Վանկական ոտանավոր
Մանկական ոտանավոր (սիլաբիկ) (հունարեն՝ συλλαβή` վանկ), տաղաչափական հիմնական համակարգերից մեկը, որի ռիթմը գոյանում է տողերի մեջ վանկերի թվի հավասարության շնորհիվ։
Վանկական տաղաչափությունը հատուկ է սլավոնական (չեխերեն, սերբերեն, լեհերեն) և ռոմանական (իտալերեն, ֆրանսերեն) մի շարք լեզուներին, որոնցում բառային շեշտն ունի իր կայուն տեղը, իսկ շեշտված և անշեշտ վանկերի տարբերությունն այնքան էլ մեծ չէ։ Ուստի ռիթմի գլխավոր պայմանը, ի տարբերություն վանկաշեշտական ոտանավորի, վանկերի հավասար քանակն է։
Վանկային սկզբունքը հատուկ է նաև հայ պոեզիային։ Այստեղ ևս շեշտերի դասավորությունն էական չէ. կարևորը տողերի և կիսատողերի (անդամների) մեջ վանկերի թվի հավասարությունն է, իսկ շեշտերի տեղը կայուն չէ։ Այսպես, հայկական ոտանավորի ամենատարածված տեսակներն են ութ և յոթ վանկանի տողերը, ընդ որում, ութ վանկանի տողը բաժանվում է երկու հավասար կիսատողերի, իսկ յոթ վանկանի տողը` երեք և չորս վանկանի կիսատողերի։ Կիսատողերի (անդամների) պարբերական կրկնությունից գոյանում է ռիթմը։
Տաս վանկանի տողը հիմնականում բաժանվում է երկու հավասար (հինգ վանկանի) կիսատողերի։ Շեշտերի տեղը փոփոխական է։
Հայ պոեզիայի մեկ այլ չափերից մեկը՝ տասնհինգ վանկանի տողը, հիմնականում կազմված է լինում չորս կայուն մասերից՝ երեք հատ չորս վանկանի և մեկ հատ երեք վանկանի կիսատողերից։ Շեշտերի դասավորությունն այստեղ ևս անկանոն է։
Վանկական բանաստեղծության հետ հավասար հայ պոեզիայում կիրառվում են վանկաշեշտական, համաշեշտ և ազատ ոտանավորի ձևերը։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Էդ. Ջրբաշյան, Հ. Մախչանյան, Գրականագիտական բառարան, էջ 287