Շալվա Նուցուբիձե
Շալվա Նուցուբիձե վրաց.՝ შალვა ნუცუბიძე | |
---|---|
Ծնվել է | դեկտեմբերի 14, 1888[1][2] Փարցխանաղանև, Քութայիսի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[3] |
Մահացել է | հունվարի 6, 1969[3][1][2] (80 տարեկան) Թբիլիսի, Վրացական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[3] |
Գերեզման | Tbilisi State University Pantheon |
Քաղաքացիություն | Ռուսական կայսրություն, Անդրկովկասյան ԴՖՀ, Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն և ԽՍՀՄ |
Մասնագիտություն | փիլիսոփա, թարգմանիչ և հասարակական գործիչ |
Հաստատություն(ներ) | Լայպցիգի համալսարան և Թբիլիսիի պետական համալսարան |
Գործունեության ոլորտ | փիլիսոփայություն, գրականագիտություն և պատմություն |
Անդամակցություն | Վրաստանի Գիտությունների ազգային ակադեմիա |
Ալմա մատեր | Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան և Լայպցիգի համալսարան |
Գիտական աստիճան | փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր |
Տիրապետում է լեզուներին | վրացերեն |
Հայտնի աշակերտներ | Ilya Pantskhava? |
Պարգևներ | |
Shalva Nutsubidze Վիքիպահեստում |
Շալվա Իսահակի Նուցուբիձե (14 դեկտեմբերի, 1888, Պարցխանականեբի, Սամտրեդիայի շրջան (Վրաստան) – 6 հունվարի, 1969, Թբիլիսի), վրացի փիլիսոփա, գրականագետ, մշակույթի պատմաբան։ Ալետոլոգիական ռեալիզմի (ուսմունք ճշմարտության մասին) հիմնադիրն է։ Վրացական փիլիսոփայության պատմության խոշորագույն ուսումնասիրողներից մեկն է։ Փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր է (1926)։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Շալվա Նուցուբիձեն ծնվել է Սամտրեդիայի շրջանի Պարցխանականեբի գյուղում։ 1910 թվականին ավարտել է Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի պատմաբանասիրական ֆակուլտետը։ Մասնակցել է Ալեքսանդր Վվեդենսկու, Նիկոլայ Լոսկիի, Իվան Լապշինի սեմինարներին։ Մի որոշ ժամանակ սովորել ու աշխատել է արտասահմանում (1911—1914)։ Լայպցիգում աշխատել է Վիլհելմ Վունդտ, Յոհանես Ֆոլկելտի ու Բարտի ղեկավարությամբ։
Շալվա Նուցուբիձեն Թբիլիսիի համալսարանի հիմնադիրներից մեկն է։ 1918 թվականին ընտրվել է այդ համալսարանի պրոֆեսոր։ Փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր է (1926 թվականից) և Վրացական ԽՍՀ Գիտությունների ակադեմիայի ակադեմիկոս (1944 թվականից)։ Երկու անգամ (1925, 1928) աշխատանքային գործուղման է մեկնել Բեռլինի համալսարան։ Երկար տարիներ ղեկավարել է Վրաստանի՝ արտասահմանի հետ մշակութային կապերի միությունը։ Ռուսերեն է թարգմանել Շոթա Ռուսթավելու «Ընձենավորը» պոեմը։ Եղել է «Ընձենավորը» պոեմի՝ մի շարք լեզուներով թարգմանությունների գիտական խորհրդատուն։ Շալվա Նուցուբիձեի ու բելգիացի գիտնական Էռնեստ Հոնիգմանի (Ernest Honigmann) վարկածի համաձայն՝ վրացի մտածող Պետրե Իբերիացին (շուրջ 411-491) է նեոպլատոնական Դիոնիսիոս Արեոպագի անունով հայտնի աշխատությունների հեղինակը։
Ալետոլոգիական ռեալիզմի՝ իր կողմից առաջադրված հիմունքները Շալվա Նուցուբիձեն շարադրել է «Ալետոլոգիայի հիմունքներ» (Թբիլիսի, 1922, վրացերեն), «Ճշմարտությունն ու գիտակցության կառուցվածքը» (1925), «Փիլիսոփայություն և իմաստություն» (1930) գրքերում։ Վերջին երկու աշխատությունները լույս են տեսել Բեռլինում գերմաներեն։ Ավելի ուշ թարգմանվել են վրացերեն և տպագրվել Շալվա Նուցուբիձեի երկերի ժողովածուում (1979)։ Ըստ Շալվա Նուցուբիձեի՝ պիտի ստեղծել նոր գիտակարգ, որ դուրս կգա սուբյեկտի ու օբյեկտի հակադրության սահմաններից։ Այդ նոր գիտակարգն էլ հենց ալետոլոգիան է (հուն․՝ aletheia)։ Յոհան Լամբերտին՝ Արիստոտելից ու Ֆրենսիս Բեկոնից հետո երրորդ Օրգանոնի հեղինակին, համարելով առաջին մտածողը, ով ալետոլոգիան առանձնացրել է որպես փիլիսոփայության առանձին գիտաճյուղ, Նուցուբիձեն նշում է, որ իր համար, ի տարբերություն Լամբերտի, ալետոլոգիան ոչ թե երկրորդական, այլ հիմնական գիտակարգ է։ Ալետոլոգիական ռեալիզմի հիմնական խնդիրներից մեկը փիլիսոփայության մոտեցումն է իմաստությանը։
Շալվա Նուցուբիձեն մահացել է 1969 թվականին Թբիլիսիում։
Մատենագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Больцано и теория науки Вопросы философии и психологии. 1913. Кн. 116—117.
- Փիլիսոփայության ներածություն, Թիֆլիս, 1920 (վրացերեն)։
- Ալետոլոգիայի գժհիմունքներ, Թիֆլիս, 1922 (վրացերեն)։
- Wahrheit und Erkenntnisstruktur, Berlin, 1926.
- Philosophie und Weisheit. Berlin-Koenigsberg, 1931.
- Тайна Псевдо-Дионисия Ареопагита. Тбилиси, 1942.
- Руставели и Восточный Ренессанс. Тбилиси, 1947.
- Диалектическая и формальная логика // Труды Тбилисского государственного университета. 1951. Т.43.
- К происхождению греческого романа «Варлаам и Иосиф» Тбилиси, 1956.
- История грузинской философии. Тбилиси, 1960. - 591 с.
- Пётр Ивер и античное философское наследие. Тбилиси, 1963.
- Критические очерки. Философия и культура. Тбилиси, 1965.
- Бытие и истина // Историко-философский ежегодник 1991. М., 1991. С. 339—351.
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Internet Philosophy Ontology project
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Нуцубидзе Шалва Исакович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Философская энциклопедия. Т.4. М., 1967. էջ 105.
- Краткая литературная энциклопедия. Т.5. М., 1968. էջ 352.
- Философы России XIX—XX столетий. Биографии, идеи, труды. 3-е изд., перераб. и доп. М., 1999. էջ 573-574. ISBN 5-8291-0003-7.
- Логика: биобиблиографический справочник (Россия-СССР-Россия). СПб., 2001. էջ 293.
- Бегиашвили А. Алетологический реализм Шалвы Нуцубидзе // Историко-философский ежегодник 1991. М., 1991. էջ 335—338.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Շալվա Նուցուբիձե. կենսագրություն և մատենագրություն(չաշխատող հղում) Վրաստանի Գիտությունների ազգային ակադեմիայի կայքում
- Դեկտեմբերի 14 ծնունդներ
- 1888 ծնունդներ
- Ռուսական կայսրությունում ծնվածներ
- Հունվարի 6 մահեր
- 1969 մահեր
- Թբիլիսի քաղաքում մահացածներ
- Թբիլիսի քաղաքում թաղվածներ
- Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարանի շրջանավարտներ
- Լայպցիգի համալսարանի շրջանավարտներ
- Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանի ասպետներ
- Պատվո շքանշանի ասպետներ (ԽՍՀՄ)
- Գիտնականներ այբբենական կարգով
- Անձինք այբբենական կարգով
- Վրացի փիլիսոփաներ
- Վրացի գրականագետներ
- Փիլիսոփայական գիտությունների դոկտորներ
- Վրաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի ակադեմիկոսներ
- 20-րդ դարի թարգմանիչներ