Շուշանիկ Կուրղինյան

Շուշանիկ Կուրղինյան
Ծննդյան անուն	Շուշանիկ Հարությունի Փոպոլճյան
Ծնվել է	օգոստոսի 18 (30), 1876
Ծննդավայր	Ալեքսանդրապոլ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	նոյեմբերի 24, 1927 (51 տարեկան)
Վախճանի վայր	Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Կոմիտասի անվան զբոսայգու պանթեոն
Մասնագիտություն	բանաստեղծուհի և ինքնակենսագիր
Լեզու	հայերեն
Ազգություն	հայ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Կրթություն	Արղության օրիորդաց դպրոց
Կուսակցություն	Սոցիալ դեմոկրատ Հնչակյան կուսակցություն
	Շուշանիկ Կուրղինյան Վիքիքաղվածքում
	Շուշանիկ Կուրղինյան Վիքիդարանում
	Shushanik Kurghinian Վիքիպահեստում

Շուշանիկ Հարությունի Կուրղինյան (Փոպոլճյան) (օգոստոսի 18 (30), 1876^[1]^[2], Ալեքսանդրապոլ, Ռուսական կայսրություն^[1]^[2] - նոյեմբերի 24, 1927(1927-11-24)^[3]^[1]^[2], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[3]^[1]^[2]), հայ բանաստեղծուհի։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սովորել է ծննդավայրի Արղության օրիորդաց դպրոցում, ռուսական պրոգիմնազիայում։ 1893 թվականին մտել է հնչակյան կուսակցության շարքերը, մի քանի աղջիկների հետ կազմել առաջին հնչակ օրիորդաց խումբը։

Կուրղինյանը հասարակական ակտիվ աշխատանք է տարել Կովկասի հայության շրջանում. հայտնի է եղել նրա հիմնադրված ակումբը Վլադիկավկազում։ Նրա անունով փողոց, դպրոց և գրադարան կա Գյումրիում։ Երևանի Մալաթիա-Սեբաստիա համայնքում Կուրղինյանի անունով փողոց և նրբանցք կա։

Ստեղծագործական աշխատանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին բանաստեղծությունը տպագրել է «Տարազ»–ում, 1899 թվականին, առաջին պատմվածքը՝ «Աղբյուր»–ում, 1900 թվականին։ Հ. Հակոբյանի հետ դարձավ հայ պրոլետարական պոեզիայի հիմնադիրը։ Եթե Կուրղինյանի առաջին շրջանի ստեղծագործություններում որոշակիորեն զգացվում է Հ.Հովհաննիսյանի, Հ.Թումանյանի, Ա.Իսահակյանի ազդեցությունը, ապա հետագայում հեղափոխական պայքարը նոր որակ է հաղորդում նրա պոեզիային, նպաստում ստեղծագործական անհատականության ձևավորմանն ու հաստատմանը։

1907 թվականին լույս է տեսել Կուրղինյանի առաջին՝ «Արշալույսի ղողանջներ» ժողովածուն, որի մի շարք բանաստեղծություններ նոր, ինքնատիպ խոսք էին 20-րդ դարի հայ ազգային պոեզիայում՝ բարձր գաղափարայնությամբ, խավարի ու բռնության դեմ ծառացող ոգով։ Նրա պոեզիան բարձր է գնահատել ժամանակի գրական–քննադատական միտքը։ Ալեքսանդր Մյասնիկյանը, Կուրղինյանին համեմատելով իտալուհի Ադա Նեգրիի հետ, ընդգծել է հայ բանաստեղծուհու հետևողական հեղափոխականությունը, անդավաճան նվիրվածությունը բանվոր դասակարգի պայքարին։

Կուրղինյանի ստեղծագործության էջերից մեկը նվիրված է կանանց իրավունքների պաշտպանությանը հայ իրականության մեջ («Մենք էլ միանանք», «Արծվի սերը», «Ինձ մի սիրիր», «Մի՞թե», «Դերձակուհին», «Գաղթական կինը» և այլն)։ Կուրղինյանը գրել է նաև պիեսներ («Կարմիր խաչը», «Ոսկե ձկնիկը», «Ջրաղացպան», «Այրված սիրտը»), որոնք չեն բեմադրվել։

Ետհոկտեմբերյան շրջանում, 1917 –1922 թվականներին, Կուրղինյանը ստեղծել է Հոկտեմբերյան հեղափոխության հաղթանակը փառաբանող, նորի զգացողությամբ, աշխատանքային պաթոսով համակված մի շարք երգեր [«Նոր օրեր», «Մաղթանք», «Ողջույն քեզ», «Մահը» (նվիրված Վ. Ի. Լենինին), «Կարմիրներ» և այլն]։ Կուրղինյանը հասարակական ակտիվ աշխատանք է տարել Կովկասի հայության շրջանում, հայտնի է եղել նրա հիմնադրած ակումբը (Ս. Շահումյանի անվան) Վլադիկավկազում։ 1921 թվականին տեղափոխվել է Սովետական Հայաստան։

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երևանի Շենգավիթ վարչական շրջանի թիվ 17 գրադարանը կոչվում է Շուշանիկ Կուրղինյանի անունով (հիմնադրվել է 1939 թվականին)^[4]։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Արշալոյսի ղօղանջներ», Սերովբէ Աւագեանի տպարան, Նոր Նախիջևան, 1907։
Հատընտիր, Յերևան, 1939, 68 էջ։
Երկերի ժողովածու, Երևան, 1947, 548 էջ։
Բանաստեղծություններ, Երևան, 1971, 180 էջ։
Հատընտիր, Երևան, 1978, 364 էջ։
Բանաստեղծություններ։ Արձակ էջեր։ Պիեսներ։ Նամակներ, Երևան, 1981, 236 էջ։
Կուրղինյան Շուշանիկ, Արազի Մովսես, Հակոբյան Հակոբ, Երկեր, Երևան, 1982, էջ 197-358։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

B. Lucifer (Բախշի Իշխանյան), Աշխատանքի և աշխատավորի գաղափարը Ադա Նեգրիի, Հ. Հակոբյանի և Շ. Կուրղինյանի բանաստեղծությունների մեջ։ Գրական քննադատական էթյուդ։ Նոր Նախիջևան, 1909։
Արսեն Տերտերյան, Հայոց նոր գրականության պատմություն։ 19-20-րդ դդ. (սղագրված դասախոսություններ ձեռագրի իրավունքով), պրակ 6, Շ. Կուրղինյան, Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1939, 43 էջ։
Հովհաննես Ղազարյան, Շուշանիկ Կուրղինյան։ Հայկական ԽՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի հրատարակչություն, Երևան 1955։
Ջ․ Մ․ Միրզաբեկյան, Գրական Ժառանգություն 15. Շուշանիկ Կուրղինյան։ Հայկական ԽՍՀ ԳԱ հրատարակչություն, Երևան, 1981։

Մամուլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հովիկ Մելիքյան, Երբ ձևականորեն են տպագրում կլասիկ հեղինակին (գրախոսություն Շուշանիկ Կուրղինյանի «Բանաստեղծություններ» (1947) գրքի մասին)։ «Գրական թերթ», 1948, № 4:

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Ով ով է. հայեր (հայ.) / Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Кургинян Шушаник // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ «Գրադարաններ Երևան քաղաքում». www.myyerevan.am. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 18-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վահան Իշխանյան, «Կուրղինյանի վերադարձը. 100 տարով առաջ թե հետ՝ ի՞նչ կա որ»։ Արխիվացված 2007-09-26 Wayback Machine

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շուշանիկ Կուրղինյան» հոդվածին։

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շուշանիկ Կուրղինյան» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Շուշանիկ Կուրղինյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 30)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_89a79894c14e958a-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Ով ով է. հայեր (հայ.) / Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1.

[_5d5c508066408d99-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Кургинян Шушаник // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[4] «Գրադարաններ Երևան քաղաքում». www.myyerevan.am. Վերցված է 2016 թ․ օգոստոսի 18-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]