Ջրային ռեսուրսների համաշխարհային օր

Ջրային ռեսուրսների համաշխարհային օրը (անգլ.՝ World Water Day, իսպ.՝ Día Mundial del Agua, ֆր.՝ Journée mondiale de l'eau) նշվում է մարտի 22-ին, կոչված է՝ հասարակության ուշադրությունը հրավիրելու ջրային օբյեկտների վիճակի ու խնդիրների վրա՝ կապված դրանց վերականգնման ու պահպանության հետ, անհրաժեշտ քայլեր ձեռնարկելու բնակչությանը խմելու ջրով ապահովելու հարցում։ Հրատապ է աղտոտված ջրի վերածումը մաքուր, անվտանգ և տնտեսապես գրավիչ պաշարի, որը 21-րդ դարում հանգուցային մարտահրավերներից մեկն է համաշխարհային մարդկության գոյատևման համար»^[1]։

Ջրային ռեսուրսների բաշխումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջրային ռեսուրսներն ընդհանուր առմամբ կազմում են 1454 միլիոն կմ³, որի մոտավորապես 97%-ը պարունակում է Համաշխարհային օվկիանոսը։ Երկրորդ տեղում է սառույցը լեռներում ու բևեռային գոտիներում։ Սակայն այս ջրերն առայժմ գրեթե չեն օգտագործվում։ Երրորդ տեղում են ստորգետնյա ջրերը, մթնոլորտային տեղումները, գետերի ու լճերի ջրերը, որոնք ջրի ընդհանուր պաշարի սոսկ 0,4%-ն են կազմում։ Հենց այդ ջրերն էլ մարդն օգտագործում է իր կենցաղային և տեխնիկական պահանջների համար^[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջրային ռեսուրսների համաշխարհային օր անցկացնելու գաղափարն առաջին անգամ հնչել է ՄԱԿ-ի Շրջակա միջավայրի պահպանության ու զարգացման համաժողովում, որը տեղի է ունեցել 1992 թ. հունիսի 3-14-ը՝ Ռիո դե Ժանեյրոյում^[3]։ Սահմանվել է 1993 թ. փետրվարի 22-ին՝ ՄԱԿ-ի Գլխավոր վեհաժողովի կողմից (1993 թ. փետրվարի 22-ի 47/193 բանաձևով)։ Այդ բանաձևի համաձայն՝ պետություններին առաջարկվել է մարտի 22-ին անցկացնել միջոցառումներ՝ նվիրված ջրային պաշարների յուրացմանն ու պահպանությանը^[1]։

Վիճակագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մոլորակի բնակչության 40%-ն ընդգրկող 80-90 երկիր արդեն սակավաջուր են դարձել ու տառապում են խմելու ջրի պակասից։ Ըստ որում՝ բազմաթիվ երկրներ որպես խմելու ջուր են օգտագործում իրենց տարածքներով անցնող գետերի ջրերը^[2]։
Ներկայումս ընդհանուր առմամբ աշխարհում ջրի սակավությունից տառապում է ավելի քան 1 միլիարդ մարդ, իսկ 2,5 միլիարդն ապրում է առանց որակյալ խմելու ջրի^[2]։
Ըստ գիտնականների, եթե արդյունավետ միջոցներ չձեռնարկվեն, ապա III հազարամյակում Երկրագնդի միլիարդավոր բնակիչներ աղբյուրի մաքուր ջրի համն այդպես էլ չեն տեսնի^[2]։
Աշխարհի բնակչության 1/3-ը ունի ջրի անբավարարության խնդիր^[4]։
900 միլիոն մարդ օգտագործում է անմշակ, վատորակ ջուր^[4]։
Միայն 40 տարում (1960-2000) ջրի համաշխարհային ծախսը կրկնապատկվել է^[4]։
Ամեն տարի մինչև հինգ տարեկան առնվազն 1,8 միլիոն երեխա մահանում է անորակ ջրից առաջացած հիվանդություններից, այսինքն՝ մեկ երեխա յուրաքանչյուր 20 վայրկյանում^[4]։
2006 թվականին 1.1 մլդ մարդ զրկված էր անվտանգ խմելու ջուր ունենալու հնարավորությունից^[4]։
1991-ից 2000-ին երաշտից մահացել է 280000 մարդ^[4]։
Աշխարհում գրեթե 2.6 մլդ մարդ, որոնք զրկված են անհրաժեշտ սանիտարահիգիենիկ պայմաններ ունենալու հնարավորությունից, ճնշող մեծամասնությամբ Հարավային Ասիայից է^[4]։
1991 թվականից 2000 թվականին 665000 մարդ մահացել է 2557 տարերային աղետներից, որոնց 90%-ը կապված է ջրի հետ, ընդ որում զոհերի 97%-ը զարգացող երկրներից են^[4]։
Ջրի անբավարարությամբ տառապող երկրներում ապրող մարդկանց թիվը 2006-ին 700 միլիոն էր, ըստ կանխատեսումների 2025-ին կդառանա 3 մլրդ^[4]։

Ջրային ռեսուրսների համաշխարհային օրվա ամենամյա թեմաները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աշխարհի տարբեր շրջաններում ջրի հանդեպ վերաբերմունքը և նրա օգտագործման ձևերը տարբերվում են և կախված են մշակութային ավանդույթներից, տեղական սովորույթներից և հասարակական արժեքներից։ Ջուրը դարձել է սպառողական ապրանք, որը շատ հաճախ մարդիկ անտեսում են։ Ամեն տարի մարտի 22-ին ՄԱԿ-ի հաստատություններից մեկը նշանակվում է համակարգող ամբողջ աշխարհում Ջրի համաշխարհային օրվա շրջանակներում միջոցառումներ անցկացնելու համար։ Ջրային ռեսուրսների բազմակողմանիությունը ներկայացնելու նպատակով ամեն տարի ջրի օրվան նվիրված միջոցառումներն անցկացվում են նոր թեմաներով^[5]։

1994 — «Մեր ջրային ռեսուրսների նկատմամբ խնամքը յուրաքանչյուրիս գործն է»
1995 — «Ջուրը և կանայք»
1996 — «Ջուր պապակ քաղաքների համար»
1997 — «Բավարա՞ր է արդյոք ջրի քանակը երկրի վրա?»
1998 — «Գրունտային ջրերը ՝ որպես անտեսանելի ռեսուրս»
1999 — «Յուրաքանչյուրը ապրում է հոսանքին հակառակ»
2000 — «Ջրային ռեսուրսներ XXI դարի համար»
2001 — «Ջրային ռեսուրսներ առողջությոն համար»
2002 — «Ջրային ռեսուրսներ զարգացման համար»
2003 — «Ջրային ռեսուրսներ ապագայի համար»
2004 — «Ջրային ռեսուրսները և բնական աղետները»
2005 — «Ջրային ռեսուրսներ կյանքի համար»
2006 — «Ջրային ռեսուրսները և մշակույթը»
2007 — «Ջրի անբավարարության խնդրի լուծումը»
2008 — «Ջրային ռեսուրսները և սանիտարիան»
2009 — «Ընդհանուր ջրային ռեսուրսները ընդհանուր հնարավորություններ են»
2010 — «Մաքուր ջուրը աշխարհի առողջության համար»
2011 — «Ջուրը քաղաքների համար»
2012 — «Ջուրը և սննդային անվտանգությունը»
2013 — «Ջրային համագործակցություն»
2014 — «Ջուրը և էներգիան»
2015 — «Ջուրը և կայուն զարգացումը»^[6]
2021 — «Արժևորելով ջուրը»

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ՄԱԿ-ի Գլխավոր վեհաժողովի բանաձև(անգլ.)
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Քիմիա 8,Հեղինակ՝ Լ.Ա. Սահակյան, Հ.Գ.Խաչատրյան, Ք.Հ. Բդոյան,էջ 149-152
↑ ՄԱԿ-ի Շրջակա միջավայրի պահպանության ու զարգացման համաժողովում,1992 թ. հունիսի 3-14, Ռիո դե Ժանեյրո, Օրակարգ 21(անգլ.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 28-ին.
↑ http://www.mnp.am/?p=213
↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 29-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 29-ին.

[un-1] 1,0 ^1,1 ՄԱԿ-ի Գլխավոր վեհաժողովի բանաձև(անգլ.)

[pr-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Քիմիա 8,Հեղինակ՝ Լ.Ա. Սահակյան, Հ.Գ.Խաչատրյան, Ք.Հ. Բդոյան,էջ 149-152

[3] ՄԱԿ-ի Շրջակա միջավայրի պահպանության ու զարգացման համաժողովում,1992 թ. հունիսի 3-14, Ռիո դե Ժանեյրո, Օրակարգ 21(անգլ.)

[am-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 ^4,7 ^4,8 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ սեպտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 28-ին.

[5] ttp://www.mnp.am/?p=213

[6] «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ մայիսի 29-ին. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 29-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]