Սուրբ Սերվատիոս

Սուրբ Սերվատիոս
Սուրբ Սերվատիոս
Ծնունդ	4-րդ դար
Ծննդավայր	Հայաստան
Վախճան	մայիսի 13, 384
Վախճան վայր	Մաստրիխտ, Նիդերլանդներ կամ Տոնխերեն, Թոնխերեն, Լիմբուրգ, Բելգիա
Թաղման վայր	Crypts of Sint-Servaasbasiliek
Եկեղեցի	Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Սրբացված կարգ	կաթոլիկ սուրբ
Հիշատակության օր	Մայիսի 13
Աշխատանք	կաթոլիկ քահանա և կաթոլիկ եպիսկոպոս
Պաշտոն	bishop of Tungrorum?

Սուրբ Սերվատիոս (հոլ.՝ Servaas van Maastricht, լատին․՝ Servatius, 4-րդ դար, Հայաստան - մայիսի 13, 384, Մաստրիխտ, Նիդերլանդներ և Տոնխերեն, Թոնխերեն, Լիմբուրգ, Բելգիա), 4-րդ դարի հայ հոգևորական, որը եկեղեցական ավանդության համաձայն տարածել է քրիստոնեությունը Ցածր երկրներում և հիմնել առաջին եկեղեցին ներկայիս Նիդեռլանդների տարածքում։ Նրա տոնը կաթոլիկ եկեղեցիներում նշվում է մայիսի 13-ին։

Սերվատիոսի ազգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սերվատիոսի կյանքի մասին երկու վաղագույն վարքագրություններ նշում են, որ նա ծնվել է Հայաստանում։ Բայց որոշ պատմագիրներ կասկածի տակ են առնում Սուրբ Սերվատիոսի ազգության և Հայաստանում ծնված լինելու փաստերը։ Այդ կասկածներն առաջին անգամ հնչել են 1049 թվականին Մայնի խորհրդի կողմից։ Այդ ժամանակ, երբ Բյուզանդիայի կայսրից դեսպաններ են ժամանում Մայն, ներկաներից Ալագրեկոսը որոշ պնդումներ է անում Սերվատիոսի անձի վերաբերյալ, նաև պնդելով, որ վերջինս հայ էր, սակայն բյուզանդացի դեսպանները, հաստատելով նրա մյուս պնդումները, Սերվատիոսի ծննդավայրը համարում են Դամասկոսի հարավ-արևելքում գտնվող Ֆենուստե բնակավայրը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սերվատիոսը շատ ճանապարհորդած մի անձնավորություն էր, որն աչքի էր ընկել որպես արիոսականության խիստ քննադատ։ 343 թվականին Սերբատիոսը (հունարեն ձեռագրերում «վ»-ի փոխարեն կարդում են «բ») ներկայանում է Սարդիկյան տաճարի խորհրդին (տաճարը գտնվում է ներկայիս Սոֆիա քաղաքում)։ Բանավեճերի ընթացքում Սերվատիոսը ներկայացնում է Սուրբ Երրորդության մասին տեսակետը, որը խստորեն տարբերվում էր Արևելյան մի շարք եպիսկոպոսների արիոսական հայացքներից։ Երբ հակաարիոսականների ղեկավար Աթանաս Ալեքսանդրացին աքսորված էր Թրիեր, հավանաբար հանդիպել է Սերվատիոսին հենց Թրիրում կամ Տոնխերենում (քաղաք այժմյան Բելգիայում), քանի որ երկուսն էլ քարոզում էին արիոսականության և տարածաշրջանում գործող արիոսական քահանաների դեմ։ 346 թվականին Կոլոնիայի (Քյոլնի) տաճարի խորհրդում քննադատեց Քյոլնի եպիսկոպոսին, ասելով. «Նա ժխտում է Հիսուս Քրիստոսի աստվածային բնությունը, և դա նույնիսկ մի անգամ պատահել է Ալեքսանդրիայի եպիսկոպոս Աթանասի ներկայությամբ»։

350 թվականին կայսերակից Կոնստանսի սպանությունից հետո Սերվատիոսը, որպես ուզուրպատոր Մագնենտիուսի դեսպան, մեկնեց Հայկական Միջագետքի մայրաքաղաք Եդեսիա՝ Հռոմի կայսր Կոստանդիոս II-ի մոտ, սպանված կայսերակցին ներկայացնելու համար որպես անարժան մի բռնակալ։ Դրանով Մագնենտիուսը նպատակ էր հետապնդում ճանաչվել կայսրից որպես կայսերակից։ Սակայն այդ առաքելությունը ձախողվեց, և 353 թվականին տեղի ունեցած վճռական քաղաքացիական պատերազմում զոհվեց Մագնենտիուսը։ Իսկ Սերվատիոսին նման առաքելություն վստահելը խոսում է քաղաքական և հասարակական ասպարեզում նրա ունեցած ազդեցիկ դիրքի մասին։

Պատմական աղբյուրները Սերվատիոսի մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սերվատիոսի կյանքի մասին կարևոր աղբյուր է ֆրանկների պատմիչ Գրիգոր Տուրցին, որը, թեև նրա ժամանակակիցը չի եղել, բայց նրա մասին բավականին տեղեկություններ է հաղորդում իր «Խոստովանողների փառքը» և «Ֆրանկների պատմությունը» երկերում։ Գրիգոր Տուրցին հաղորդում է, որ Սերվատիոսը, Հռոմում սուրբ Պետրոսի գերեզմանի հսկումի ժամանակ մի տեսիլք է ունենում, թե ինչպես է կործանվելու Տոնխերեն քաղաքը՝ բնակիչների մեղքերի պատճառով։ Այնուհետև Պետրոս առաքյալը նրան է հանձնում Երկնքի բանալիները։ Այդ տեսիլքից հետո, ինչպես հաղորդում է Գրիգոր Տուրցին, Սերվատիոսը վերադառնում է Տոնխերեն և Մաաստրիխտ է տանում իր նախնիների մասունքները, որտեղ էլ վախճանվում է և թաղվում Հռոմի ճանապարհի մի կողմում, կամրջի մոտ։ Սերվատիոսի գերեզմանը կարևոր սրբավայր է կաթոլիկ քրիստոնյաների համար։

Լեգենդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սերվատիոսի անվան շուրջ հյուսվել են բազմաթիվ լեգենդներ։ Երկու վաղագույն վարքագրություններ նշում են, որ նա ծնվել է Հայաստանում։ Այդ ձեռագրերում նա համարվում է նաև Հովհաննես Մկրտչի զարմից սերված, և այդպիսով՝ նաև Հիսուս Քրիստոսի հեռավոր ազգականը։ Սակայն այս վերջին հանգամանքը չի հաստատվում Գրիգոր Տուրցիի մոտ։ 11-րդ դարում, շուրջ 1075 թվականին Սերվատիոսի կյանքը փորձել է նկարագրել ֆրանսիացի քահանա Ժոկունդուսը՝ Actus Sancti Servatii («Սուրբ Սերվատիոսի գործերը») գրքով։ Նա շարադրել է նաև «Սուրբ Սերվատիոսի հրաշագործությունները» վերնագրով մի ձեռագիր մատյան, որտեղ պատմում է սրբի մահից հետո նրա անվան հետ կապված հրաշագործությունները։

Բայց նրա վարքը պատմող ամենահայտնի ձեռագիրը, «Սուրբ Սերվատիոսի կյանքը» վերնագրով, շարադրել է հոլանդացի առակագիր Հենդրիկ վան Վելդեկեն 1170 թվականին՝ հիմնվելով Գրիգոր Տուրցիի և Ժոկունդուսի տեղեկությունների վրա։ Նրա աշխատանքը համարվում է հոլանդական գրականության ամենավաղ շրջանի ձեռագրերից մեկը։ Այն գրվել է լիմբուրգերենով, որը միջին հոլանդերենի չորս բարբառներից ամենահիմնականն էր։

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մաստրիխտի Սուրբ Սերվատիոս տաճարի կայքը Արխիվացված 2008-02-07 Wayback Machine
P.C. Boeren, Jocundus, biographe de saint Servais. Nijhoff, The Hague, 1972
L. Jongen Heinrich (ed.), and Kim Vivian, Richard H. Lawson and Ludo Jongen (transl.)The Life of Saint Servatius: A Dual-language Edition of the Middle Dutch 'legend of Saint Servatius' by Heinrich Von Veldeke and the Anonymous Upper German 'life of Saint Servatius'. Mellen Press, 2005, ISBN 0-7734-6063-2

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սուրբ Սերվատիոս» հոդվածին։