Համազասպ Համբարձումյան

Համազասպ Համբարձումյան
Ծնվել է	սեպտեմբերի 25, 1880; Վարդենիս, Նոր Բայազետի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	փետրվարի 3, 1965 (84 տարեկան); Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Գերեզման	Բյուրական
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	թարգմանիչ, գրականագետ և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)	Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան և Երևանի պետական համալսարան
Ալմա մատեր	Ներսիսյան դպրոց, Լազարյան ճեմարան և Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետ (1908)
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1953)
Տիրապետում է լեզուներին	հայերեն, ռուսերեն, հին հունարեն և լատիներեն
Պարգևներ
Երեխա(ներ)	Վիկտոր Համբարձումյան և Գոհար Համբարձումյան

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Համբարձումյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Համազասպ Ասատուրի Համբարձումյան (սեպտեմբերի 25, 1880(1880-09-25)^[1], Վարդենիս, Նոր Բայազետի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[2]^[1] - փետրվարի 3, 1965(1965-02-03)^[2]^[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[2]^[1], թաղված է Բյուրականում), թարգմանիչ, գրականագետ։ Բանասիրական գիտությունների դոկտոր (1953), պրոֆեսոր (1954)։ ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1962)։

Վիկտոր Համբարձումյանի և Գոհար Համբարձումյանի հայրը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեկ տարի սովորել է Երևանի թեմական դպրոցում, ապա՝ Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում, 1887 թվականին ավարտելով մեկնել է Մոսկվա, շարունակել ուսումը Լազարյան ճեմարանում, որտեղ ուսուցանել է Կարապետ Կուսիկյանի, Գր.Խալաթյանցի մոտ։ 1900 թվականին ավարտելով մեկնում է Թիֆլիս, մեկ տարի սովորել է տեղի երկրորդ արական գիմնազիայում։ 1902-1908 թվականներին սովորել և ավարտել է Սանկտ Պետերբուրգի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը։ Բացի ռուսերենից տիրապետել է նաև հին հունարենին և լատիներենին։ 1908 թվականին վերադառնալով Կովկաս՝ մինչև 1911 թվականը զբաղվել է իրավաբանությամբ, հետո զբաղվել է մանկավարժությամբ, դասավանդել է Թիֆլիսի միջնակարգ դպրոցում։ Թղթակցել է մի շարք թերթերի, այդ թվում «Բանբեր»,«Գործ», «Մշակ», «Հորիզոն», որտեղ լույս են տեսել նրա հրապարակախոսական հոդվածներն ու բանաստեղծությունները։ 1925 թվականին մեկնել է Սանկտ Պետերբուրգ՝ դասավանդելու տեղի համալսարանում։ 1927-1928 թվականներին Վիեննայում տպագրել է իր բանաստեղծությունները երեք հատորով, մեկ հատորով էլ հրատարակել է ռուսերեն բանաստեղծությունները։ Անտիկ գրականություն է դասավանդել ԵՊՀ-ում։ Մենագրություն է գրել Հոմերոսի մասին, որի համար ստացել է բանասիրական գիտությունների դոկտորի աստիճան։ Լույս են տեսել նրա «Արյուն էջեր» (1903 թ.), «Անհունի էջերում» (1904 թ.), «Հպարտ հոգու երգերից» (1905 թ.) և այլ գրքեր։ Թարգմանել է եվրոպական և ռուսական բանաստեղծների, հին հունարենից՝ «Հույն ողբերգակներ» (1950 թ., ժողովածուն), Հոմերոսի «Իլիականը» (1955 թ.)^[3]^[4]:

Հիշատակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համբարձումյանի անվան դպրոց կա Վարդենիսում։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արիւն էջեր, բանաստեղծությունների ժողովածու, 1903։
Անհունի էջերում, բանաստեղծությունների ժողովածու, 1904։
Հպարտ հոգու երգերից, բանաստեղծությունների ժողովածու, 1905։
Երկերի ժողովածու։ Բանաստեղծութիւններ / Հ. Համբարձումեան, Վիենն, տպ. Մխիթարեան, 1927։
Стихотворения / А. Амбарцумиан, Пер. с арм. Ф. Е. Зарин-Несвицкого, Вступ. ст. Р. Куллэ, Ф. Е. Зарин-Несвицкого, Вена, Б. и., 1929.
Элементы армянской культуры и этники в Гомеровской системе в связи с переводом Илиады с подлинника на армянский язык и в связи с исследованием основных проблем гомероведения: Автореф. ... д-ра филол. наук / А. А. Амбарцумян, Ереван, 1952.
Ռուս-հայերեն բառարան, Երևան, ՀԽՍՀ ԳԱ հրատարակչություն, 1954։
Հին Հայաստանի ստրկատիրական սիստեմի գոյության հարցի շուրջը / Հ. Համբարձումյան, Երևան, ՀԽՍՀ ԳԱ հրատարակչություն, 1956։
Իրերը իրերի մասին։ Հատվածներ բանաստեղծություններից 1903-1956 / Հ. Համբարձումյան, Երևան, Ա. հ, 1956։
Ճանապարհորդական մտորումներ / Հ. Համբարձումյան, Երևան, ԳԱ հրատարակչություն , 1963։
Հոդվածների ժողովածու։ Ց. Խ. Խանզադյա, խմբ.՝ Հ. Ա. Համբարձումյան, ծանոթագր.՝ Ս. Ա. Շտիկյան, ՀԽՍՀ ԳԱ, Մ. Աբեղյանի անվ. գրակ. ին-տ., Երևան, ԳԱԱ հրատարակչություն, 1963։
Голоса прошлого в борьбе возвышенного и пошлого: Воспоминания о далеком и близком в полете времени 1730 - 1960 годов / А. А. Амбарцумян. Ереван, Б. и., 1963.
Մտորումներ Հոմերոսի մասի։ Հ. Համբարձումյան, Երևան, ԳԱԱ հրատարակչություն, 1964։
Անտիկ միջնադարյան վերածննդի գրականություն։ [Հին Հունաստան, Հին Հռոմ], կազմ. և առաջաբ. գրեց՝ Ալ. Թոփչյան, թարգմ.՝ Հ. Համբարձումյան և ուրիշ, խմբ. և ծանոթագր.՝ Ս. Կրկյաշարյան, Երևան, Արևիկ, 1990։
Հին հունական ողբերգություններ / Թարգմ.՝ Հ. Համբարձումյան, Ս. Կրկյաշարյան; Թարգմ., կազմ., ծանոթագր. և առաջաբ.՝ Ա. Թոփչյան; Խմբ.՝ Ա. Գաբրիելյան, Երևան, Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, 1990։
Մակոյկով օվկիանոսի ալիքներում։ Յուշեր, Իմաստասիրական տետրակներ, Համայզասպ Ասատուրի Համբարձումեան, ՀՀ ԳԱԱ Վիկտոր Համբարձումեանի տուն-թանգարան, խմբ.՝ Գրիգոր Բրուտեան, Երևան, Մխիթարեան, 2014։
На ладье в волнах океана: Воспоминания: Я, мои предки, мои дети и многое далекое и близкое: Начато и закончено в Ереване в 1950-1957 годах, Философские тетради / Амазасп Асатурович Амбарцумян, Дом-музей Виктора Амбарцумяна, Ереван, Изд-во Мхитарян, 2014.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Համազասպ Համբարձումյաան։ Կենսամատենագիտություն, Երևան,1980։

Թարգմանություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անտիկ միջնադարյան վերածննդի գրականություն։ Հատոր 1. Անտիկ գրականություն.- Երևան։ Արևիկ, 1990.- 768 էջ.- (Համաշխարհային գրականություն պատանիների համար)։
Հին հունական ողբերգություններ. /Հին հունարենից թարգմ.՝ Հ. Համբարձումյանի, Ս. Կրկյաշարյանի, Ա. Թոփչյանի.- Երևան։ Երևանի համալս. հրատ., 1990.- 512 էջ.- (Ուսանողի գրադարան)։
Հոմերոս։ Իլիական.- Երևան, 1951.- 895 էջ։ Վերատպությունը տե՛ս Իլիական.- Երևան։ Հայպետհրատ, 1955.- 512 էջ։
Հոմերոս։ Ոդիսական.- Երևան։ ՀՍՍՀ ԳԱ հրատ., 1958.- 364 էջ.- (Ուսանողի գրադարան)։ Վերատպությունը տե՛ս Ոդիսական.- Երևան։ ԵՊՀ հրատ., 1988.- 415 էջ.- (Ուսանողի գրադարան)։
Հույն ողբերգակներ։ Էսքիլես, Սոֆոկլես, Եվրիպիդես.- Երևան։ Հայպետհրատ, 1950.- 397 էջ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 3.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 ^2,14 ^2,15 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ Գառնիկ Ստեփանյան.Կենսագրական բառարան, հատոր Բ,1981
↑ ««Ով ով է։ Հայեր» հանրագիտարան, հատոր առաջին, գլխ. խմբ. Հովհ. Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան, 2007։». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Համազասպ Համբարձումյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 6, էջ 108)։

[_1578c531847d93ae-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 3.

[_5e5775e65518eefb-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 ^2,14 ^2,15 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[3] Գառնիկ Ստեփանյան.Կենսագրական բառարան, հատոր Բ,1981

[4] ««Ով ով է։ Հայեր» հանրագիտարան, հատոր առաջին, գլխ. խմբ. Հովհ. Այվազյան, Հայկական հանրագիտարան հրատ., Երևան, 2007։». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 15-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]