Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Փորձ (այլ կիրառումներ)

Փորձ, ամսագիր, հրատարակվել է 1876-1881 թվաքկաններին, Թիֆլիսում։ Խմբագիր՝ Ա. Հովհաննիսյան։ Լուսաբանել է Արևմտյան Հայաստանի հասարակական տնտեսական վիճակը (Գարեգին Սրվանձտյանի հոդվածը հայկական նահանգների ճգնաժամային վիճակի մասին, Ս. Պալասանյանի ծրագրային հոդվածը հայ փախստականների վերաբերյալ և այլն)^[1]^[2]։

Հրապարակվել են նաև ուսումնասիրություններ Կիլիկյան Հայաստանի հայ բնակչության մասին։ Երբ թուրքական կառավարությունը, կեղծելով վիճակագրական տվյալները, հայտարարել է, որ հայերը Արևմտյան Հայաստանում կազմում են բնակչության լոկ 17%-ը, «Փորձը» տպագրել է Ա. Երիցյանի նյութերը Կարինի նահանգի վերաբերյալ՝ ցույց տալով, որ 1872-78 թթ.-ի տվյալներով նահանգում հայերը կազմել են բնակչության 42, 5%-ը, իսկ թուրքերը՝ 17, 5%ը։ «Փորձը» քննադատել է եվրոպական դիվանագիտությունը և թուրքական քաղաքականությունը հայկական հարցում (Հակոբ Պարոնյանի «Հոսհոսի ձեռատետրը» և այլն), հրապարակել բազմաթիվ հոդվածներ Բեռլինի կոնգրեսի, դրան հաջորդած հայկական կոտորածների (որոնց նպատակը հայկական հարցից ձերբազատվելն էր) մասին։

1880 թվականից արգելվել է ամսագրի մուտքը Թուրքիա։

Հանդեսի հրատարակության տարին սկսվում է 1876 թվականի հուլիսի 1-ից և մինչև 1877 թվականի հուլիսի 1-ը կոչվում է առաջին տարի կամ ա.ռաջին շրջան։ 1877 թվականի հուլիսի 1-ից մինչև 1878 թվականի հուլիսի 1-ը ̀ երկրորդ շրջան։ Այս երկու տարիների ընթացքում հրատարակվել է իբրև եռամսյա հանդես։ Վեցամսյա ընդմիջումից հետո, երրորդ տարվանից ̀ 1879 թվականի հունվարի 1-ից մինչև հինգերորդ տարվա կեսը, մինչև փակվելը, հրատարակվել է որպես ամսագիր։

Համարների հաջորդականությունը.

1876 թ. հուլիս-դեկտեմբեր №№ 1,2:
1877 թ. հունվար-հուլիս №№ 3,4
1877 թ. հուլից 1878 թ. Հուլիս- №№ 1.2, 3, 4 (Այս տարվա համարների վրա նշված է երկու տարեթվերն էլ̀ 1877՚⁄ 78 ձևով)։
1879 թ. հունվար-դեկտեմբերմ №№ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7-8, 9, 10, 11, 12:
1880 թ. հունվար-դեկտեմբեր №№ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8-9, 10, 11-12:
1881 թ. հունվար-հունիս №№ 1, 2, 3, 4, 5-6:

Այսպիսով, լույս է տեսել ընդամենը 33 գիրք։ Սկզբնական համարները բաղկացած են 400 կամ 450 և ավելի էջերից, իսկ ամենամսյա համարները ̀ շուրջ 200 էջերից։ Բացի դրանից. 23 համարներ ունեն հավելվածներ, յուրաքանչյուրը 30-100 էջ ծավալով։

Բոլոր համարները տպագրվել են Համբարձում Էնֆիաճյան և ընկ. Տպարանում, իսկ հավելվածները̀ մեծ մասամբ Հովհաննես Մարտիրոսյանի։

Խմբակիր-հրատարակիչ

Աբգար Հովհաննիսյան

«Փորձ» հանդեսի մատենագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փորձ;
Տեսակ	հանդես
Ժանր	հայերեն
Լեզու	հայերեն
Գլխավոր խմբագիր	Աբգար Հովհաննիսյան
Հիմնադրվել է	1876
Հիմնադիր	Աբգար Հովհաննիսյան
Երկիր	Ռուսական կայսրություն
Հրատարակման վայր	Թիֆլիս
Գրասենյակ	Թիֆլիս, Ռուսական կայսրություն
Լուծարվել է	1881

«Փորձ» հանդեսի մատենագիտության կառուցվածքը^[3]․

Նյութերը դասավորված են ըստ բնագավառների։ Բաժինների ու ենթաբաժինների կազմը պայմանավորված է հանդեսի բովանդակությամբ և ներկայացվում է հետևյալ կարգով.

Գեղարվեստական գրականություն և գրականագիտություն
Հայկական թատրոն
Ժողովրդական լուսավորություն
Լեզու։ Բառարանագիտություն
Մամուլ և հրապարակախոսություն
Ճանապարհորդական նոթեր, ուղեգրություններ, տեղագրություն, ազգագրություն
Իրավունք
Բժշկություն։ առողջապահություն
Կրոն։ Եկեղեցի։ Դավանաբանական հարցեր

Բաժինների ներսում նյութերը դասավորված են հանդեսի համարների հաջորդականությամբ։

Մատենագիտությանը կցված է երկու օժանդակ ցանկ՝

Անձնանունների
Տեղանունների ու աշխարհագրական անունների

Մատենագիտությունը հրատ̀արակվել է 1978 թվականին (Կազմող՝ Կ. Քացախյան, խմբագիր՝ Հ. Դավթյան)։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ «Վիեննայի մենաստանի մամուլի շտեմարան- ՓՈՐՁ». Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 9-ին.
↑ «Համահայկական թվանշային գրադարան».
↑ Մատենագիտություն «Փորձ» Թիֆլիս ( 1876-1881) հանդես. Երևան. 1978. էջ 188.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայկական հարց» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

[1] «Վիեննայի մենաստանի մամուլի շտեմարան- ՓՈՐՁ». Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 9-ին.

[2] «Համահայկական թվանշային գրադարան».

[3] Մատենագիտություն «Փորձ» Թիֆլիս ( 1876-1881) հանդես. Երևան. 1978. էջ 188.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

[1]

[2]

[3]