Ջուջևան

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Գյուղ
Ջուջևան
ԵրկիրՀայաստան Հայաստան
ՄարզՏավուշ
Հիմնադրված է1874 թ.
Այլ անվանումներՃչեվանք
ԲԾՄ1100 մ
Կլիմայի տեսակմերձարևադարձային
Պաշտոնական լեզուՀայերեն
Բնակչություն514[1] մարդ (2011)
Ազգային կազմՀայեր
Կրոնական կազմՀայ Առաքելական եկեղեցի
Ժամային գոտիUTC+4
Փոստային ինդեքս4116
Ջուջևան (Հայաստան)##
Ջուջևան (Հայաստան)

Ջուջևան, գյուղ Հայաստանի Հանրապետության Տավուշի մարզի Նոյեմբերյանի տարածաշրջանում, մարզկենտրոնից 42 կմ հյուսիս-արևմուտք, Բաղանիս գետի վերնագավառում։ Գտնվում է Երևանից 180 կմ, իսկ Հայաստանի պետական սահմանից՝ 7 կմ հեռավորության վրա։

Գյուղը գտնվում է տարածաշրջանային կենտրոն Նոյեմբերյանից 8.0 կմ, մարզկենտրոն Իջևանից՝ 53,0 կմ, մայրաքաղաք Երևանից 190,0 կմ հեռավորության վրա։

Աշխարհագրական դիրք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջուջևանը գտնվում է Տավուշի մարզի հյուսիսային մասում, հյուսիսային լայնության 41 աստիճանի և արևելյան երկայնության 45 աստիճանի վրա, Գուգարաց լեռնաշղթայի արևելյան և հյուսիս-արևելյան վերջավորության վրա գտնվող Էլակ սարի /1361 մ/ հարավային  և հարավ-արևմտյան ստորոտին, ծովի մակերևույթից 1000-1100 մետր բարձրության վրա։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղը հիմնադրվել է 1874 թվականին։ Այն գտնվում է Բաղանիս գետի վերին հոսանքի շրջանում, Նոյեմբերյան քաղաքից 5կմ հարավ-արևելք։

Այժմյան Ջուջևան գյուղի գտնվելու վայրը եղել է մարդկության կացության հնագույն վայր, որը գոյություն է ունեցել քարե դարից սկսած։ Քարե դարե կայանքներ են հայտնաբերվել «Պարու քար», «Պլոլիկ հող» կոչվող հանդամասերում։ ։

Գյուղի շրջակա տարածքները որպես բնակատեղիներ անընդմեջ գոյություն են ունեցել բրոնզե դարից սկսած մինչև մեր օրերը։ Գոյություն ունեն բրոնզեդարյան կիկլոպյան կառույցներ։ Դրանցից նշանավոր են` «Արամի Բլուր», «Պոպլոզի բլուր», «Քոչոլի բլուր» և այլ գագաթները (տես` Ս.Ս. Չիլինգարյանի «Նոյեմբերյանի շրջանի կիկլոպյան կառույցները» պատմա-բանասիրական հանդես, թիվ 1, 1968թ.): Նշվածներից կարևոր է «Արամի բլուրը», որի դամբարանադաշտը գտնվում է հնագույն բնակատեղիի հարավային մասում, ուր կյանքը չի դադարել վար բրոնզեդարից մինչև մեր թվարկության առաջին դարերը։ Նույն դամաբարանադաշտից գտնվել են բացառիկ հուշարձաններ, որոնք եզակի են Հայաստանում։

Հայտանաբերվել է մոտ երկու մետր երկարության կաղնե փայտից պատրաստված նավակի բեկորներ,որոնք վառ ապացույց են, որ Շորվանի գետը, որը հոսում է գյուղի մոտով, հնագույն ժամանակներում եղել է մեծ գետ և նավարկելի։ Հնագիտական ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ մ.թ.ա. 7-1-րդ դարերում Ջուջևանի տարածքը եղել է վաղ հայկական դարաշրջանի նշանավոր բնակատեղի, որտեղից հայտնաբերվել են բրոնզե, արծաթյա և երկաթե զենքեր, զարդեր, կենցաղային զանանազան իրեր, այդ թվում մ.թ.ա. 2-րդ դարից 1-ին դարերը Միհրդատ և օրոտ թագավորների դրամները։ Հնագիտական ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս նաև, հետագա դարաշրջաններում Ջուջևանը որպես բնակատեղի շարունակել է գոյություն ունենալ բոլոր ժամանակներում, ընդ որում բնակատեղիները անընդհատ փոփոխվել են։ Միջնադարյան բնակատեղիներից են «Գյուղատեղը», «Մոշուտի նավը», «Խեչատեղը» և այլն։

Ուշ միջնադարում, ավարառու ցեղերի հարձակման հետևանքով տեղանքի բնակավայրը դադաել է գոյություն ունենալ։ Տեղաբնակները հարկադրաբար հեռացել են տարբեր վայրեր։ Երկար ժամանակ բնակավայրը դադարել է գոյություն ունենալ։

Ջուջևան գյուղի անունը ամենայն հավանականությամբ առաջացել է Ջիջիվան անունից։

1874 թվականին «Ծակ քար» կոչվող հանդամասից բնակիչները ավարառու ցեղերի և թավադբեգերի հալածանքների հետևանքով հեռացել են և բնակություն հաստատել Լճկաձոր, Արճիս գյուղերում և Ջուջևանի այժմյան տարածքում։ 

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ըստ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների՝ Ջուջևանի մշտական բնակչությունը կազմել է 514, առկա բնակչությունը՝ 466 մարդ[1]։ Հիմնադրվել է 1874 թ.` հիմնականում Արցախից տեղափոխվածների կողմից։ Նախնիների մի մասը եկել են Այրումից, Հաղպատից և Լճկաձորից։

Ջուջևանի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև[2].

Տարի 1873 1897 1926 1939 1959 1970 1979 1989 2001 2011
Բնակիչ 73 172 328 380 481 547 520 583 581 514[1]

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1933 թվականին Ջուջևանում կազմակերպվում է «Կալինինի» անվան կոլտնտեսությունը։ Կոլտնտեսությունը հիմնականում զբաղվում էր տավարաբուծությամբ, ոչխարաբուծությամբ, բանջարանաբոստանային կուլտուրաների մշակությամբ և կերարտադրությամբ։ 1961 թվականին ստեղծվում է Ղոշխոթանի միացյալ խորհտնտեսությունը, որի կազմի մեջ է մտնում նաև Ջուջևանի տեղամասը։ 1967 թվականին այն առանձնանում է, որպես առանձին խորհտհնտեսություն։ Այժմ ջուջևանցիները զբաղվում են 1991 թվականին տեղի ունեցած սեփականաշնորհումից իրենց բաժին հասած հողակտորը մշակելով, անասնապահությամբ, գյուղում զարգացած է նաև մեղվաբուծությունը։

Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դպրոցը հիմնադրվել է 1924 թվականին, որը գործել է Իսրայելյան Հմայակի տան նկուղում։ Առաջին ուսուցիչը եղել է Գերասիմ Իսրայելյանը, գյուղի տերտերի՝ Ղուկաս Իսրայելյանի որդին։ 1924-1925 թվականներին գործել է հիմնական դպրոցը, որի տնօրենն է եղել Լևոն Բարսեղյանը Կողբից, ով ունեցել է 7-ամյա կրթություն։ 1928-1933 թվականներին դպրոցի տնօրեն է աշխատել Վասիլ Ղուշչյանը՝ Դոստլուից /այժմ Բարեկամավան/: Մինչև 1941թ. դպրոցը եղել է տարրական, իսկ 1941-ից դարձել է յոթնամյա։ Հետագա տարիներին դպրոցի տնօրեններ են աշխատել Անիկ Շաքարի Հարությունյանը, Մարուսյա Սերգոյի Չիլինգարյանը, Սիրուշ Ավագյանը /մինչև 1954թ,/, Լևոն Ղազարյանը /Ղալաչայից/, Վահան Երվանդի Իսրայելյանը /1956-1978թթ/, Անուշ Գրիշայի Ալեքսանյանը /1978-1990թթ./, Վալերիկ Սերյոժայի Վարդանյանը /1990-2018թթ./: 2018-ից դպրոցի տնօրենն է Վասիլ Վերանի Չիլինգարյանը։ 1991 թվականին դպրոցը դարձել է միջնակարգ։ Դպրոցի նոր շենքի բացումը կատարվել է 2002թ. սեպտեմբերի 28-ին, 2006-ին կառուցվել է նոր մասնաշենք հանդիսությունների ու մարզական դահլիճներով։    

Հողատեսքերը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վարելահողեր՝ 111.0 հա,  խոտհարքներ՝ 351.0 հա, արոտավայրեր՝ 794 հա, բնակավայրի կառուցապատման տակի հողեր՝ 39 հա, այլ օբյեկտներ՝ 1.4 հա, չօգտագործվող հողեր՝ 12,4 հա։ Սեփականաշնորհված մեկ հողաբաժնի չափը՝ վարելահող՝ 0.33 հա, խոտհարք՝ 0,7 հա.

Գյուղատնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անասնապահություն՝ խոշոր եղջրավոր անասուններ 645 հատ, որից կովեր՝ 268 հատ, ոչխարներ 5 հատ, որից մայրեր՝ 5 հատ, խոզեր 256 հատ, որից մայրեր՝ 28 հատ, ձի՝ 55 հատ, մեղվաընտանիք՝ 125 հատ, թռչուն՝ 850 թև

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակլիմայական պայմանները՝ գտնվում է բարեխառն գոտում, ամռանը միջին ջերմաստիճանը +30 °C է, ձմռանը՝- 2 °C։

Պատմամշակույթային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջուջևանում են գտնվում Սուրբ Գրիգոր և 19-րդ դարի “Ջուջեվանք” եկեղեցիները, “Խեչ” սրբատեղին և XII-XIV դարերի մատուռը։

Հասարակական կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գյուղում գործում է միջնակարգ դպրոց։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
  2. «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 162» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Մայիսի 24-ին.