Մոդեստ Մուսորգսկի

Մոդեստ Մուսորգսկի
Ծնվել է	մարտի 9 (21), 1839; Karevo, Տորոպեցկիի գավառ, Պսկովի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Երկիր	Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	մարտի 16 (28), 1881 (42 տարեկան); Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[…]
Գերեզման	Տիխվինսկոե գերեզմանատուն
Ժանրեր	պիես, դասական երաժշտություն և օպերա
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր, դաշնակահար, լիբրետիստ և ռազմական գործիչ
Գործիքներ	դաշնամուր
Կրթություն	Նիկոլաևի հեծելազորային ուսումնարան և Սուրբ Պետրոսի դպրոց
Անդամակցություն	Հզոր խմբակ
Ստորագրություն
	Modest Mussorgsky Վիքիպահեստում

Մոդեստ Պետրովիչ Մուսորգսկի (ռուս.՝ Модест Петрович Мусоргский, մարտի 9 (21), 1839^[1], Karevo, Տորոպեցկիի գավառ, Պսկովի նահանգ, Ռուսական կայսրություն^[2]^[3] - մարտի 16 (28), 1881^[3]^[2]^[1], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն^[3]^[4]^[2]^[…]), ռուս նշանավոր կոմպոզիտոր, «Հզոր խմբակի» անդամ, «Բորիս Գոդունով» (1869, 2-րդ խմբագրում 1872), «Խովանշչինա» (1872-1880, ավարտել է Նիկոլայ Ռիմսկի-Կորսակովը, 1883), «Սորոչինյան տոնավաճառ» (1874-1880, ավարտել է Ցեզար Կյուին, 1916) օպերաների, «Գիշերը Լերկ լեռան վրա» սիմֆոնիկ պոեմի, «Պատկերներ ցուցահանդեսից» դաշնամուրային շարքի^[5] (1874), «Մահվան երգերն ու պարերը» վոկալ շարքի (1877) հեղինակ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոդեստ Մուսորգսկին 6 տարեկանից սկսել է դաշնամուր նվագել մոր ղեկավարությամբ։ 1849 թվականին ընդունվել է Պետերբուրգի Պետրոպավլովյան դպրոցը, 1852-1856 թվականներին սովորել գվարդիական ենթասպաների դպրոցում։ Միաժամանակ երաժշտության դասեր է առել դաշնակահար Անտոն Գերկեից։

1852 թվականին հրատարակվել է Մուսորգսկու առաջին ստեղծագործությունը՝ «Ենթասպա» պոլկան դաշնամուրի համար։ Մուսորգսկու ընդհանուր և երաժշտական զարգացման վրա վճռական ազդեցություն է գործել ծանոթությունը Ալեքսանդր Դարգոմիժսկու, Վլադիմիր Ստասովի, Միլի Բալակիրևի հետ (1856-1857)։

Բալակիրևի ղեկավարությամբ Մուսորգսկին սկսել է լրջորեն պարապել կոմպոզիցիա, 1858 թվականին թողել է զինվորական ծառայությունը։ 1863-1866 թվականներին աշխատել է «Սալամբո» օպերայի վրա (ըստ Գյուստավ Ֆլոբերի համանուն վեպի, անավարտ է), որն աչքի է ընկնում ժողովրդական-մասսայական տեսարանների դրամատիզմով։

1860-ական թվականների կեսերին ձևավորվել է Մուսորգսկու՝ ռեալիստ արվեստագետի աշխարհայացքը։ Անդրադառնալով ժողովրդի կյանքից վերցված սուր սոցիալական թեմաների՝ ստեղծել է Նիկոլայ Նեկրասովի, Տարաս Շևչենկոյի, Ալեքսանդր Օստրովսկու և սեփական տեքստերով երգեր ու ռոմանսներ («Կալիստրատ», «Երյոմուշկայի օրորոցայինը», «Որբուկը», «Սեմինարիստ» և այլն), որոնցում կերտել է վառ բնութագրական մարդկային կերպարներ։

Հնչյունային գույների հյութեղությամբ առանձնանում է «Գիշերը Լերկ լեռան վրա» սիմֆոնիկ պատկերը (1867)։ Օպերային դեկլամացիայի բնագավառում համարձակ փորձ էր Մուսորգսկու «Ամուսնություն» (Նիկոլայ Գոգոլի կատակերգության չփոփոխված տեքստով, 1868) անավարտ օպերան։

Կոմպոզիտորի մեծագույն ստեղծագործությունը «Բորիս Գոդունով» օպերան է (ըստ Ալեքսանդր Պուշկինի ողբերգության, 1868-1869, բեմ. Պետերբուրգի Մարիինյան թատրոնում, 1874), որի գլխավոր անձը ժողովուրդն է։ Առաջին անգամ էր, որ օպերայում հնչում էին ժողովրդական երգերի մեղեդիներ։

1870-ական թվականներին աշխատել է «Խովանշչինա» «ժողովրդական երաժշտական դրամա»-ի (լիբրետոն Մուսորգսկու, 1872-1880, անավարտ է) և քնարական-կատակերգական «Սորոչինյան տոնավաճառ» (ըստ Գոգոլի վիպակի, 1874-1880) օպերայի վրա։ «Բորիս Գոդունով» և «Խովանշչինա» երաժշտական դրամաներում դինամիկական վառ ժողովրդական մասսայական տեսարանները զուգակցված են առանձին կերպարների խոր հոգեբանական, վառ անհատական բնութագրերի հետ։

Միաժամանակ ստեղծել է «Առանց արևի» (1874), «Մահվան երգերն ու պարերը» (1875-77) վոկալ շարքերը (դրանցում բնութագրման հիմնական միջոցը մարդկային խոսքի կենդանի ինտոնացիան է), «Պատկերներ ցուցահանդեսից» դաշնամուրային սյուիտը (1874) և այլն։ «Խովանշչինան» կոմպոզիտորի մահից հետո ավարտել է Նիկոլայ Ռիմսկի-Կորսակովը, «Սորոչինյան տոնավաճառի» վրա աշխատել են Ալեքսանդր Լյադովը, Ցեզար Կյուին։

1896 թվականին Ռիմսկի-Կորսակովը կատարել է «Բորիս Գոդունովի» նոր խմբագրություն։ 1959 թվականին «Բորիս Գոդունով» և «Խովանշչինա» օպերաները վերախմբագրել և գործիքավորել է Դմիտրի Շոստակովիչը։

Մուսորգսկին XIX դարի մեծագույն ռեալիստ-կոմպոզիտորներից է։ Երաժշտության մեջ ձգտել է հասնել կենսական ճշմարտացիության, կերպարների հոգեբանական և կենցաղային կոնկրետության։ Հերքելով ավանդական ակադեմիական նորմերն ու պատկերացումները՝ Մուսորգսկին համարձակորեն որոնել, փորձարկել է երաժշտաարտահայտչական նոր միջոցներ։ Հիմնվելով խոսակցական լեզվի ինտոնացիաների և ռուսական ժողովրդական երգերի մեղեդիների վրա՝ ստեղծել է ինքնատիպ, արտահայտիչ երաժշտական լեզու։

Մուսորգսկու երաժշտությունը մեծ ազդեցություն է գործել հետագա կոմպոզիտորների՝ Սերգեյ Պրոկոֆևի, Դմիտրի Շոստակովիչի, Լեոշ Յանաչեկի, Կլոդ Դեբյուսիի ստեղծագործության վրա։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Литературное наследие, сост. А. А. Орлова и М. С. Пекелис, [кн. 1–2], М., 1971-72

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Туманина Н., М. П. Мусоргский, М.–Л., 1939
Асафьев Б. В., Избр. труды, т. 3, М., 1954
Орлова А., Труды и дни М. П. Мусоргского. Летопись жизни и творчества, М., 1963
Xубов Г., Мусоргский, М., 1969
Шлифштейн С., Мусоргский. Художник. Время. Судьба, М., 1975
Hoffmann R., Moussorgski, P., 1952

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Большая российская энциклопедия (ռուս.) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Э. Мусоргский (ռուս.) // Музыкальный словарь: Перевод с 5-го немецкого издания / под ред. Ю. Д. Энгель — М.: Музыкальное издательство П. И. Юргенсона, 1901. — Т. 2. — С. 886—888.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 ^3,8 Moussorgsky, Modeste Petrovich // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Мусоргский Модест Петрович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ««Մուսորգսկի Մոդեստ Պետրովիչ» հոդվածը ՀՍՀ-ում». Վերցված է 2017 Հուլիս 20-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մոդեստ Մուսորգսկի» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 90)։

[_6c7b198316ee51b5-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Большая российская энциклопедия (ռուս.) — М.: Большая российская энциклопедия, 2004.

[_2a3bd074152cbad2-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Э. Мусоргский (ռուս.) // Музыкальный словарь: Перевод с 5-го немецкого издания / под ред. Ю. Д. Энгель — М.: Музыкальное издательство П. И. Юргенсона, 1901. — Т. 2. — С. 886—888.

[_e035634b9a236af1-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 ^3,8 Moussorgsky, Modeste Petrovich // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911.

[_e33bd880364ccee6-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Мусоргский Модест Петрович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[ՀՍՀ-5] ««Մուսորգսկի Մոդեստ Պետրովիչ» հոդվածը ՀՍՀ-ում». Վերցված է 2017 Հուլիս 20-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]