Յակուբ Սաննու
Յակուբ Սաննու يعقوب صنوع | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1839[1][2][3] |
| Ծննդավայր | Կահիրե, Եգիպտոս |
| Վախճանվել է | 1912[1][2][3] |
| Վախճանի վայր | Կահիրե, Եգիպտոս |
| Մասնագիտություն | գրող, երգիծաբան, դրամատուրգ |
| Ազգություն | ղպտի |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Եգիպտոս[3] |
| Ուշագրավ աշխատանքներ | «Երկնագույն ակնոցներով մարդը» |
 Yaqub Sanu Վիքիպահեստում | |
Աբու Նադդարա (արաբ․՝ أبو نظارة՝ ակնոցավոր), ի ծնե անունը՝ Յակուբ Սաննու, 1839[1][2][3], Կահիրե, Եգիպտոս - 1912[1][2][3]), բանաստեղծ, երգիծաբան, հրապարակախոս, Եգիպտոսի ազգային թատրոնի հիմնադիր (1873)։ Արաբական վերածննդի նշանավոր գործիչ է, արաբական հրապարակախոսության հայտնի դեմքերից մեկը։ Ծագումով ղպտի։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Յակուբը եգիպացի հուդայական էր, ով ծնվել էր եգիպտացի մոր և իտալացի հոր ընտանիքում։ Հայրն աշխատում էր Յանկեն արքայազնի մոտ, ով Եգիպտոսի ու Սուդանի խեդիվ Մուհամմադ Ալի փաշայի թոռն էր։ Տասներեք տարեկանում պատանի Յակուբը գրում է առաջին բանաստեղծությունը՝ արաբերենով, և կարդում արքայազնի առաջ։ Տաղանդավոր պատանին հետաքրքրում է նրան։
Յակուբը ստանում է ավանդական հրեական կրթություն և պատանի հասակում ուսումնասիրել է եվրոպական լեզուներ։ Փաշայի հովանավորության շնորհիվ նա իր բանասիրական կրթությունն ավարտում է Իտալիայի Լիվոռնո քաղաքում, ուր սովորում է լեզուներ և արվեստներ։ Եգիպտոս վերադառնալով սկսում է դասավանդել լեզուներ և իր հոդվածներով հանդես գալիս անգլիական տիրապետության դեմ։
Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սաննուն հետաքրքրված էր թատրոնով և 1870 թվականին Եգիպտոսում բացում է առաջին պրոֆեսսիոնալ դրամատիկական թատրոնը արաբերեն խոսակցական լեզվով։ Շատ կարճ ժամանակում նա գրում է 32 պիես, որտեղ նա ծաղրում էր տգետներին, կոպիտ փաշաներին և ֆեոդալներին։ Դրանով իսկ Սաննուն իր դերն է խաղում լուսավորականության և ռեֆորմների պայքարի համար։ Սանուին գնահատում է Իսմայիլ խեդիվը, ով եվրոպականացմանն կողմնակից էր և անգամ տալիս է նրան «Եգիպտոսի Մոլիերի» տիտղոսը։
Սակայն «Եգիպտոսի Մոլիերին» հետաքրքրում էր ոչ միայն թատրոնը, նա նաև հասարակական կյանքով էր հետաքրքրվում։ Իր աշակերտների շարքում ֆրանսերեն սովորելու եղել են ալ-Աֆղանին և Մուհամմադ Աբդոն։ Շուտով Սաննուն ուսուցչից վերածվում է աշակերտի տարված լինելով ալ-Աֆղանիի գաղափարներով, կտրուկ փոխում է իր կարծիքը։ Նրա թատրոնը փակվում է «Հայրենիք և ազատություն» բեմադրությունից հետո և Սաննուն սկսում է զբաղվել լրագրությամբ։
Սկզբում համագործակցում է մոդեռնիստերի թերթերի հետ իսկ հետո բացում է իր սեփական սատիրիկ թերթը, որը կոչվում է «Աբու նազարա զարկա» («Երկնագույն ակնոցներով մարդը»)(արաբ․՝ ابو نظارة زرقاء)։ Դրանում Սաննուն հրատարակում էր հոդվածներ ուղղված խեդիվի և նրա վարչակարգի, եվրոպական էքսպանսիայի դեմ և ազատագրական պայքարի կոչ անում՝ «Եգիպտոսը եգիպտացիների համար» կարգախոսով։ Այս թերթում նրա հոդվածներում առկա է սատիրա ժանրը, որը նորություն էր արաբական հրապարակախոսության մեջ։ Նա այստեղ ծաղրի էր ենթարկում թե էմիրներին և խեդիվներին և թե թուրք և եվրոպացի կառավարիչներին։
Հեղինակի սատիրան ուղղված էր նաև դատարկախոս-ճարտասանների դեմ, որոնք ուրիշներին կռվի կոչ են անում իսկ իրենք երկնագույն ակնոցներով նայում այդ կռիվը՝ իրենց անձը վտանգի չենթարկելով։ Այս սատիրայական թերթի հետ էին համագործակցում նաև ալ-Աֆղանին և Աբդոն։ Այն գոյություն ունեցավ 34 տարի։ Թեև իր այս գործունեության համար Յակուբ Սաննուն արտաքսվում է Եգիպտոսից, այնուամենայնիվ, հաստատվելով Փարիզում, նա դեռ երկար տարիներ շարունակում է հրատարակել հոդվածներ և տարածել ամբողջ արաբական աշխարհում։
Կյանքի վերջին տարիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քաղաքական գործունեության համար ենթարկվել է հալածանքի, 1878 թվալկանից ապաստանել Փարիզում, հրատարակել «Աբու Նադդարա» երգիծական հանդեսը։ Քաջատեղյակ էր հայ ժողովրդի պատմությանն ու մշակույթին։ Փարիզում սերտ կապեր Է հաստատել «Հայոց հայրենասիրական միության» անդամների հետ (1886), հանդես եկել սուլթանական ցեղասպան քաղաքականության դեմ։
Յակուբ Սաննուն առաջինն էր, ով ստեղծագործեց ժողովրդին հասկանալի լեզվով՝ եգիպտական արաբերենով։ Նա մահացել է 1912 թվականին։ Իր գործը շարունակել են թատերագիր Թաուֆիկ ալ-Հաքիմը, Մուհամմադ Թեյմուրը և ուրիշներ։
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Али-заде Э.А. Египетская новелла. М., 1974
- Борисов В.М. Современная египетская проза. М„ 1961.
- Крымский А.Е. История новой арабской литературы (XIX - начало XX века). М, 1971.
- Сафронов В.В. Новая арабская литература. М., 1996. Արխիվացված 2016-03-05 Wayback Machine
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Աբու Նադդարա, արաբերեն(չաշխատող հղում)
- Եգիպտական թատրոնի հիմնադիր, արաբերեն
- Եգիպտական Մոլիեր, արաբերեն Արխիվացված 2013-05-21 Wayback Machine
- Յակուբ Սաննու, արաբերեն(չաշխատող հղում)
- Յակուբ Սաննու, արաբերեն Արխիվացված 2014-08-01 Wayback Machine
- Յակուբ Սաննուի թատրոն, արաբերեն Արխիվացված 2014-09-05 Wayback Machine
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Faceted Application of Subject Terminology
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Dictionary of African Biography / E. K. Akyeampong, Henry Louis Gates, Jr. — NYC: OUP, 2012. — ISBN 978-0-19-538207-5
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 45)։ 
|
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յակուբ Սաննու» հոդվածին։ |
| ||||||||
