Սլավոնական գիր
Սլավոնական գիր, 9-րդ դարի 2-րդ կեսին հուն, (բյուզ․) գրի հետևողությամբ ստեղծված և նախապես հին սլավոնականի համար գործածված գրատեսակ, այբուբեն (տես Կիրիլ և Մեֆոդի)։ Սլավոնական այբուբենը ունեցել է 2 տարատեսակ՝ կիրիլիցա և գլագոլիցա։ Կիրիլիցայի 43 գրանշանից 24-ը ծագում է բյուզանդական բոլորգրից, 2-ը՝ հրեական քառակուսի տառատեսակից, իսկ մնացածը հորինված է սլավոնական ինքնատիպ հնչույթներն արտահայտելու համար։ Ռուսիայում գործածվել է 10 - 11-րդ դարերից մինչև 18-րդ դարի սկզբները։ Սրանից է սերում նաև ռուսական այբուբենը։ Ըստ տառատեսակների, կիրիլիցան ներկայանում է երեք տարբերակով՝ ուստավ, կիսաուստավ և շղագիր։ Այն գործածել են հիմնականում ուղղափառ սլավոնները, մինչև 19-րդ դար՝ նաև ռումինները։
Ուկրաինացիների, բուլղարների ու սերբերի կողմից այժմ գործածվող գրատեսակները կիրիլիցայի հետագա ձևափոխություններն են։ Գլագոլիցայի ստեղծման հանգամանքները դեռևս պարզ չեն։ Սակայն նրա հիմքում նույնպես ընկած է հունա-բյուզանդական գրատեսակը։ Թեև գլագոլիցայի ու կիրիլիցայի փոխհարաբերությունը որոշ չէ և տառատեսակներով խիստ տարբերվում են իրարից, այնուամենայնիվ մերձենում են տառակազմով, տառերի դասավորությամբ ու այբբենական արժեքով։ Գլագոլիցան հիմնականում գործածել են հարավ-արևելյան սլավոն-կաթոլիկները, և այն դուրս է մղվել ավելի վաղ, քան կիրիլիցան։ Սլավոնական գիրը ռուսերեն այբուբենի գործառություններով այժմ ընդլայնել է իր ազդեցության ոլորտը, թեև այսօր սլավոնական մի շարք լեզուների (արևմտական խմբի, սլովեներենի) համար գործածվում են լատինագիր գրատեսակներ։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ռուս.՝ Лавров П․ А․, Материалы по истории возникновения древнейшей славянской письменности, Л․, 1930; Щепкин В․ Н․, Русская палеография, М․, 1967․
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 10, էջ 422)։ 
|