Տիցիան

Տիցիան; Tizianо Vecellio
	; (գեղանկարիչ)
Ծնվել է	1477
Ծննդավայր	Պյեվե դի Կադորե, (Իտալիա)
Մահացել է	Օգոստոսի 27, 1576
Մահվան վայր	Վենետիկ, (Իտալիա)
Գերեզման	Santa Maria Gloriosa dei Frari
Քաղաքացիություն	Վենետիկի հանրապետություն
Կրոն	կաթոլիկություն
Երկեր	Կինը հայելու առաջ, The Crowning with Thorns?, Madonna of the Rabbit?, Ուրբինյան Վեներա, Կառլոս V-ի ձիավոր դիմանկարը, Pope Paul III and His Grandsons? և Tarquin and Lucretia?
Մասնագիտություն	նկարիչ, գծանկարիչ, գծագրող և նկարիչ-փորագրող
Ամուսին	Cecilia Soldano?
Ծնողներ	հայր՝ Gregorio Vecellio?
Զբաղեցրած պաշտոններ	պալատական նկարիչ
Պարգևներ և ; մրցանակներ
Անդամություն	Գեղարվեստի ակադեմիա
Երեխաներ	Orazio Vecellio?, Տիզիանելո և Lavinia Vecellio?
	Ստորագրություն;
	Titian Վիքիպահեստում

Տիցիանո Վեչելլիո կամ Տիցիան (իտալ.՝ Tiziano Vecellio^[2], մոտ 1490^[6]^[7], Պիևե դի Կադորե, Վենետիկի հանրապետություն^[4]^[5] - օգոստոսի 27, 1576^[3]^[4]^[5], Վենետիկ, Վենետիկի հանրապետություն^[5]^[8]^[9]), իտալացի գեղանկարիչ։ Վերածննդի դարաշրջանի Իտալիայի 16-րդ դարի վենետիկյան դպրոցի վաղ շրջանի ներկայացուցիչ, իտալական բարձր Վերածննդի գլխավոր ներկայացուցիչներից մեկը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տիցիանը 10 տարեկանում Վենետիկում խճանկարչության դասեր է առել Սեբաստիան Ձուկատոյից, մի քանի տարի անց աշակերտել է նկարիչ Ջովաննի Բելլինիին՝ Ջորջոնեի և ապագա նշանավոր այլ նկարիչների հետ։ Մոտ 1508 թ-ին Ջորջոնեին օգնել է ստեղծելու Վենետիկի գերմանական իջևանատան որմնանկարները, իսկ վերջինիս մահից (1510 թ.) հետո ավարտել է նրա «Քնած Վեներան» կտավը։ Տիցիանն աշխատել է հիմնականում Վենետիկում, նաև Պադուայում (1506 թ.), Ֆեռարայում (1516 և 1523 թթ.), Մանտուայում (1536-37 թթ.), Ուրբինոյում (1542-44 թթ.), Հռոմում (1545-46 թթ.) և Աուգսբուրգում (Գերմանիա, 1548 և 1550-1551 թթ.)։ Ստեղծել է աստվածաշնչյան և դիցաբանական թեմաներով նկարներ, հայտնի է նաև որպես դիմանկարիչ։ Տիցիանը 30 տարեկանում Վենետիկի լավագույն նկարիչն էր։ Նրա արվեստն աչքի է ընկնում կյանքի բազմակողմանի ընդգրկումով, դարաշրջանի դրամատիկ բախումների խոր բացահայտմամբ։ 1510-ական թվականների կեսից Տիցիանը մշակել է ուրույն ոճ. նրա կերպարներին բնորոշ է հանգստությունը, իսկ կտավներին՝ մաքուր գույների ներդաշնակությունը։ 1510-1530-ական թվականներին նկարիչն առավելապես ստեղծել է պաթոսով և դինամիկայով օժտված գործեր՝ «Սալոմե» (1515 թ.), «Ֆլորա» (մոտ 1515 թ.), «Երկնային և երկրային սեր» (մոտ 1515-1516 թթ.), «Աստվածամոր համբարձվելը» (1518 թ.), «Կեսարի դինարը» (1518 թ.), կենսալի կերպարներ, սլացիկ շարժումներով հորինվածքներ («Բաքոսը և Արիադնան», 1523 թ.)։ Տիցիանը կրոնական և դիցաբանական թեմայով նկարներում հաճախ ներմուծել է ճարտարապետական ֆոն և կենցաղային մանրամասներ («Պեզարո ընտանիքի տիրամայրը», 1526 թ., և այլն)։ 1519-1526 թթ-ին որմնանկարել է մի շարք Ավագ խորաններ։ Տիցիանի դիմանկարչական արվեստը ծաղկել է 1530-40-ական թվականներին. ժամանակակիցների կերպարներում ընդգծել է նրանց բնավորության գծերը, յուրաքանչյուրի համար գտել հորինվածքային հնարամիտ, գունային յուրօրինակ լուծումներ («Հիպպոլիտո Մեդիչի», 1532-33 թթ., «Վեներա», 1538 թ., «Պիետրո Արետինո», 1545 թ., «Պողոս III պապը Ալեսսանդրո և Օտտավիո Ֆառնեզեների հետ», 1545-46 թթ., և այլն)։ XVI դարի կեսից՝ ստեղծագործության ուշ շրջանում, Տիցիանը հասել է կատարյալ գեղանկարչականության և կրոնական ու դիցաբանական թեմաների մեկնաբանման բացառիկ խորության։ Մարդու մարմնի գեղեցկությունը նկարչի գործերի առանձնահատուկ թեմաներից է («Դանայա», մոտ 1554 թ., «Վեներան հայելու առջև», 1550-ական թվականներ, «Եվրոպայի առևանգումը», մոտ 1559 թ., և այլն)։ Այդ շրջանի կրոնական թեմայով նկարներին («Սուրբ Հիերոնիմոս», մոտ 1552 թ., «Ապաշխարող Մարիամ Մագդաղենացին», 1560-ական թթ., «Սուրբ Սեբաստիանոս», 1570 թ., և այլն) բնորոշ են գունային նուրբ ելևէջներն ու ազատ կերպավորումը։ Տիցիանը գեղանկարչության մեջ մշակել է նոր տեխնիկա. ներկերը կտավին քսել է և՜ վրձնով, և՜ մատներով, և՜ քսաթիակով։ Նա ստեղծել է նաև գծանկարներ։ Տիցիանի նկարներն ուսումնասիրել են տարբեր երկրների ու դարաշրջանների նկարիչներ (Տինտորետո, Էլ Գրեկո, Ռեմբրանդ, Էդուարդ Մանե, Դիեգո Վելասկեզ, Պիտեր Ռուբենս և ուրիշներ)։ Նրան անվանել են Աստվածային Տիցիան։ Տիցիանի գործերից պահվում են Լոնդոնի ազգային, Բեռլինի, Հռոմի Բորգեզե, Ֆլորենցիայի Պալատին պատկերասրահներում, Փարիզի Լուվր, Սանկտ Պետերբուրգի Էրմիտաժ և այլ թանգարաններում։ Նրա անունով կոչվել է խառնարան Փայլածու (Մերկուրի) մոլորակի վրա։

Իսպանիայի Կառլոս V թագավորը Տիցիանին հրավիրել է իր մոտ և արժանացրել հատուկ պատվի ու հարգանքի։ «Ես կարող եմ ունենալ հերցոգ, սակայն չեմ կարող գտնել երկրորդ Տիցիան», - ասել է նա։ Մի անգամ նկարելու ժամանակ Տիցիանի ձեռքից վրձինն ընկել է։ Կառլոս V-ը բարձրացրել է այն և ասել. «Տիցիանին ծառայելը պատիվ է նույնիսկ թագավորի համար»։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լյուդովիքի Արիստոյի դիմանկարը
Ուրբինյան Վեներա
Սեր հողեղեն, սեր երկնային
Կառլ V-ի դիմանկարը

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տիցիանի նկարների ցանկ

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էլի Ֆոր, Արվեստի պատմություն (վերածնվող արվեստ), հատոր 3, Ե., «Սարգիս Խաչենց», 2008։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ https://www.basilicadeifrari.it/en/opere/monumento-a-tiziano/
↑ http://www.retrobibliothek.de/retrobib/seite.html?id=115759#Tizian
↑ ^3,0 ^3,1 RKDartists (նիդերլ.) — 2019.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 https://www.nationalgallery.org.uk/artists/titian
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11940043z
↑ Շվեդիայի Ազգային թանգարանի նկարիչների ցանկ — 2016.
↑ https://www.nationalgallery.org.uk/artists/titian — National Gallery.
↑ ^8,0 ^8,1 Wethey H. E. Encyclopædia Britannica
↑ [1]Մետրոպոլիտեն թանգարան timeline, retrieved Փետրվարի 11, 2009

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տիցիան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 12, էջ 19)։

[_c0d2946c8a0bb2a3-1] ttps://www.basilicadeifrari.it/en/opere/monumento-a-tiziano/

[2] ttp://www.retrobibliothek.de/retrobib/seite.html?id=115759#Tizian

[_81ccc98716db286a-3] 3,0 ^3,1 RKDartists (նիդերլ.) — 2019.

[_8a6fe0ef8de421d3-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 https://www.nationalgallery.org.uk/artists/titian

[_2ade9600d2b47cf5-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11940043z

[_735e6d11ee20b8c2-6] Շվեդիայի Ազգային թանգարանի նկարիչների ցանկ — 2016.

[_a69d8c6ec2d542ea-7] ttps://www.nationalgallery.org.uk/artists/titian — National Gallery.

[_aa99617a60758bb0-8] 8,0 ^8,1 Wethey H. E. Encyclopædia Britannica

[9] [1]Մետրոպոլիտեն թանգարան timeline, retrieved Փետրվարի 11, 2009

[1]

[2]

[6]

[7]

[4]

[5]

[3]

[8]

[9]