Վարդան Այգեկցի

Վարդան Այգեկցի
Ծնվել է	12-րդ դարի վերջ
Ծննդավայր	Հայոց Միջագետքի Տլուք գավառի Մարաթա գյուղ
Վախճանվել է	1250 թվական
Մասնագիտություն	առակագիր, քահանա, աստվածաբան, մատենագետ, հասարակական գործիչ, գրող, ժամանակագիր և քարոզիչ
Քաղաքացիություն	Հայոց Միջագետք
Կրթություն	Արքայակաղնի վանք
Ուշագրավ աշխատանքներ	Աղվեսագիրք, «Եզն և ձի», «Առյուծ և մարդ», «Իմաստուն զինվոր»
	Վարդան Այգեկցի Վիքիքաղվածքում
	Vardan Aygektsi Վիքիպահեստում

Վարդան Այգեկցի (12-րդ դարի վերջ — 1250), միջնադարյան հայ աստվածաբան, մատենագիր, առակագիր, քարոզիչ, հասարակական գործիչ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապրել է 12-րդ դարի վերջին և 13-րդ դարի սկզբին։ Ծնվել է Հայոց Միջագետքի Տլուք գավառի Մարաթա հայաբնակ գյուղում, կրթություն ստացել է ծննդավայրում, ապա՝ Արքայակաղնի վանքում։ Ուսումն ավարտելուց հետո ձեռնադրվել է վարդապետ և զբաղվել քարոզչությամբ։ Այնուհետև ապաստանել է Կիլիկյան Հայաստանի Սև լեռների Տոսխ կոչված ձորում կառուցված Այգեկ վանքում, որտեղից էլ ստացել է իր Այգեկցի մականունը։ 1198 թվականին մասնակցել է Լևոն Բ-ի թագադրության հանդեսին։ Վախճանվել է 1250 թվականին։

Ստեղծագործություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այգեկ վանքում գրել է 22 ճառ, բարոյախրատական 5 թուղթ, կազմել է «Արմատ հավատո» ժողովածուն։ Իր խրատներով ու քարոզներով Վարդան Այգեկցին պայքարում էր դրամասիրության, գողության, ամբարատավանության, ոխակալության, որկրամոլության, հարբեցողության, մարդկային այլ արատների դեմ, քարոզում սեր և համերաշխություն։

Առակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ասելիքն ավելի հասկանալի դարձնելու համար նա իր քարոզները համեմում էր իրիսկ հորինած, ինչպես և արդեն հայտնի զանազան առակներով ու զրույցներով։ Նա գրել է ավելի քան 30 առակ։ Այգեկցին սկիզբ է դրել առակավոր ճառի տեսակին։ Իր խրատական ճառերում նա վերամշակել, օգտագործել է Եզոպոսի և այլ գրավոր առակներ, ինչպես նաև՝ հայ ժողովրդական առակները ու զրույցները, որոնք գրի են առել Այգեկցին և այլ մատենագիրներ, նովելներ են, զվարճալի անեկդոտներ և խրատական փոքրիկ պատմություններ։ Իր մշակած և հեղինակած առակները և զրույցները Այգեկցին հավաքել է առանձին ժողովածուների մեջ։ Ի տարբերություն Մխիթար Գոշի առակների՝ դրանք ներկայացված են առանց որևէ դասակարգման և չունեն բարոյախրատական եզրակացություններ։ Այգեկցու առակներից շատերը հիմք են դարձել հետագա հայ բանաստեղծների ստեղծագործությունների համար։

Այգեկցու հետնորդները մինչև անգամ XVII դար, նրա առակների մատյանը հարստացրել են՝ ավելացնելով նորանոր առակներ, նորավեպեր և անեկդոտներ։ Այդպես հայտնվեց «Վարդանյան Առականին», որը պարունակում էր շուրջ 500 առակ։ Ձեռագիր մատյանների մի մասը «Աղվեսագիրք» ընդհանուր անվամբ պահպանվել և հասել է մեզ։ Գրքի անվանումը պայմանավորված է այն հանգամանքով, որ շատ առակների գործող կերպարը աղվեսն է։ «Աղվեսագիրք»-ը հրատարակվել է 1668 թվականին, Ամստերդամում։ Այն թարգմանվել է վրացերեն, արաբերեն, ռուսերեն։ Հիշենք նաև, որ Ակսել Բակունցը մեծ հմտությամբ աշխարհաբարի է վերածել «Աղվեսագիրքը»՝ նոր կյանք տալով միջնադարյան առակներին։ Առակները կարճ են, պարունակում են այն ժամանակաշրջանի հասարակության սոցիալական կյանքի նկարագիրը։ Նրա առավել հայտնի առակներից

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հատընտիր առակք, Փարիզ, 1825, 98 էջ։
Ժողովածոյք առակաց, Սանկտ Պետերբուրգ, 1894։
Աղվեսագիրք, Յերևան, 1935, 116 էջ։
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Առակներ, Երևան, 1951, 144 էջ։
Աղվեսագիրք, Երևան, 1955, 84 էջ։
Խրատք, Վենետիկ, 1956, 88 էջ։
Առակներ, Երևան, 1972, 52 էջ։
Աղվեսագիրք, Երևան, 1972։
Աղվեսագիրք, Երևան, 1981, 112 էջ։
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Առակներ, Երևան, 1986, 80 էջ։
Աղուեսագիրք, Անթիլիաս, 1993, 96 էջ։
Գիրք հաստատութեան եւ արմատ հաւատոյ, Երևան, 1998, 448 էջ։
Խրատներ, Երևան, 1999, 220 էջ։
Աղվեսագիրք, Երևան, 2002, 36 էջ։
Խրատներ, Անթիլիաս, 2002, 136 էջ։
Խրատ բոլոր քահանաներին եւ ժողովրդին, Թեհրան, 2005, 264 էջ։
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Միջնադարյան Հայաստանի առակները, Երևան, 2007, 92 էջ։
Աղուեսագիրք, Հալէպ, 2008, 80 էջ։
Խրատ քահանաներին եւ ժողովրդին, Էջմիածին, 2008, 288 էջ։
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Միջնադարյան Հայաստանի առակները, Երևան, 2010, 120 էջ։
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Առակներ, Երևան, 2012, 92 էջ։
Առակներ, Երևան, 2013, 92 էջ։
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Միջնադարյան Հայաստանի առակները, Երևան, 2014, 96 էջ։
Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Հայկական առակներ, Երևան, 2015, 112 էջ։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հակոբ Անասյան, Վարդան Այգեկցին որպէս համերաշխության գաղափարախոս,- «Էջմիածին», 1969, թիվ Է-Ը, էջ 52-58։
Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատ. 11, Երևան, 1986։
Հայկական համառոտ հանրագիտարան, հատ. 4, Երևան, 2003։
Ով ով է (Հայեր։ Կենսագրական հանրագիտարան), հատ. 2, Երևան, 2007, էջ 531-532։

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վարդան Այգեկցի» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Վարդան Այգեկցի» հոդվածին։