Պղնձի հանքանյութեր
Պղնձի հանքանյութեր, պղինձ պարունակող բնական միներալային ագրեգատներ, որոնցից մետաղի արդյունաբերական կորզումը տնտեսապես շահավետ է։ Պղինձ պարունակող ավելի քան 170 միներալներից միայն 10-17 ունեն արդյունաբերական նշանակություն։
Գլխավոր արդյունաբերական միներալներն են՝
Որոշ նշանակություն ունեն.
- տենանտիտը,
- տետրաէդրիտը,
- էնարգիտը։
Օքսիդացման զոնայում տարածված են.
- պղնձի կարբոնատները,
- սուլֆատները,
- սիլիկատները (մալաքիտ, ազուրիտ, քրիզոկոլա, խալկանթիտ և այլն)։ Հանքանյութերում պղնձի միներալները ուղեկցվում են ոչ հանքային (քվարց, բարիտ, անհիդրիտ) և երկաթի ու գունավոր մետաղների որոշ, միներալներով (պիրիտ, պիրոտին, սֆալերիտ և այլն)։
Ծագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պղնձի հաանքանյութերը ծագմամբ բազմազան են․ հայտնի են՝
- մագմատիկ ծագման պղինձնիկելային լիքվացիոն հանքանյութեր, տեղադրված գաբրո-նորիտներում և այլ հիմքային կազմի հրային ապարներում (Սադբերին՝ Կանադայում),
- սկառնային հանքանյութեր կրաքարերի և գրանիտոիդային ապարների կոնտակտներում (Տուրայի հանքավայրը՝ Ուրալում, Բիսբին և Մորենսին՝ ԱՄՆ-ում),
- բարձր ջերմաստիճանի հիդրոթերմալ պղինձտուրմալինային և պղինձանագային հանքանյութեր՝ կապված մերձմակերեսային ինտրուզիվների և հրաբուխների արմատային մասերի հետ (Մեծ ձորը՝ Հայաստանում, Ակենոբեն՝ Ճապոնիայում, Տելեմարկենը՝ Նորվեգիայում),
- միջին ջերմաստիճանի հիդրոթերմալ հանքանյութեր, որոնք ստորաբաժանվում են երեք ֆորմացիայի՝
- ցանավոր և երակիկացանավոր հանքանյութեր (Կոունրադը՝ Ղազախստանում, Ալմալիկը՝ Ուզբեկստանում, Բինհեմը՝ ԱՄՆ-ում և այլն)․ այս ֆորմացիային բաժին է ընկնում պղնձի համաշխարհային հանույթի 50-60%,
- հրաքարային հանքանյութեր՝ կապված հրաբխածին-նստվածքային հաստվածքների հետ (Ուրալի հրաքարային հանքավայրերը՝ Դեգտյարկան, Կալատան, Բլյավան, Սիբայը, Ուչալին են, Ալավերդին, Շամլուղը՝ Հայաստանում, Ռիո Տինտոն՝ Իսպանիայում, Էրգանի Մադենը՝ Թուրքիայում և այլն),
- սուլֆիդային հարուստ հանքանյութերի երակներ (պիրիտ-խալկոպիրիտային, Ղափանը՝ Հայաստանում, Էնարգիտային Բյուտը՝ ԱՄՆ-ում),
- ցածր ջերմաստիճանի հիդրոթերմալ հանքանյութեր՝ ներկայացված
- պղնձաբեր ավազաքարերի շերտերով (Ջեզկազգանը՝ Ղազախստանում)
- բնածին պղնձով ցեոլիտների հետ (Վերին լիճը՝ ԱՄՆ-ում),
- ինֆիլտրացիոն հանքանյութեր (Նաուկատը՝ Միջին Ասիայում, Բոլիվիայի որոշ հանքավայրերը),
- նստվածքային ծագման պղնձաբեր թերթաքարերի ֆորմացիա (Մանսֆելդը՝ Գերմանիայում)։
Համաշխարհային պաշարներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պղնձի համաշխարհային պաշարներն ըստ հանքանյութերի ֆորմացիաների բաշխվում են հետևյալ կերպ՝
- երակիկացանավոր հանքանյութերը պարունակում են պաշարների 42%,
- պղնձաբեր ավազաքարերը՝ 28%,
- հրաքարային հանքանյութերը՝ 10%,
- քվարցսուլֆիդային երակները՝ 10%,
- մագմատիկական պղինձնիկելային հանքանյութերը՝ 4%,
- սկառնային հանքավայրերը՝ 3% և այլտիպի հանքանյութերը՝ 3%։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 9, էջ 337)։ 
|