Քնի օբստրուկտիվ ապնոէ

Քնի օբստրուկտիվ ապնոէ
Տեսակ	հիվանդության կարգ
Բուժաքննություն	Stop-Bang questionnaire?
Բժշկական մասնագիտություն	նյարդաբանություն, թոքաբանություն, ականջաքթակոկորդաբանություն, oral and maxillofacial surgery? և ատամնաբուժություն

Քնի օբստրուկտիվ ապնոէ, քնի շնչառական խանգարում։ Համաձայն հայտնի տարածված կարծիքի՝ խռմփոցը տհաճ, բայց անվտանգ ձայնային ֆենոմեն է։ Սակայն քչերին է հայտնի, որ խռմփոցը համարվում է նախակլինիկական և հետագայում արդեն կլինիկական դրսևորում բավական ծանր մի հիվանդության, որ կոչվում է (ՔՕԱ) քնի օբստրուկտիվ ապնոէ։ Այս հիվանդության առաջին ազդանշանն տալիս են հիվանդի հարազատները, որոնք տագնապահար հետևում են, թէ ինչպես է հանկարծակի խռմփոցը ընդհատվում և առաջանում շնչառության կանգ։ Երբեմն 3-4 ժամ տևող քնի ընթացքում կարող է առաջանալ 300-400 շնչառության կանգ։ Քնի խանգարումը մարդու մոտ կարող է հանգեցնել կյանքի որակի կտրուկ անկման։ Երկարատև անքնությամբ տառապող մարդկանց մոտ կարող են դիտվել գլխացավեր, մշտական քնկոտություն, գրգռվածություն, հիշողության և կենտրոնացման թուլացում, պոտենցիայի իջեցում։

Պաթոգենեզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վերին շնչառական ուղիների անցանելիությունը կախված է վերջիններիս տրամագծից, հարթ մկանների տոնուսից և ներշնչման ժամանակ ներկրծքային բացասական ճնշման մեծությունից։ Քնի ժամանակ, երբ դիտվում է հարթ մկանների տոնուսի զգալի անկում, ստեղծվում է շնչառական ուղիների նեղացման համար նպաստավոր պայմաններ, որը որպես կանոն, տեղի է ունենում ներշնչման ժամանակ, երբ ստեղծվում է բացասական ճնշում և առաջանում է ուժ, որը նպաստում է շնչառական ուղիների պատերի մոտեցմանը։ Հերթական ներշնչման ժամանակ տեղի է ունենում շնչառական ուղիների լրիվ նեղացում և շնչառության կանգ։ Այս պայմաններում դրդվում է գլխուղեղում տեղակայված շնչական կենտրոնը, որի արդյունքում շնչառությունը վերականգնվում է։ Շնչառության հաճախակի և երկարատև ընդհատումերը հանգեցնում են արյան թթվածնով հագեցվածության նվազեցմանը, որին առավել զգայուն են գլխուղեղն ու սրտամկանը։ Մշտական առավոտյան գլխացավերը կարող են լինել գիշերային հիպօքսիայի դրսևորում։ Վերջինս կարող է հանգեցնել նաև տարբեր առիթմիաների և սրտամկանի ինֆարկտի առաջացմանը, շաքարային դիաբետի ընթացքի ծանրացմանը։ Շնչառության ցանկացած կանգ սթրես է օրգանիզմի համար, որն ուղեկցվում է զարկերակային ճնշման բարձրացմամբ (180-200 մմ ս․ս․)։ Մշտական, երկարատև զարկերակային ճնշման գիշերային բարձրացումները կարող են հանգեցնել զարկերակային հիպերտենզիայի զարգացմանը, որն առանձնանում է բուժմանը դժվար ենթարկվելով։ Հիպօքսիան և քնի խանգարումը նպաստում են նաև աճի հորմոնի (սոմատոտրոպին) սեկրեցիայի ընկճմանը, որը հասուն մարդու օրգանիզմում ապահովում է ճարպային փոխանակությունը։ Այս դեպքում խանգարվում է ճարպային փոխանակությունը, ինչի արդյունքում սկսվում է արագ գիրացման պրոցես։ Պարանոցի շրջանում ճարպային կուտակումը նպաստում է շնչառական ուղիների հետագա նեղացմանը և հիվանդության պրոգրեսիվմանը, որն էլ իր հերթին խորացնում է սոմատոտրոպինի անբավարարությունը, և առաջանում է արատավոր օղակ։ Հիվանդության երկարատև ընթացքի դեպքում դիտվում է նաև տեստոստերոնի սինթեզի ընկճում, որն էլ հանգեցնում է լիբիդոյի նվազմանը և իմպոտենցիայի առաջացմանը։

Կլինիկա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քուն մտնելուց անմիջապես հետո մարդու մոտ առաջանում է խռմփոց, շուտով նրա մոտ դիտվում է շնչառության կանգ։ Այդ ընթացքում խռմփոցը ընդհատվում է և շնչական աղմուկներ լսելի չեն։ Մարդու կրծքավանդակի և որովայնի պատի շարժումները հուշում են, որ նա փորձում է շնչել և մոտավորապես 15-25 վայրկյան անց բարձր խռմփացնում է և կատարում մի քանի խորը ներշնչում և արտաշնչում։ Հիվանդի քունը որպես կանոն անհանգիստ է, նա գալարվում է անկողնում, շարժում ոտքերն ու ձեռքերը, երբեմն նաև խոսում։ Շնչառության կանգի հաճախականությունն և երկարատևությունը կախված են հիվանդության ծանրության աստիճանից։ Հիվանդության ծանր ընթացքի դեպքում շնչառության կանգ առաջանում է քնելուց անմիջապես հետո և մարմնի ցանկացած դիրքում։ Հիվանդության համեմատաբար թեթև ընթացքի դեպքում դա տեղի է ունենում քնի խորը փուլերում կամ հիվանդի հորիզոնական դիրքում։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քնի օբստրուկտիվ ապնոէ կարելի կասկածել, երբ կա

Բարձր և ընդհատվող գիշերային խռմփոց
Գիշերային միզարձակման հաճախականության շատացում
Գիշերային քնի երկարատև խանգարում 6ամիս և ավելի
Ցերեկային քնքոտություն
Ճարպակալում
Զարկերակային հիպերտենզիա հատկապես գիշերային և ցերեկային
Շնչառության կանգ քնած ժամանակ

Նշված ցուցանիշների 3 և ավելիի դեպքում կամ միայն վերջինի դեպքում հիվանդը կարիք ունի ավելի խորը բժշկական հետազոտությունների և բուժման։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկայումս բուժման առավել տարածված մեթոդներից են

Փափուկ քիմքի լազերայի պլաստիկա
Շնչառական ուղիներում մշտական դրական ճնշման ստեղծում
Քնել աջ կամ ձախ կողմի
Ապահովել գլխի բարձր դիրք
Խուսափել հանգստացնողներ, քնաբերներ ընդունել քնից առաջ։ Սրանք նվազեցնում են մկանային տոնուսը և նպաստում հարթ մկանների թուլացմանը, որն էլ կարող է հանգեցնել շնչառական ուղիների նեղացմանը։ Նշված պրերարատները հակացուցված են հիվանդության միջին և ծանր ընթացքի դեպքում։
Չօգտագործել ալկոհոլ քնից առաջ, որը նույնպես նպաստում է հարթ մկանների թուլացմանը և կարող է առաջացնել ՔՕԱ
Նվազեցնել քաշը
Չծխել
Ապահովել ազատ քթային շնչառություն

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Чучалин А.Г. - Пульмонология։ Национальное руководство 2009 г.