Ֆրանսուա Ռաբլե

Ֆրանսուա Ռաբլե; ֆր.՝ François Rabelais
Ծնվել է	ոչ վաղ քան 1483 և ոչ ուշ քան 1494
Ծննդավայր	Seuilly, Տուրեն, Ֆրանսիայի թագավորություն
Վախճանվել է	ոչ վաղ քան հունվար 1553 և ոչ ուշ քան մարտի 14, 1553
Վախճանի վայր	Փարիզ, Ֆրանսիայի թագավորություն
Գերեզման	Փարիզ
Գրական անուն	Seraphin Calobarsy, Alcofribas Nasier, Maistre Alcofribas Nasier և M. Alcofribas
Մասնագիտություն	գրող, բժիշկ-գրող, վանական, վիպասան և երգիծաբան
Լեզու	միջին ֆրանսերեն
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիայի թագավորություն
Կրթություն	Մոնպելիեի համալսարան և Պուատիեի համալսարան
Գրական ուղղություններ	Ազատամտականություն և Վերածննդի հումանիզմ
Ուշագրավ աշխատանքներ	Տելեմենյան աբբայականություն և Գարգանտյուա և Պանտագրյուել
	François Rabelais Վիքիպահեստում

Ֆրանսուա Ռաբլե (ֆր.՝ François Rabelais, ոչ վաղ քան 1483 և ոչ ուշ քան 1494, Seuilly, Տուրեն, Ֆրանսիայի թագավորություն - ոչ վաղ քան հունվար 1553 և ոչ ուշ քան մարտի 14, 1553, Փարիզ, Ֆրանսիայի թագավորություն^[1]), Վերածննդի դարաշրջանի ֆրանսիացի գրող, եվրոպական մեծագույն հումանիստ-երգիծաբաններից մեկը, «Գարգանտյուա և Պանտագրյուել» (ֆր.՝ La vie très horrifique du grand Gargantua, père de Pantagruel, hh 1-5, 1533-1564) վեպի հեղինակ։ Վեպում, որը անվանվել է ֆրանսիական Վերածննդի դարաշրջանի «հումորի հանրագիտարան», Ռաբլեն անդրադարձել է Ֆրանսիայի կրոնական, հասարակական և քաղաքական կյանքին, քննադատել միջնադարյան մանկավարժությունը և կրթությունը, ծաղրել գիտական միտքը, փիլիսոփայությունը, պետական կառավարումը։ Վեպը որոշ հպանցիկ անդրադարձներ է պարունակում Հայաստանի պատմության մասին՝ Արտավազդ Բ-ի ճակատագրին, Հռոմում Տրդատ թագավորի շքեղ ընդունելությանը և այլն։ Այսպես, Ռաբլեն նշում է Հայոց Արտաշես արքայի անունը՝ գրելով այն ինչպես արտասանվում է հայերեն^[3]։

Պապը եղել է ունևոր գյուղացի և զբաղվել է խաղողագործությամբ, իսկ հայրը՝ Անտուան Ռաբլեն, զբաղվել է իրավաբանությամբ։ Ռաբլեն նախնական կրթությունը ստացել է հոգևոր դպրոցում, սկզբում Սևիլիայի աբբայությունում, հետագայում սովորել է Անժերի մոտ գտնվող Բոմետ վանքի դպրոցում։ Սովորել է լատիներեն, ուսումնասիրել է նաև հունարեն և իտալերեն լեզուները։

Ֆրանսուա Ռաբլեն երիտասարդ տարիներին Պուատյե քաղաքի Ֆրանսիսկյան միաբանության անդամ էր, որտեղ սովորել է լատիներեն և հունարեն։ 1525 թվականին հեռացել է միաբանությունից։ Պուատյեում ուսումնասիրել է իրավունք, Մոնպելյեում՝ բժշկություն։ 1532 թվականին հրատարակել է անտիկ բժշկապետներ Հիպոկրատի և Գալենի երկերը։ 1537 թվականին ստացել է բժշկագիտության դոկտորի կոչում։ Որպես բժիշկ աշխատել է Լիոնում, Նարբոնում, Մոնպելյեում, եղել է կարդինալ Ժան դյու Բելի անձնական բժիշկը։ 1532 թվականին հրատարակել է «Պանտագրյուել» երգիծական վեպի 1-ին, 1533 թվականին՝ 2-րդ, 1534 թվականին՝ «Գարգանտյուան» (Պանտագրյուելի հայրն է, առանձին գրքով), 1546 թվականին՝ «Գարգանտյուան և Պանտագրյուելը» գրքի 3-րդ, 1552 թվականին՝ 4-րդ մասերը։ 2-րդ և 3-րդ գրքերը խորհրդարանն արգելել է. հեղինակը պատժից խուսափելու համար թաքնվել է։ Սորբոնի համալսարանը գիրքը դատապարտել է անպարկեշտության համար։ 1564 թվականին Ռաբլեի անունով լույս տեսած «Պանտագրյուելի 5-րդ գիրքը» գրել է անհայտ հեղինակ (հավանաբար՝ աշակերտներից)՝ օգտագործելով Ռաբլեից մնացած նյութերը։ Այս վեպում, որ իրականում ֆրանսիական Վերածննդի դարաշրջանի «հումորի հանրագիտարան» է, Ռաբլեն անդրադարձել է Ֆրանսիայի կրոնական, հասարակական և քաղաքական կյանքին, քննադատել միջնադարյան մանկավարժությունը և կրթությունը, ծաղրել գիտական միտքը, փիլիսոփայությունը, պետական կառավարումը։ Գրողին զայրացրել են բարձրաստիճան հոգևորականների ընչաքաղցությունն ու ճոխ կյանքը։ Ռաբլեի «պանտագրյուելիզմը»՝ մարդասիրությունը, ներկայացված է վեպի 2 գլխավոր հերոսների՝ բարի ու հսկա-շատակեր թագավոր Պանտագրյուելի (Վերածննդի իդեալի) և նրա մտերիմ ընկեր ու ուղեկից, միշտ կասկածամիտ, անդադրում թափառող, ճշմարտություն որոնող, ցինիկ Պանուրգի կերպարներով։ Ռաբլեն վեպի համար ընտրել է Ֆրանսիայում ժողովրդականություն վայելող Գարգանտյուայի ու Պանտագրյուելի թեման և օգտագործել գեղարվեստական պատկերավորման արտառոց, ծիծաղաշարժ, ֆանտաստիկ միջոցներ։ Նրա երգիծական արվեստին բնորոշ են չափազանցությունը, գրոտեսկը, սակայն հեղինակի ծաղրը կենսուրախ է և ներողամիտ, ծիծաղը միշտ կայտառ է, խնդուն ու տոնական։ Վեպի տարբեր մասերում գրողն ակնածանքով է խոսել Հայաստանի մասին. Հայոց Արտաշես արքայի անունը գրվել է այնպես, ինչպես արտասանվում է հայերեն։ Ռաբլեն անդրադարձել է նաև Արտավազդ Բ-ի ճակատագրին, Հռոմում Տրդատ թագավորի շքեղ ընդունելությանը և այլն։

1553 թվականին մահամերձ Ֆրանսուա Ռաբլեի վերջին խոսքերն էին. «Իջեցրեք վարագույրը, կատակերգությունն ավարտված է»^[4]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 Archivio Storico Ricordi — 1808.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
↑ «Այսօր Ֆրանսիացի խոշորագույն գրողի ծննդյան օրն է». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ դեկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 27-ին.
↑ Փարսադանյան, Ալբերտ (2007). Գիտելիքների շտեմարան 4.Խայտաբղետ աշխարհ. Երևան: ՎՄՎ-ՊՐԻՆՏ հրատարակչություն. էջ 141.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրանսուա Ռաբլե» հոդվածին։

[_bb96de8208345a4a-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 Archivio Storico Ricordi — 1808.

[_871431afa61dc867-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ

[3] «Այսօր Ֆրանսիացի խոշորագույն գրողի ծննդյան օրն է». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ դեկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 27-ին.

[4] Փարսադանյան, Ալբերտ (2007). Գիտելիքների շտեմարան 4.Խայտաբղետ աշխարհ. Երևան: ՎՄՎ-ՊՐԻՆՏ հրատարակչություն. էջ 141.

[1]

[2]

[3]

[4]