Ֆեոդոր Շալյապին
| Ֆեոդոր Շալյապին | |
|---|---|
 | |
| Բնօրինակ անուն | ռուս.՝ Фёдор Ива́нович Шаля́пин |
| Ծնվել է | փետրվարի 1 (13), 1873[1][2][3][…] Lisitsyn-Emelin House, Կազան, Ռուսական կայսրություն[1][4][5] |
| Երկիր |  Ռուսական կայսրություն, Ռուսական հանրապետություն և .svg){kind=small} Խորհրդային Ռուսաստան |
| Մահացել է | ապրիլի 12, 1938[6][3][7][…] (65 տարեկան) Փարիզ[4] |
| Գերեզման | Նովոդեվիչյան գերեզմանոց[8] և Բատինոլի գերեզմանատուն[8] |
| Ժանրեր | օպերա |
| Մասնագիտություն | երգիչ, օպերային երգիչ, դերասան, պարող և գրող |
| Երգչաձայն | բաս |
| Գործիքներ | վոկալ |
| Լեյբլ | Victor Talking Machine Company |
| Ամուսին | Iole Tornaghi?[9][8] |
| Պարգևներ | |
| Ստորագրություն | |
 | |
 Feodor Chaliapin Վիքիպահեստում | |
Ֆեոդոր Իվանի Շալյապին (ռուս.՝ Фёдор Ива́нович Шаля́пин, փետրվարի 1 (13), 1873[1][2][3][…], Lisitsyn-Emelin House, Կազան, Ռուսական կայսրություն[1][4][5] - ապրիլի 12, 1938[6][3][7][…], Փարիզ[4]), ապրիլի 12, 1938, Փարիզ, Ֆրանսիա), ռուս բաս երգիչ, ռուսական ռեալիստական վոկալ-բեմական արվեստի խոշորագույն ներկայացուցիչներից է։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ֆեոդոր Շալյապինն ավարտել է Կազանի երկդասյան վարժարանը։ Ունենալով ձայնային առանձնահատուկ տվյալներ՝ 9 տարեկանից երգել է եկեղեցու երգչախմբում։ 1890 թվականին ընդունվել է Սեմյոն Սեմյոնով-Սամարսկու Ուֆայի օպերային թատրոն, որտեղ հանդես է եկել իր առաջին դերերգերով։ 1892–1893 թվականներին Թիֆլիսում աշակերտել է երգիչ Դմիտրի Ուսատովին, 1893–1894 թվականներին օպերային թատրոնում կատարել է Ռամֆիսի (Ջուզեպպե Վերդիի «Աիդա»), Մեֆիստոֆելի (Շառլ Գունոյի «Ֆաուստ»), Դոն Բազիլիոյի (Ջոակինո Ռոսսինիի «Սևիլյան սափրիչ») դերերգերը։ 1895 թվականին Շալյապինը երգել է Սանկտ Պետերբուրգի Մարիինյան թատրոնում, 1896–1899 թվականներին՝ Մոսկվայի մասնավոր ռուսական օպերայում, որտեղ ստեղծել է իր երկացանկի հիմնական դերերգերը։ 1899 թվականից եղել է Մոսկվայի Մեծ և Մարիինյան թատրոնների մեներգիչ։ Երգչի համար կարևոր նշանակություն է ունեցել համագործակցությունը կոմպոզիտոր Սերգեյ Ռախմանինովի հետ։ 1901 թվականից Շալյապինը հյուրախաղերով ելույթներ է ունեցել Հռոմի, Մոնտե Կառլոյի, Բեռլինի, Նյու Յորքի «Մետրոպոլիտեն», Միլանի «Լա Սկալա» և այլ խոշոր օպերային թատրոններում՝ արժանանալով համաշխարհային ճանաչման։ 1922 թվականից ապրել է Փարիզում։
Ստեղծագործական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շալյապինի արվեստում օրգանապես միաձուլված էր երգչի և դրամատիկական դերասանի տաղանդը, իսկ ձայնի բացառիկ գեղեցիկ ու փափուկ տեմբրն արտահայտում էր հոգու ամենանուրբ ելևէջները։
Վերամարմնավորման բարձր արվեստով է կատարել
- Սուսանինի (Միխայիլ Գլինկայի «Իվան Սուսանին») հերոսական-էպիկական,
- Բորիս Գոդունովի (Մոդեստ Մուսորգսկու «Բորիս Գոդունով»),
- Իվան Ահեղի (Նիկոլայ Ռիմսկի-Կորսակովի «Պսկովցի կինը») ողբերգական,
- Երյոմկայի (Ալեքսանդր Սերովի «Թշնամու ուժը») կենցաղային,
- Դևի (Անտոն Ռուբինշտեյնի «Դև»),
- Մեֆիստոֆելի (Շառլ Գունոյի «Ֆաուստ») ռոմանտիկական,
- Դոն Բազիլիոյի (Ջաոկոմո Ռոսսինիի «Սևիլյան սափրիչ») երգիծական դերերգերը։
Շալյապինն ստեղծել է հավաստի կերպարներ, բացահայտել նրանց բարդ ու հակասական ներաշխարհը։ Նա նաև խոշոր կամերային երգիչ էր, Միխայիլ Գլինկայի, Մոդեստ Մուսորգսկու, Պյոտր Չայկովսկու, Ռոբերտ Շումանի, Ֆրանց Շուբերտի ռոմանսների հիանալի մեկնաբանը։
Շալյապինը բեմադրիչ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շալյապինը բեմադրել է Ժյուլ Մասնեի «Դոն Կիխոտ», Ջուզեպե Վերդիի «Դոն Կառլոս», Մոդեստ Մուսորգսկու «Խովանշչինա» օպերաները։
Կինոյում և կերպարվեստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նկարահանվել է «Իվան Վասիլևիչ Ահեղ ցարը» (1915 թ., Ռուսաստան), «Դոն Կիխոտ» (1932 թ., Ֆրանսիա) կինոնկարներում։ Ստեղծել է քանդակագործական, գեղանկարչական, գրաֆիկական և գրական գործեր։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Риман Г. Шаляпин (ռուս.) // Музыкальный словарь: Перевод с 5-го немецкого издания / под ред. Ю. Д. Энгель — М.: Музыкальное издательство П. И. Юргенсона, 1901. — Т. 3. — С. 1412—1413.
- ↑ 2,0 2,1 Internet Movie Database — 1990.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Feodor Ivanovich Chaliapin (նիդերլ.)
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 ДубльГИС, 2ГИС — 1999.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Freidin G. Encyclopædia Britannica
- ↑ 8,0 8,1 8,2 https://www.russinitalia.it/dettaglio.php?id=947
- ↑ https://www.russinitalia.it/dettaglio.php?id=824
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆեոդոր Շալյապին» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
- Փետրվարի 13 ծնունդներ
- 1873 ծնունդներ
- Կազան քաղաքում ծնվածներ
- Ապրիլի 12 մահեր
- 1938 մահեր
- Փարիզ քաղաքում մահացածներ
- Նովոդևիչյան գերեզմանատանը թաղվածներ
- Բասեր
- Սուրբ Ստանիսլավի 3-րդ աստիճանի շքանշանի ասպետներ
- ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստներ
- Պատվո լեգեոնի շքանշանի կոմանդորներ
- Պատվո լեգեոնի շքանշանի սպաներ
- Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետներ
- Անձինք այբբենական կարգով
- Երաժիշտներ այբբենական կարգով
- 20-րդ դարի օպերային երգիչներ
- Ռուս օպերային երգիչներ
- Քաղցկեղից մահացածներ