Ռիշտա

Ռիշտա
Տեսակ	տաքսոն
Հետևանք	Դրակունկուլոզ
Անվանվել է	Մադինա
	Dracunculus medinensis Վիքիպահեստում

Ռիշտա կամ գվինեական որդ (տաջ.՝ թել, լատին․՝ dracunculus - փոքրիկ վիշապ օձ), մակաբույծ կլոր որդ, որն առաջացնում է դրակունկուլոզ ճիճվային հիվանդություն^[2]։

Հարուցիչ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարուցիչը նեմատոդների racunculus medinensis դասի (տեղադրվում է հիմնականում ենթամաշկային ճարպաշերտում)։ Էգի երկարությունը 32-120 սմ է, արուինը՝ մինչև 4 սմ, լայնությունը՝ 0,5-1,7 մմ։ Հիվանդանում են մարդը և որոշ կենդանիներ (շուն, շնագայլ և այլն)։

Տարածում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարածված է Աֆրիկայի^[3], Հնդկաստանի, Արաբական թերակղզու, Իրանի, Բրազիլիայի մի շարք շրջաններում։ ԽՍՀՄ-ում նկատվել է Միջին Ասիայի հանրապետություններում, որտեղ 1932 թվականից հետո դեպքեր չեն գրանցվել։

ամսաթիվ	Հարավային Սուդան	Մալի	Եթովպիա	Չադ	Գանա	ընդհանուր

2007	5,815^[4]	313^[4]	0^[4]	0^[5]	3,358^[4]	9486
2008	3,618^[4]	417^[4]	41^[4]	0^[5]	501^[4]	4577
2009	2,733	186	24	0^[5]	242	3186
2010	1,698^[6]	57^[6]	21^[6]	10^[6]	8^[6]	1794
2011	1,028^[7]	12^[7]	8^[7]	10^[7]	0^[7]	1058
2012	521^[7]	7^[7]	4^[7]	10^[7]	0	542
2013	113^[7]	11^[7]	7^[7]	14^[7]	0^[7]	148
2014	70^[7]	40^[7]	3^[7]	13^[7]	0^[7]	126
2015 (up to 30 April)	0^[7]	0^[7]	0^[7]	3^[7]	0^[7]	3

Պաթոգենեզ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարուցիչի վերջնական տերը մարդն է, հազվադեպ՝ շունը։ Միջանկյալ տերերը քաղցրահամ ջրերում ապրող ցիկլոպներն են, որոնց օրգանիզմում որդի թրթուրները զարգանում են։ Մարդը վարակվում է այդ ցիկլոպները ջրի հետ կուլ տալով։ Վարակումից 9-14 ամիս անց առաջանում են ալկրգիական երևույթներ (եղնջացան, շնչահեղձության նոպաներ և այլն), սրտխառնոց, փսխում, լուծ, ուշաթափություն և այլն։ Մաշկի վրա, որդի տեղադրության հատվածում, գոյանում է բուշտ, որը մի քանի օր անց պատռվում է և բացվածքում երևում որդի գլխիկը։ Ջրի հետ շփվելիս (լողանալիս) ախտահարված հատվածից որդի թրթուրներն անցնում են ջրի մեջ։

Դրակունկուլոզը կարող է բարդանալ ձուսպապարկի բորբոքումով, որդերի անշարժացմամբ։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բուժումը որդի վիրաբուժական հեռացում, հակաալերգիական և հակաբորբոքային միջոցներ։ Կանխարգելումը․ ջրամատակարարման աղբյուրների սան․ պահպանության կանոնների կիրառումը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ http://www.nmnhs.com/historia-naturalis-bulgarica/pdfs/000395000232016.pdf
↑ Barry, Michele (2007-06-21), «The Tail End of Guinea Worm — Global Eradication without a Drug or a Vaccine», New England Journal of Medicine, 356 (25): 2561–2564, doi:10.1056/NEJMp078089, PMID 17582064, Վերցված է 2008-07-15-ին
↑ «Guinea Worm Eradication Program». The Carter Center. Carter Center. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 1-ին.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 «Progress toward Global Eradication of Dracunculiasis, January 2008 – June 2009». Medscape. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 2-ին.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 WHO Collaborating Center for Research, Training and Eradication of Dracunculiasis (2011 թ․ հունվարի 7). «GUINEA WORM WRAP-UP #202» (PDF). Centers for Disease Control and Prevention (CDC).
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 WHO (2011 թ․ մարտի 4). «Monthly report on dracunculiasis cases, January–December 2010» (PDF). Wkly Epidemiol Rec. World Health Organization. 86 (10): 91–2. PMID 21395188.
↑ ^7,00 ^7,01 ^7,02 ^7,03 ^7,04 ^7,05 ^7,06 ^7,07 ^7,08 ^7,09 ^7,10 ^7,11 ^7,12 ^7,13 ^7,14 ^7,15 ^7,16 ^7,17 ^7,18 ^7,19 ^7,20 ^7,21 ^7,22 ^7,23 «Guinea Worm Disease: Case Countdown». Carter Center. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 15-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Зоология беспозвоночных/под ред. В. Вестхайде и Р. Ригера. — М.: Т-во научных изданий КМК, 2008.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից։

[_95239376acbb9aa5-1] ttp://www.nmnhs.com/historia-naturalis-bulgarica/pdfs/000395000232016.pdf

[Barry-2] Barry, Michele (2007-06-21), «The Tail End of Guinea Worm — Global Eradication without a Drug or a Vaccine», New England Journal of Medicine, 356 (25): 2561–2564, doi:10.1056/NEJMp078089, PMID 17582064, Վերցված է 2008-07-15-ին

[GWEP-3] «Guinea Worm Eradication Program». The Carter Center. Carter Center. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2011 թ․ մարտի 1-ին.

[urlMedscape711296-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 «Progress toward Global Eradication of Dracunculiasis, January 2008 – June 2009». Medscape. Վերցված է 2010 թ․ մայիսի 2-ին.

[Wrap-up_202-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 WHO Collaborating Center for Research, Training and Eradication of Dracunculiasis (2011 թ․ հունվարի 7). «GUINEA WORM WRAP-UP #202» (PDF). Centers for Disease Control and Prevention (CDC).

[WHO_WER_86-10-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 ^6,4 WHO (2011 թ․ մարտի 4). «Monthly report on dracunculiasis cases, January–December 2010» (PDF). Wkly Epidemiol Rec. World Health Organization. 86 (10): 91–2. PMID 21395188.

[carter2012-7] 7,00 ^7,01 ^7,02 ^7,03 ^7,04 ^7,05 ^7,06 ^7,07 ^7,08 ^7,09 ^7,10 ^7,11 ^7,12 ^7,13 ^7,14 ^7,15 ^7,16 ^7,17 ^7,18 ^7,19 ^7,20 ^7,21 ^7,22 ^7,23 «Guinea Worm Disease: Case Countdown». Carter Center. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 15-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]