման գաղափարը վերագրել են Նիկոլայ Ռերիխին։ Ռերիխի միջազգային խորհուրդը հայտարարել է, որ նա դրա հետ կապ չունի^[3].։ ԱՄՆ-ի մեծ կնիքի վրա վրա և համապատասխանաբար մեկ դոլարանոց թղթադրամի վրա կան մեծ թվով խորհրդանիշներ, որոնցից շատերը մեկնաբանվում են որպես մասոնական։ Պետք է հիշել, որ Միացյալ Նահանգների մեծ կնիքը գոյություն ունի 1782 թվականից։

ԱՄՆ-ի մեկ դոլարանոց թղթադրամի դիմերեսին պատկերված է Սպիտակագլուխ ծովարծիվը, որը ԱՄՆ-ի ազգային խորհրդանիշն է։ Մեկ թաթով նա բռնել է 13 ձիթենու ճյուղ, որը խորհրդանշում է այն փաստը, որ Միացյալ Նահանգները «ցանկանում է խաղաղություն, սակայն միշտ պատրաստ է պատերազմի»։ Ձիթենին ավանդաբար պատկերված է 13 տերևներով և 13 ձիթապտուղներով։ Արծվի գլուխը թեքված է դեպի ձիթենու ճյուղը, ինչը նշանակում է ավելի մեծ նախապատվություն տալ խաղաղությանը, ոչ թե պատերազմին։ Արծիվը կեռ կտուցով պահում է լատիներեն մակագրությամբ ոլորված թուղթ, որի վրա գրված է «Էլ pluribus unum», որը թարգմանաբար նշանակում է «շատերից մեկը»։ Արծվի գլխին կա 13 աստղ՝ կապույտ ամպի մեջ։ Աստղերը ձևավորված են 1-4-3-4-1 տողերով՝ ձևավորելով Դավթի աստղ՝ վեց գագաթանի։ Նրա կրծքավանդակին արծվի վահանն է՝ 13 կարմիր և սպիտակ շերտերով։

Մեկ դոլարանոց թղթադրամի հակառակ կողմի ձախ մասում պատկերված է անավարտ բուրգ՝ որի գագաթին երևում է աչք՝ եռանկյունու մեջ։ Այն բաղկացած է տասներեք աստիճաններից,որոնք խորհրդանշում են Միացյալ Նահանգների 13 նահանգները՝ Մասսաչուսեթս, Կոնեկտիկուտ, Ռոդ Այլենդ, Նյու Հեմփշիր, Նյու Յորք, Նյու Ջերսի, Փենսիլվանիա, Դելավեր, Վիրջինիա, Մերիլենդ, Հյուսիսային Կարոլինա, Հարավային Կարոլինա, Ջորջիա։

Տասներեք թվով տարրերի ցանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Միացյալ Նահանգների մեծ կնիքը պարունակում է մի շարք տարրեր, որոնց թիվը 13 է։ Պետք է հիշել, որ այս խորհրդանիշի հաստատման պահին (1776) նորաստեղծ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները բաղկացած էր 13 նահանգներից։

13 աստղ (դիմերեսին)
13 գիծ դրոշի վրա
13 նետ ծովարծվի թաթին
13 ձիթապղի տերև (ըստ ավանդույթի և ոչ օրենքով)
13 ձիթապտուղ՝ ճյուղին (ըստ ավանդույթի և ոչ օրենքով)
Բուրգի 13 աղյուսային աստիճան (ըստ ավանդույթի և ոչ օրենքով)
13 տառ «E Pluribus Unum» գրառման մեջ
13 տառ «Annuit Cœptis» գրառման մեջ, եթե «œ» տառը կարդացվում է երկու տառ
13 գագաթ բուրգի երկու մասերում (8-ը՝ ստորին մասում, 5-ը՝ վերին մասում)
Բուրգի կողքին 13 խոտի փունջ

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1862 թվականից մինչև 1928 թվականը մեկ դոլարանոց թղթադրամն արտադրվել է 189 × 79 մմ չափերով, իսկ 1929 թվականից ի վեր դրանց չափը կրճատվել է 155.956 × 66.294 մմ × 0.10922 մմ։

1862 թվականին առաջին մեկ դոլարանոց թղթադրամը տրվել է Աբրահամ Լինքոլնի նախագահության տարիներին՝ քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ:Թղթադրամի ճակատային հատվածում պատկերված էր Ֆինանսների նախարար Սայմոն Չեյսը։
1869 թվականին թղթադրամը փոփոխվել է, որի կենտրոնում պատկերված է Ջորջ Վաշինգտոնը։ Չնայած նրան, որ իրականում դա եղել է ԱՄՆ-ի թղթադրամ, նրա վրա գրված է եղել «Ֆինանսների նախարարության թղթադրամ» (անգլ.՝ TREASURY NOTE): 1874 թվականին, այն փոխարինվել է «Միացյալ Նահանգների թղթադրամ» (անգլ.՝ UNITED STATES NOTE): 1880 թվականին եղել են փոփոխություններ թղթադրամի դիմային և հակառակ կողմում։
1886 թվականին Մարթա Վաշինգտոնի դրոշմված պատկերով, թողարկվել է 1 դոլարանոց թղթադրամ։
1896 թվականին թղթադրամ՝ այլաբանության պատկերով՝ «Պատմությունը սովորեցնում է երիտասարդներին»։ Հակառակ կողմում պատկերված են Մարթայի և Ջորջ Վաշինգտոնի դիմանկարները։ Դրանից հետո մեկ դոլարանոց թզթադրամի նախշը վերափոխվեց։ Այնտեղ պատկերված էր 1899 թվականի Կապիտոլիում (Վաշինգտոն) շենքը, նրա տակ `Աբրահամ Լինքոլն ու Ուլիսես Ս. Գրանթը։
Հետագայում դոլարի վրա պատկերվեց միայն Վաշինգտոնի դիմանկարը։ Ժամանակակից ձևն ընդունվել է 1935 թվականին՝ Ռուզվելտի նախագահության ժամանակ։ Նույն ձևով փոփոխություններ են կատարվել մինչ այսօր։
1963 թվականից ԱՄՆ-ի մեկ դոլարանոցը դառնում է դաշնային պահուստային թղթադրամ (FEDERAL RESERVE NOTE)։