Ջրոսպ

Ջրոսպ
Ряска малая (Lemna minor)
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Բաժին Ծածկասերմեր Դաս Միաշաքիլավորներ Ընտանիք Ջրոսպազգիներ Ցեղ Ջրոսպ
Լատիներեն անվանում
Lemna L., 1753
Հոմանիշներ
Staurogeton (Rchb.) Schur
Տիպիկ ներկայացուցիչներ
Lemna minor L., 1753 — Ряска малая
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում

Ջրոսպը կամ ձկնոսպ, գորտնբույս (լատին․՝ Lémna) ջրոսպազգիների ընտանիքի բազմամյա ջրային խոտաբույս է։ Հայտնի է 10 տեսակ։

Հայաստանում

Spirodela polyrrhiza, Բուսաբանական նկարազարդումը «Bilder ur Nordens Flora» գրքից, 1917-1926

Հայաստանում՝ 5 տեսակ՝

• Ջրոսպ փոքր (L. minor),
• Ջրոսպ եռմասնյա (L. trisulca),
• Ջրոսպ ուռուցիկ (L. gibba),
• Ջրոսպ բազմարմատ (L. polyrhiza) և այլն։

Կենսաբանական նկարագիր

Մանր, ջրի մեջ սուզված կամ մակերեսին լողացող կլորավուն կամ երկարավուն, կանաչ թիթեղիկներ են, որոնցից յուրաքանչյուրն ունի մեկ մազանման արմատ։ Վերջինս, բացի սննդանյութերի յուրացումից, կատարում է նաև խարիսխի դեր և պահպանում է թիթեղի հավասարակշռությունը ջրի երեսին։ Թիթեղները ձևավորված ընձյուղներ են և տերևի ֆունկցիա են կատարում։

Ջրոսպը ծաղկում է հազվադեպ (ամռանը)։ Ծաղիկները միասեռ են, առանց ծաղկակալի, առաջանում են թիթեղի եզրին գտնվող խորշերում (պարկերում)։

Պտուղն ունի 1-7 սերմ։ Շատ արագ բազմանում է վեգետատիվ ճանապարհով, հաճախ ծածկում ամբողջ ջրի մակերեսը։ Աշնանը (մինչև ցրտերը) ջրոսպի թիթեղի միջբջջային տարածություևները լցվում են ջրով, և այն իջնում է ջրամբարի հատակը։ Գարնանը նորից ջրի երես է բարձրանում և շարունակում բազմանալ։

Տարածում

Ջուր՝ ամբողջությամբ պատվախ ջրոսպով (Տավրիկյան այգու ջրանցքում, Սանկտ Պետերբուրգում)

Ջրոսպի շերտը Հյուսիսային Դոնեց գետում

Հանդիպում են բոլոր երկրներում, ինչպես չոր, այնպես էլ արևադարձային կլիմաներում, միայն մաքուր ջրերում են հանդիպում։

Հայաստանում տարածված է գրեթե բոլոր մարզերի մինչև 2400 մ բարձրություններում գտնվող քաղցրահամ ջրերում՝ լճերում, լճակներում, գետերում, ջրամբարներում, կանգնած և դանդաղահոս ջրերում։

Կիրառություն

Ջրոսպը ջրային միջատների, թռչունների, խոզերի կեր է։ Նպաստում է մոծակների վերացմանը (Ջրոսպով ծածկված ջրամբարներում մոծակների թրթուրներ չեն զարգանում)։

Օգտագործվում է նաև որպես գեղազարդիչ բույս՝ պարտեզագործության մեջ, ջրավազանների կանաչապատման համար, սենյակային ակվարիումներում։ Բազմարմատ ջրոսպը հանդիպում է Արմավիրի և Արարատի (Սևջուր գետի ափերին, Մեծամոր լճում), Լոռու (Պարզ լճում) մարզերում, գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։

Դասակարգում

Տեսակներ

Դասը ունի 13 տեսակ.

• Lemna aequinoctialis Welw.
• Lemna disperma Hegelm.
• Lemna gibba L.
• Lemna japonica Landolt
• Lemna minor L.
• Lemna minuta Kunth
• Lemna obscura (Austin) Daubs
• Lemna perpusilla Torr.
• Lemna tenera Kurz
• Lemna trisulca L.
• Lemna turionifera Landolt
• Lemna valdiviana Phil.
• Lemna yungensis Landolt

Գրականություն

• Тахтаджян А. Л. Система магнолиофитов. Наука, 1987. — 439 с.
• Кузенева О. И. Род 244. Ряска — Lemna // Флора СССР. В 30 т. / Гл. ред. акад. В. Л. Комаров; Ред. тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.։ Изд-во АН СССР, 1935. — Т. III. — С. 492—494. — 636 + XXV с. — 5175 экз.
• Cross, J.W. (2006). The Charms of Duckweed.
• Landolt, E. (1986) Biosystematic investigations in the family of duckweeds (Lemnaceae). Vol. 2. The family of Lemnaceae - A monographic study. Part 1 of the monograph։ Morphology; karyology; ecology; geographic distribution; systematic position; nomenclature; descriptions. Veröff. Geobot. Inst., Stiftung Rübel, ETH, Zurich.

Արտաքին հղումներ

• Lemna Արխիվացված 2013-07-03 Wayback Machine։ сведения о таксоне на сайте The Plant List.(անգլ.)
• Lemna Ecotox testing Duckweed growth inhibition tests and standardisation Արխիվացված 2006-08-31 Wayback Machine
• OECD Guideline for Lemna Test Արխիվացված 2016-01-07 Wayback Machine
• USDA Plants Profile: North American Species
• Jepson Manual Treatment: Lemna

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական տարբերակը վերցված է Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջրոսպ» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջրոսպ» հոդվածին։